Wallonië, een regio binnen de Franse republiek?

Dit is het tweede deel van het interview met Jules Gheude, lees zeker ook het eerste deel.

Doorbraak: Enkele jaren geleden was u medeorganisator van de Etats-Généraux de Wallonie, de Waalse Staten-Generaal, bijeengeroepen om zich te beraden over de toekomst van Wallonië wanneer België zou verdwijnen.

Gheude: ‘Dat is inmiddels al weer een tijd geleden, van in 2008-2009. Maar het debat over de toekomst van België en dus Wallonië is actueler dan ooit. Wat moet er worden van Wallonië  in het post-Belgisch tijdvak? Een jaar lang hebben drie werkgroepen zich toen gebogen over drie mogelijke scenario’s , met hun voor- én met hun nadelen. Het eerste scenario was dat van een onafhankelijk Wallonië. Het tweede dat van het samengaan van Wallonië en Brussel, zeg maar Wallobrux, in één staat. Het derde scenario was de vereniging, sommigen zullen zeggen: de hereniging, met Frankrijk. Uit dit vergelijkend onderzoek bleek dat de twee eerste opties niet realiseerbaar waren, vooral niet omwille van financiële of budgettaire redenen.’

Hoe zit dat precies ?

‘Wel, de Luikse economieprofessor Jules Gazon, een autoriteit op dit vlak én wallingant, heeft berekend dat indien Wallonië zich in 2010 zou hebben afgescheiden, het  een netto te financieren saldo (met inbegrip van de rente op de schuld) van 9,074  miljard euro zou moeten financieren. Een harde dobber, want dit bedrag vertegenwoordigt zowat 22% van de Waalse openbare uitgaven. Maar in werkelijkheid zou de prijs ongunstiger uitvallen. In de eerste berekening is de rentevoet die van de Belgische staat, dat wil zeggen  zowat 3,6 % voor het jaar 2010. Maar de interestvoet waarmee Griekenland moest leven voor de herfinanciering van zijn schuld was 2 tot 4 maal hoger. Wat zou dit betekenen voor het Waals Gewest ? Bij een rentevoet van 12%, die totaal realistisch is, zou het netto te financieren saldo neerkomen op 15,34 miljard euro, of zowat 37 % van wat de Waalse overheid kan besteden. Dat is niet haalbaar. Mensen die het kunnen weten zijn het er over eens dat een onafhankelijk Wallonië zijn sociale voorzieningen met 10 à 15 procent zou moeten verminderen.

En ‘Wallobrux’ dan, dat kleine België zonder Vlaanderen?

‘Een combinatie van die twee levert geen natie op. Dat is een hersenschim! Allereerst omdat Brussel en Wallonië niet veel met elkaar te maken hebben: het ene – totaal verstedelijkte – bestanddeel is veel kleiner dan het andere en ze grenzen niet eens aan elkaar. Brussel is een enclave in Vlaanderen. Je hebt enerzijds een gebied van 100 km², en anderzijds een van 17.000 km², met een bevolking die driemaal groter is. Nee, de verschillen tussen Brussel en Wallonië zijn te groot, ook in sociologisch opzicht en ook, sterk veralgemenend, wat de mentaliteit betreft. De grootstedelijke mentaliteit tegenover de meer provinciale van de Walen. Ik kan u toevertrouwen dat nogal wat radicale Walen zo’n Wallobrux helemààl niet zien zitten. Zij hebben vaak zelfs de pest aan Brussel. Bovendien, hoe zou zo’n staat, zo’n geamputeerd België moeten heten? zo viel op de États-Généraux ook nog te horen.’

Het is nog maar de vraag of de meeste Brusselaars zelf met Wallonië een staat zouden willen vormen.

‘Het klopt dat de Brusselaars de jongste jaren ook een specifieke identiteit hebben ontwikkeld en een afzonderlijke regio willen blijven. Dat blijkt uit de peilingen. Bovendien blijft ook nog de vraag naar de financiële leefbaarheid van het Wallobrux-project. Wil Brussel solidair bijspringen en mee opdraaien voor de zware schuld waarmee Wallonië zit? Nee, en de financiële transfers uit Vlaanderen (die uiteraard zouden ophouden) zouden niet gecompenseerd worden door een heffing op de inkomens van de pakweg 250.000 Vlaamse forenzen die in Brussel hun brood verdienen. De Vlaamse administraties zouden zich trouwens uit Brussel terugtrekken. Dit Wallobrux zou dus te lijden hebben onder een chronisch deficit en zijn schuldenlast zou alleen maar toenemen. Dan blijft alleen nog de derde optie: Wallonië wordt een deel van Frankrijk.’

Maar tussen droom en daad …?

