Wie moet de volgende aanslagen tegenhouden?

Het Israëlische Holocaustmemoriaal en -museum Yad Vashem is gebouwd op een heuvel. Tijdens je bezoek loop je de hele tijd naar omhoog. Je moet waden door alle ellende van de volkerenmoord op de joden om de top te bereiken. Daar krijg je dan een schitterend uitzicht op het nabijgelegen Jeruzalem. Er is niets subtiel aan de boodschap. De joden hebben een lange lijdensweg achter de rug, maar die weg heeft hen naar Jeruzalem geleid.

De Palestijnen koesteren Jeruzalem op hun eigen manier. Je kan geen Palestijnse wijk of vluchtelingenkamp bezoeken of je ziet wel dezelfde muurschildering: een achthoekig gebouw in Byzantijnse stijl, getooid met een gouden koepel. De Rotskoepel als symbool van de Tempelberg en héél Jeruzalem: de stad die de Palestijnen ontstolen is. Ook hier is er geen misverstand mogelijk: de Palestijnen beschouwen — samen met de meeste moslims —  de stad als hún recht.

Het is met andere woorden niet zo verstandig om Jeruzalem toe te wijzen aan één van de strijdende partijen. Je krenkt het andere kamp sowieso tot in het diepste van de ziel. Dit is niet zomaar een stad: dit is een pijler van nationale identiteit. Als de Amerikaanse president Donald Trump Jeruzalem officieel erkent als hoofdstad van Israël en de Amerikaanse ambassade verhuist, dan maakt de grootste supermacht van de wereld zich schuldig aan een weinig zinvolle provocatie, die een structurele oplossing voor Palestina én Israël een pak moeilijker maakt.

Wie is schuldig aan geweld? 

Er zijn dus zeker goede argumenten om Jeruzalem niet tot hoofdstad van Groot-Israël te kronen, maar bizar genoeg wordt meestal een zeer slécht argument gebruikt. ‘Trump mag zijn ambassade niet verplaatsen, want dan dreigt er veel geweld’ – daar komt het doorgaans op neer. Expliciet of impliciet wordt keer op keer gewaarschuwd voor de terroristische aanslagen die kunnen volgen als de Verenigde Staten hun positie in het Jeruzalem-vraagstuk veranderen.

Als er geweld komt, dan is dat voor de rekening van de mensen die het geweld plegen. Trump maakt zich alleen schuldig aan een provocatie: een eventueel gewelddadige reactie is de verantwoordelijkheid van de geweldenaars. Hoe gevoelig de kwestie Jeruzalem ook ligt: het gaat uiteindelijk maar om een symbolisch gebaar. De VS hebben al een consulaat in Jeruzalem (net als België, overigens). Dat consulaat krijgt een ander statuut. Wie dat een reden vindt om naar de wapens te grijpen, is zelf de gek en moet niet naar Trump wijzen.

Zelfs in de internationale politiek rechtvaardigen verbale of symbolische provocaties geen geweld. Stel je even voor dat de communistische tiran Kim Jong-un echt een kernbom smijt, net na een zoveelste Twitter-belediging van Donald Trump. Zullen we de verantwoordelijkheid voor de massamoord dan ook bij Trump leggen? Je kan een stevig boompje opzetten over verantwoordelijk taalgebruik en de wijsheid van terughoudendheid, maar de verantwoordelijkheid voor de reactie ligt niét bij de provocateur.

Schuldvraag

De discussie over Jeruzalem is geen alleenstaand geval. In heel wat hedendaagse debatten hoor je oproepen tot zelfcensuur. Er blijken heel wat ideeën te bestaan over hoe wij (potentiële) terroristen zouden moeten paaien. Op talloze momenten zouden wij ons bewust moeten zijn van de gevoeligheden van al die mensen die weleens naar de bomen en pistolen zouden kunnen grijpen. Alsof het niet aan hén is om maar te leren leven met provocaties, andere meningen en zelfs totale goddeloosheid.

Kort en goed: het is niet onze verantwoordelijkheid om de volgende aanslag te voorkomen. Die verantwoordelijkheid ligt geheel en al bij wie die aanslag op dit moment aan het beramen is.