Waar Vlaamsgezinden nog door één deur gaan

Met een mix van cultuur en politiek en de focus op Vlaams-Nederlandse muziek- en liedcultuur zorgt het Zangfeest van het ANZ voor een van de weinige evenementen waar Vlaamsgezinden van verschillende strekkingen mekaar nog treffen. Over Nekka zullen we het hier niet hebben. Wel een babbel met ANZ-voorzitter Erik Stoffelen.

Dat “ondereen” zijn van verschillende flamingante strekkingen is inderdaad zeldzaam. Op een Zangfeest luisteren confederalisten én separatisten naar politieke boodschappen (Brussel, de Rand, transfers, …), maar ook naar bekommernissen over taal, identiteit, erfgoed en cultuur. Ook de aandacht en steun voor nationalisten (Schotten, Catalanen…) is er gemeenschappelijk. De jongste jaren zijn steevast de twee parlementsvoorzitters Jan Peumans en Siegfried Bracke (beide N-VA) aanwezig, de partijvoorzitters van N-VA en Vlaams Belang en een paar ministers (Jambon, Weyts, Vandeput). Dit jaar was Bart De Wever er niet bij.

In het muzikale spoor van onder meer Emiel Hullebroeck en Peter Benoit, organiseerde Willem De Meyer vanaf 1933 de eerste zangfeesten. Aanvankelijk overal in Vlaanderen, vanaf 1953 permanent in het Sportpaleis. Hier ontstond het Vlaamsch Nationaal Zangverbond (VNZ), later verruimd naar een koorfederatie, vanaf 1947 het Algemeen Nederlands Zangverbond (ANZ). Tot vandaag zorgt het ANZ voor het grootste archief en de grootste manifestatie van de Vlaams-Nederlandse muziek- en liedcultuur. Dit jaar passeerde de 81ste editie.

We komen binnen via een open deur: ANZ staat voor een mix van politiek en cultuur?

We koppelen inderdaad het Vlaamse autonomiestreven aan zorg voor ons rijk Nederlandstalige liederenpatrimonium, door het te zingen en door het te koesteren in een nieuwe Vlaamse digitale liederendatabank.

Jullie biotoop is de Vlaamse Beweging. Hoe en met wie hebben jullie contact?

Op ons Zangfeest is onze doelgroep de brede Vlaamse Beweging. Uiteraard praten we met diverse verenigingen uit de Vlaamse Beweging. Het is belangrijk dat er vanuit verschillende hoeken kritisch gekeken wordt of de Vlaamse autonomie verder vorm krijgt, en wat ons betreft, gebeurt dat liefst zo snel mogelijk in de ultieme vorm van de Vlaamse onafhankelijkheid, ons einddoel.

Niet iedere Vlaamsgezinde wil zover gaan. Vlaams Belang wel, N-VA toch iets minder duidelijk? Dan maken jullie toch een keuze?

Wij maken een duidelijke keuze over het einddoel. Maar over de strategie naar het einddoel maken we geen keuzes. Regeringsdeelname als zodanig wordt dus niet aangevallen, maar uiteraard komen er vragen over het zwijgen over communautaire dossiers (de communautaire frigo).  We moeten niet flauw doen: er is heel wat onenigheid over de weg die bewandeld moet worden richting het einddoel. Maar we mogen ons niet van vijand vergissen. Het lijkt me niet echt wervend en verstandig om hierover vechtend over de straat te rollen…

Het ANZ legt wel de focus op wat ons bindt, ons einddoel, een eigen Vlaamse staat. We willen alle krachten die daaraan meewerken, minstens één dag per jaar samenbrengen om, in een sfeer van Godsvrede, samen te zingen, in een sfeer van verbondenheid en om politiek samen te pleiten voor verdere grote stappen in onze Vlaamse ontvoogdingsstrijd.

Vind je het ANZ als vereniging sterk genoeg om nog die verzwakkende Vlaamse Beweging nog op sleeptouw te nemen?

Daarvoor missen we personeel en financiële middelen. We werken een beetje in de luwte misschien, maar we werken het hele jaar door naar telkens weer een  nieuw Zangfeest. Er zijn weinig manifestaties van die omvang binnen de Beweging. We zijn nu al bezig met de voorbereiding van ons volgende Zangfeest op zondag 17 maart 2019. En tegelijk werken we aan een cultureel project, een digitaliseringsproject (opgestart in 2005, zie verder).

Hoe zijn de relaties met de partijpolitiek?