‘Dat zou wel eens kunnen meevallen. Wij hebben hieromtrent advies ingewonnen bij een hoge Franse ambtenaar, Jacques Lenain, nu gepensioneerd, die deze optie ten gronde heeft bestudeerd. Nee zegt hij, een simpele annexatie of inlijving van Wallonië is niet mogelijk en evenmin wenselijk. De Walen zijn sinds 1980 gewend aan een grote mate van politieke autonomie, die ze niet zomaar zullen willen prijsgeven en dat dient volgens hem – ook volgens mij trouwens – te worden gerespecteerd.  Daartegenover plaatst Lenain een vorm van integratie  (‘l’union-intégration’) die de eigenheid van Wallonië in stand houdt. ‘De Walen’, zo zegt hij, ‘hoeven niet naakt naar Marianne te komen om er vervolgens het Franse uniform aan te trekken’.

Het is dus wat kort door de bocht om aan te nemen dat Frankrijk Wallonië zonder boe of ba zou aanhechten en opdelen in drie of vier nieuwe departementen  (Escaut, Sambre, Meuse en -voor mijn part – het Département de la Semois) ?

‘De Franse grondwet is soepel genoeg om in een bijzonder statuut voor Wallonië te kunnen voorzien. Dat is immers ook het geval voor bepaalde Franse overzeese gebieden en voor Corsica. En dichter bij huis voor de regio Alsace-Moselle (Elzas-Moezel), waar de overheid de priesters betaalt, wat in de rest van Frankrijk met zijn strenge scheiding van kerk en staat niet het geval is. Mutatis mutandis kan dit dus ook voor Wallonië, dat als autonome regio zijn eigen instellingen zou kunnen bewaren, versterkt met de bevoegdheden van de Franse Gemeenschap (van Walen en Franstalige Brusselaars), die geen bestaansreden meer zou hebben. De regio en haar bewoners vallen dan uiteraard wel onder het Franse recht. Aan de rol en bevoegdheden van provincies en gemeenten hoeft niets gewijzigd. Het Belgisch socialezekerheidsstelsel zou moeiteloos aan het Franse kunnen worden aangepast. 

Allemaal goed en wel, maar zit Frankrijk nu echt op de integratie van de Waalse regio te wachten ?

‘Men kan de vraag anders stellen.Wat zou Frankrijk erbij te winnen hebben?Door de integratie van Wallonië zou de republiek op vreedzame manier zijn bevolking en grondgebied uitbreiden. Op die manier wordt het verschil met Duitsland al een stuk minder groot. Wallonië is strategisch gelegen, heeft goede wegen, spoorwegen  en waterwegen-infrastructuur. Het draagt ook cultureel bij en telt een aantal spitstechnologische bedrijven, goed opgeleide technici en hooggeschoolden. De bruid heeft dus best wel wat te bieden!

Ik citeer voorts uit onverdachte bron, namelijk uit een toespraak van Elio Di Rupo in 2006: “Met zijn bruto binnenlands product zou Wallonië de achtste van de 22 Franse regio’s zijn, en de derde qua export, net na Ile-de-France en de regio Rhône-Alpes. Qua werkgelegenheid zijn Franse bedrijven in Wallonië goed voor 34.000 jobs, met 32 van de 100 grootste industriële ondernemingen hier. Frankrijk is veruit onze belangrijkste klant want het neemt 35 % van onze uitvoer voor zijn rekening. In economisch opzocht gaat onze integratie al heel ver. Dat wordt nog onvoldoende beseft”. Jacques Attali, de voormalige raadsman van president Mitterrand, heeft dat uitstekend samengevat : “De prijs voor Frankrijk zou kleiner zijn dan de winst die we eruit halen. Het is een mooi debat. Qu’il commence!”Wat ik er nog wilde aan toevoegen: van de zo vaak besproken transfers van Vlaams geld naar Wallonië zouden jullie dan wel verlost zijn.’

Maar de financiële toestand van Frankrijk is ook niet bepaald schitterend. Zou het de Waalse schuld op zich kunnen nemen?

‘Binnen Frankrijk zou de impact van deze schuld marginaal zijn. In afwachting en zolang Belgïe bestaat, moeten wij er wel alles aan doen om de schuldenlast jaar na jaar af te bouwen. Dat is ook de bedoeling van de Zweedse coalitie. Nu nog zien wat daar van in huis komt. Maar ondertussen vind ik niet dat de huidige Waalse regering in dit opzicht goed bezig is.’

Die overheidsschuld ziet u niet als een onoverkomelijke hinderpaal bij de eventuele divorce belge’?

‘Het moet toch mogelijk zijn daar op een beschaafde manier over te onderhandelen, eventueel met internationale arbitrage, om tot een eerlijke regeling te komen?

Lees hier ook deel 1 van deze interviewreeks.

Foto © Reporters