‘Wij staan voor dat andere rebelse Vlaanderen’

Doorbraak: Moeten we terug naar Karl Marx?

Peter Mertens: ‘Marx mag dan wel een 19e-eeuwse econoom zijn, hij leert ons wel de processen te begrijpen, zoals de arbeidskracht, die leiden naar de creatie van rijkdom, naar de meerwaarde. Daarom houdt de PVDA+ vast aan haar marxistisch profiel, ook na de vernieuwingsoperatie die ze in 2008 heeft ingezet om uit het extreemlinkse verdomhoekje te geraken. Diezelfde Marx leert ons ook de crisis van het kapitalisme te begrijpen. We leven in tijden van galopperende ongelijkheid, het lijkt wel alsof we teruggaan naar de 19e eeuw. We weten ook wel dat de miljonairstaks bijvoorbeeld de crisis niet zal oplossen, maar toch is het nodig om het slapend kapitaal aan te spreken. Met de acht miljard euro die de taks zou opbrengen, kan je de sociale zekerheid herfinancieren en investeren in heel wat sectoren.’

Hoe staat u tegenover het arbeidsbeleid?

‘Tegenwoordig wordt alleen de jeugdwerkloosheid geproblematiseerd, maar werkloosheid is een algemeen verschijnsel. De Europese Unie denkt dat activering als disciplinerende aanpak volstaat. Maar heeft dat zin als je voor elke vacature gemiddeld zeventien werkzoekenden hebt? De werkloosheidsuitkering in de tijd beperken heeft geen zin als mensen op niets kunnen terugvallen na een lange zoektocht. Denk aan de arbeiders van Ford-Genk die fabriek na fabriek afstruinen, bereid zijn om tegen lagere loonschalen te werken en toch telkens het deksel op de neus krijgen. Denk aan Spanje waar jonge werklozen terugkeren naar “hotel mama” of zwart werk gaan doen of in de criminaliteit vervallen. We moeten vasthouden aan principes. Ook het minimumloon is als principe zo’n grens die we moeten verdedigen. Vanuit de logica van het kapitalisme moeten de sociale verworvenheden naar beneden, moet er meer flexibiliteit komen, moeten de vakbonden aan de leiband. Dat is zoals in de 19e eeuw toen de textielbaronnen de kinderarbeid verdedigden met het argument dat de kindjes de perfecte vingertjes hadden voor de bediening van de weefgetouwen. Als we die logica volgen en het minimumloon prijsgeven, komen we in een neerwaartse spiraal van loondumping terecht. De sociale verworvenheden zijn een foto van de krachtsverhoudingen binnen het kapitalisme.’

‘Wat de werkloosheid betreft, moet de toon veranderen van disciplinerende naar emanciperende begeleiding. Akkoord met responsabilisering, maar er moeten wel jobs zijn. We zijn een unitaire partij omdat vele dingen beter op een grotere schaal worden aangepakt. Een regionalisering van het arbeidsmarktbeleid leidt tot concurrentie en verschillende soorten disciplinering tussen Vlaanderen, Wallonië en Brussel. Regionalisering betekent niet automatisch dat je op maat werkt, want ook in Vlaanderen heb je verschillen tussen Antwerpen met zijn haven en Limburg. Ook het splitsen van de kinderbijslag brengt geen soelaas. In de fabriek van Audi in Brussel staan arbeiders uit Aalst en Mons aan de band. Ze doen hetzelfde werk, maar ze gaan nu vallen onder een verschillend stelsel van kinderbijslag.’

Is dat de reden waarom u zo kritisch staat tegenover het Vlaams-nationalisme?

