Wet-Fiano beperkt vrije meningsuiting in Italië

In de Italiaanse Kamer werd op 12 september de wet-Fiano op de beperking van de vrije meningsuiting goedgekeurd. Deze wet verbiedt het verspreiden van fascistische en nationaalsocialistische ideeën op het grondgebied van Italië. Het nieuwe artikel 293bis van het strafrecht is een overwinning voor Emanuele Fiano, de indiener van het wetsvoorstel. Volgens dit Kamerlid van de centrumlinkse Partito Democratico (PD) is de wet geen aanslag op de vrije meningsuiting, maar dient ze om de heropleving van het neofascisme en aanverwante extreemrechtse ideologieën te beteugelen.

Eigenlijk is deze wet een uitbreding van de wet-Scelba uit 1952 en de wet-Mancino van 1993. De nieuwe wet-Fiano maakt ook individuele acties strafbaar, zoals het brengen van de Romeinse groet (ook fascistische groet genoemd – red.) en de verspreiding van gadgets. Overtreders wachten een gevangenisstraf van zes maanden tot twee jaar. De strafmaat wordt ook verhoogd met eenderde termijn indien het strafbare feit plaatsvindt door middel van de digitale media.

Mars op Rome

De stemming van de wet-Fiano komt net op het moment dat de neofascistische Forza Nuova een nieuwe ​‘mars op Rome’ wil organiseren. Elk jaar op 28 oktober vieren neofascisten de verjaardag van de ‘echte’ Marcia su Roma onder leiding van Benito Mussolini, die leidde tot de fascistische machtsovername in 1922. De aanvraag voor deze nieuwe mars werd door de burgemeester van Rome Virginia Raggi (van de populistische M5S) geweigerd. Haar partij stemde gisteren ook tegen de wet-Fiano. De M5S sprak van een nutteloze en verkeerde wet, die de aandacht moet afleiden van de echte problemen waar het land onder gebukt gaat. Ook de rechtse oppositiepartijen Forza Italia, Fratelli d’Italia, Lega Nord stemden gisteren tegen omdat de wet de vrijheid van meningsuiting zou inperken.

Postfascisme

Bij de nationaalconservatieve Fratelli d’Italia speelde ook een andere motief mee; die partij beschouwt zich, net als La Destra en Forza Nuova, de politieke erfgenaam van de Movimento Sociale Italiano. De MSI werd in 1946 opgericht door voormalige leden en medewerkers van het fascistisch regime. De partij hield in 1995 op te bestaan nadat ze opging in de nieuwe opgerichte rechtsconservatieve partij Alleanza Nazionale (AN) onder leiding van Gianfranco Fini. Na de fusie in 2009 van Alleanza Nazionale met Forza Italia, de partij van Silvio Berlusconi, tot Popolo della Libertà, scheurde de rechterzijde onder leiding van Francesco Storace zich af in La Destra. Na de val van de regering Berlusconi in 2012 verlieten nog enkele belangerijke kopstukken waaronder Guido Crosetto, Ignazio La Russa en Giorgia Meloni de partij. Samen richtten zij de meer succesvolle nationaalconservatieve Fratelli d’Italia (FdI) op. Het mag dan ook niet verbazen dat net die FdI tegen het verbod op fascistische propaganda stemde.

In België

De vrijheid van meningsuiting is in België ook beperkt voor negationisme, racisme en xenofobie. Er is wel geen specifiek verbod op het verspreiden en uiten van fascistische of nationaalsocialistische ideeën, al vallen die grotendeels onder de antiracismewetgeving uit 1981 (en latere aanvullingen en wijzigingen). Het vertonen van een nazivlag is ook niet letterlijk verboden door de Belgische wetgeving. Voor sommigen, zoals UNIA, valt dit echter onder het artikel 444 van het strafwetboek, ook bekend als de negationismewet. Dit artikel 444 verbiedt sinds 1995 het ontkennen, schromelijk minimaliseren, pogen te rechtvaardigen of goedkeuren van de genocide die tijdens de Tweede Wereldoorlog door het Duitse naziregime is gepleegd. Ook het brengen van de Romeinse groet of de Hitlergroet is niet verboden in België, zoals wel het geval is in Duitsland en Oostenrijk, maar zou eventueel ook kunnen worden bestraft onder de noemer ‘aanzetten tot haat’.

Gevolgen wet-Fiano

Of deze wet-Fiano veel zal betekenen in de strijd tegen de relatieve groei van de fascistsche verenigingen in Italië, valt te betwijfelen. Deze groeperingen zijn vandaag nog een marginaal fenomeen, dat meer media-aandacht krijgt dan het eigenlijk verdient. Onder druk van de migratiecrisis en de stijgende armoede ziet extreemrechts wel zijn aanhang groeien de laatste jaren. Er is ook regelmatig sprake van gewelddadige betogingen, meestal verbonden met de neofascistische jongerenbeweging Casa Pound. Dat is echter geen nieuw fenoneem noch een exclusief kenmerk van extreemrechts.

Commentaar

Door dit verbod zullen de fascistische symbolen wel grotendeels uit het straatbeeld verdwijnen, maar zeker niet de ideeën. Geloven in een grote of kleine overheid, in meer of minder herverdeling, in meer of minder bureaucratie, in meer of minder nationalisme, in meer of minder ecologie, is een democratisch recht. Of het prediken van ideologieën die de uitroeiing of onderdruking van volkeren of groepen goedkeuren dat ook is, kan men terecht betwijfelen. De overtuiging dat men door het verbieden van bepaalde extreme ideëen, deze kan overwinnen of uitroeien, geeft blijk van een misplaatste hoogmoed en/of lichtzinnigheid van sommige beleidsmakers.

Nu de fascistische en nationaalsocialistische ideëen al dan niet terecht worden verboden, blijft de vraag waarom het verspreiden van extreemlinkse ideeën wel toegelaten blijft. Al sinds de Russisische revolutie, straks honderd jaar geleden, zaaide en zaait de communistische ideologie overal ter wereld dood en verderf. Ook de dubbele standaard die men hanteert ten opzichte van extremistische moslimfundamentalistische stromingen, noopt tot reflectie over een consequentere houding ter zake.

De wet-Fiano, en haar nationale varianten, holt daarenboven de vrije meningsuiting verder uit. Politici denken er best wat grondiger over na vooraleer men voorstellen formuleert tot beperking van de vrije meningsuiting, of het nu is om een bepaald kiespubliek te behagen of uit naieve dadendrang. Als tijdelijke maatregel kan het eventueel nuttig zijn, maar op lange termijn schept zoiets een niet te onderschatten precedent.

Medgar Evers, Afro-Amerikaanse burgerrechtenactivist, zei ooit de wijze woorden: ‘You can kill a man, but you can’t kill an idea.’ Dit geldt jammer genoeg voor alle extreme ideeën, van links naar rechts en van de aarde tot aan de hemel. Extreme ideeën moeten bestreden worden met democratische ideeën, soms wat meer dan anders, ‘because you can put a man in prison, but not his ideas’.