Wat Le Pen en Macron delen: meer kleur in het parlement

Zal het Franse parlement er in de toekomst gevarieerder uitzien? Die mogelijkheid is reëel, aangezien beide koplopers in de peilingen, Marine Le Pen en Emmanuel Macron, de voorkeur geven aan een proportionele verdeling van de zitjes. In feite staat de geplaagde François Fillon van Les Républicains alleen met zijn scepsis tegenover het voorstel voor evenredige vertegenwoordiging zoals we die kennen in België. Voor hem blijft alles best bij het oude: twee rondes, niet meer en niet minder.

Momenteel werken de parlementsverkiezingen op dezelfde manier als die voor de president: via twee rondes beslist de kiezer wie de zetel van de kiesomschrijving in de wacht sleept. Dit heeft verregaande gevolgen voor de samenstelling van het parlement, in Frankrijk de Assemblée nationale. Het systeem bevoordeelt immers grote partijen als die van Fillon. In de eerste ronde kunnen kleine partijen afzonderlijk een aanzienlijk aantal stemmen halen. Vervolgens nemen de twee meest populaire partijen het tegen elkaar op in de beslissende tweede ronde. De kans dat kleine, nieuwe formaties het kunnen winnen van gevestigde partijen is klein. Door middel van strategisch stemmen zijn de traditionele partijen oververtegenwoordigd in Parijs.

Het is daarom niet onlogisch dat uitgerekend Macron en Le Pen de hevigste voorstanders zijn van een verandering. Hoewel Macron een PS-verleden heeft, komt hij nu op met zijn eigen En Marche!, naar eigen zeggen eerder een beweging dan een politieke partij. Voor hem is een hervorming meer dan nodig om het parlement te bevolken met eensgezinde vertegenwoordigers. Daarbij komt dat de links-liberale Macron onlangs de steun kreeg van oud-minister van onderwijs François Bayrou. Men speculeert dat evenredige vertegenwoordiging, één van de absolute speerpunten van Bayrou, hierdoor nog belangrijker is geworden voor het programma van Macron, die momenteel favoriet is voor het presidentschap.

Le Pen en haar conservatieve Front National kennen een gelijkaardige drijfveer. Zij zijn de grootste verliezers van het huidige systeem. Omdat tijdens een tweede ronde nagenoeg alle partijen samenhokken tegen het FN, is de partij hevig ondervertegenwoordigd in het parlement. Net zoals UKIP in Groot-Brittannië vinden miljoenen stemmen onvoldoende hun weg naar concrete zitjes. Momenteel komen welgeteld twee parlementsleden van de 577 uit het FN.

Bonte bende

Opvallend is dat ook Benoît Hamon, de kansloze kandidaat van de Parti Socialiste, pleit voor een hervorming – al is het niet zeker of hij hiermee zover wil gaan als zijn tegenstanders. Het was zijn partijgenoot en huidig president François Hollande zelf die de kat de bel aanbond tijdens zijn verkiezingscampagne in 2012. Hollande wenste een flinke dosis proportionelle te injecteren in het parlement. Helaas voor de voorstanders trok hij deze belofte in 2015 terug in. Uit angst voor een te grote winst voor het FN, zo beweert men.

Politiek gezien is de verandering lastig, wettelijk is het dat veel minder. Volgens de Franse grondwet moeten enkel de presidentsverkiezingen in twee rondes gehouden worden. Een grondwetswijziging is dus niet nodig voor het niveau van volksvertegenwoordigers. Zo kan de volgende president al tijdens de ambtstermijn verkiezingen uitroepen onder het nieuwe proportionele systeem. De weg ligt open voor een Assemblée met een dalend aantal Republikeinen en socialisten en een groter aandeel regionalisten, groenen, rechts-conservatieven en links-liberalen. Met andere woorden: een meer gevarieerde afspiegeling van de voorkeuren van de Fransen. Zo’n bonte bende is een brug te ver voor de behoudsgezinde Les Republicains. Willen zij hun oververtegenwoordiging behouden, dan zal Fillon alles uit de kast moeten halen om minstens de tweede plek te behalen in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen op 23 april.