‘De Vlaamse Beweging heeft geen bijdrage geleverd aan de opbouw van de sociale zekerheid. Dat is het werk van de arbeidersbeweging, van de vakbonden geweest. Als er dan weer eens een N-VA’er aan onze sociale rechten wil komen, denk ik: zwijg toch liever, want het Vlaams-nationalisme heeft op dat vlak niets gerealiseerd. Ik begrijp en waardeer wel wat de Vlaamse Beweging heeft gedaan voor de erkenning van onze taal en ik geef toe dat de arbeidersbeweging de taalkwestie heeft onderschat. Ik ben Belg en Vlaming en hou heel veel van het Nederlands. De eigen taal spreken is een mensenrecht. Maar we mogen als Vlamingen tegenover nieuwkomers niet vervallen in de fouten die de Franstalige bourgeoisie tot voor enkele decennia beging tegenover de Nederlandstaligen. Bij het aanleren van het Nederlands als middel tot integratie bestaat er een verschil tussen een repressieve, disciplinerende aanpak en een emanciperende, en dat verschil is geen detail! De uitkering voor Congolese vrouwen die slachtoffer waren van massaverkrachting in hun geboorteland afhankelijk maken van hun bereidheid om Nederlands te leren, is vernederend en leidt tot apartheidsdenken. Willen we dat Liesbeth Homans lijkt op Charles Woeste?’ (nvdr: de katholieke politicus en tegenhanger van priester Daens geldt als het prototype van de hardvochtige 19e-eeuwse kapitalist).

Hoe moet een goed werkende democratie er volgens u uitzien?

‘Het zou mooi zijn als het parlement meer een afspiegeling van de maatschappij zou zijn. Maar dat je arbeider bent, betekent niet dat je een goed parlementslid zou zijn. Eigenlijk zou je de werkduur moeten kunnen verkorten tot 30 of 32 uur om dan via een emanciperende overheid de mensen nauwer te betrekken bij het bestuur. Democratie begint met tijd voor inzicht en inspraak. In onze 24-uurs-economie zijn de mensen echter “zot gedraaid” en hoeft het niet te verwonderen dat ze ’s avonds in hun stoel ploffen om te kijken naar stompzinnige tv-programma’s. Ik heb ook een ander soort inspraak voor ogen dan de Mitbestimmung in Duitse bedrijven. Die is mislukt, want de afgevaardigden van de arbeiders zijn geïntegreerd in het systeem, ze rijden zelfs met hun Audi A8 de bedrijfspoort binnen. De tegenmacht van de vakbonden is er geïnternaliseerd in het regime.’

Ligt er een links Vlaanderen in het verschiet?

‘Niet met de sp.a die als deel van het establishment alle hoop op verandering heeft verkwanseld. In 18 van de 27 EU-lidstaten zitten de sociaaldemocraten in de regering, en toch dragen ze de besparings- en sanctionerende politiek van de Europese Commissie. “Wie gelooft die mensen nog?” om een bekende boutade te bezigen. We zien dat in Vlaanderen veel van wat authentiek links is naar de PVDA+ trekt. Het gepraat over twee democratieën in België is een mythe. In elke cultuur heb je onderscheiden krachten, een van heulen met de macht en een van verzet. Wij staan voor dat andere, rebelse Vlaanderen, maar het zit nog in het defensief tegenover het grijzemuizen-Vlaanderen van VOKA. Dit seizoen, en ook het volgende, zal links Vlaanderen niet kampioen spelen. In bepaalde volkswijken concurreren N-VA en PVDA+ en linkse intellectuelen begrijpen niet waarom de gewone mensen er voor N-VA stemmen. De verklaring is psychologisch: naar veel van die mensen wordt amper geluisterd, maar door een affichke van de N-VA met dat lelijke V-teken aan hun raam te hangen, hebben ze het gevoel eindelijk bij de overwinnaars te behoren.’

Hoe staat de PVDA+ tegenover de Europese Unie (EU)?

‘De EU kan drie kanten opgaan. Ofwel gaat ze een nog meer autoritair Merkel-beleid erdoor drukken (iets wat liberalen en christendemocraten schragen), een beleid van besparen en de “harde hand”, ofwel rijst daartegen verzet van nationalisten die terugwillen naar de natiestaat, ofwel – en dat is onze weg, onze ‘derde weg’ – voeren we de strijd voor een sociaal Europa op. Tegen decentralisatie en meer zelfbeschikkingsrecht voor de volkeren van Europa heb ik geen bezwaar, maar het moet wel een progressief karakter hebben. Als u me zou vragen of we in een zuiver hypothetisch geval mee in een regering zouden willen stappen, dan enkel in één die krachtig genoeg is om te ‘botsen’ met dat autoritaire sanctionerende Europa à la Merkel. Dat zijn onze exclusieven: niet met extreemrechts, niet met die partijen, in de huidige regering of oppositie, die waterdragers van die merkelliaanse EU zijn. Daarvoor zouden we, weer hypothetisch, het been stijf houden!’

Doorbraak: Ook 541 dagen?

PM: (lacht)

Foto © Reporters