Uiteraard zijn er op het Zangfeest stevige delegaties van de V-partijen aanwezig. Maar individuele politici van de traditionele partijen komen ook wel eens. Die verdienen ons respect, want hun aanwezigheid wordt hen niet altijd in dank afgenomen. Geloof me! Ik herinner me nog de komst van Leo Delcroix toen die minister van Defensie was. Jean-Luc Dehaene verslikte zich zowaar in zijn koffie en het stormde hevig op het partijbestuur. Uiteraard zijn er al eens spanningen. De ene vindt dat we zijn of haar partij een prik te veel gaven, terwijl de andere juist een prik meer verwachtte.

Lopen jullie met die onafhankelijkheid niet voorop, en met de muzikale invulling van het Zangfeest toch wat achterop?

Anno 2018 moeten we anders werken dan pakweg enkele decennia terug. Vernieuwen en moderniseren is dus essentieel, maar dit dient te gebeuren met respect voor het verleden. Dat is vaak dansen op een slappe koord, maar onze regie- en programmacommissie vervult die opdracht al enkele jaren met succes. Onze nieuwe regisseur Wilfried Haesen (oud presentator VRT-radio – red.) heeft zijn ingangsexamen met grote onderscheiding afgelegd.

Koen Meulenaere (Kaaiman) in De Tijd, ook in Vlaamsgezinde middens geroemd om zijn scherpe pen, noemde het Zangfeest “het hoogfeest van de Vlaams-nationale oubolligheid”…

Het staat iedereen vrij over inhoud en stijl van mening te verschillen, maar meestal komt de kritiek van mensen die nog nooit een Zangfeest meemaakten. Ik lees Meulenaere heel graag. Hij heeft een schitterende pen, maar heb hem helaas nog nooit mogen verwelkomen op een zangfeest waar hij dan een uitgesproken mening over heeft. Het is soms  vermoeiend.

Is het ANZ tevreden over de mediabelangstelling?

Er zijn dingen die ons ontgoochelen. Zelfs op nieuwsarme dagen vinden sommige nieuwsredacties niet de weg naar de Lotto-Arena… En er zijn ploegen die elke vernieuwing blijven negeren en het voorstellen alsof er in de laatste 50 jaar geen komma veranderd is in het programma. Dat is intellectueel oneerlijk. We merken wel dat de verslaggeving de jongste jaren terug iets positiever is, zelfs die van de openbare omroep, en Gazet van Antwerpen bracht grote artikels. Ik vind het vooral ontgoochelend dat een Vlaamse zender als VTM al enkele jaren volhardt in een bewuste afwezigheid op het Zangfeest.

Hoe krijgt de vernieuwing vorm?

Regisseur en historicus Paul Cordy werd omwille van een mandaat als Vlaams Parlementslid voor N-VA recent opgevolgd door Wilfried Haesen. Zij sleutelen verder aan vernieuwing, maar met respect voor de traditie. Een Preud’homme of Peter Benoit blijven erbij horen. Maar we proberen echt wel stappen te zetten naar hedendaagse muziek. Op de jongste edities hadden we bijvoorbeeld Ingeborg, Mama’s Jasje, Gene Thomas… Niet voor niets kreeg de VRT er een pluim voor de programmatie van een Top 100 van de mooiste Nederlanstalige liedjes.

Met alle respect, maar je kunt dat nog altijd de subtop noemen. Wanneer verrassen jullie ons nog eens met een topper?

Wie het kleine niet eert, is het grote niet weerd! Ook in 2019 zal een populaire Vlaamse artiest op het podium staan, maar laat het nog even een verrassing blijven wie dat zal zijn…

Cultuur

Een andere focus ligt op het behoud van het Vlaams muzikaal erfgoed door het digitaliseren van partituren en mogelijks opnames van Vlaamse muziek. Vanwaar die gemengde focus?

Wie zijn historisch verleden verloochent, bouwt een huis zonder fundamenten. Het streven naar Vlaamse autonomie is absurd als we geen oog hebben voor de culturele invulling van dat Vlaanderen. Enkel in een Vlaams kader, in een Vlaamse staat of in een confederatie met Nederland is onze culturele eigenheid gewaarborgd. Daarom zal het ANZ het culturele nooit los zien van het Vlaamse en vice versa.

Zijn jullie ook bezig met pakweg folkmuziek, pop, chanson of hedendaagse muziek?

Ten dele wel, maar de meeste van die zaken zijn (nog) niet bedreigd. We werken met een zekere pikorde. Voorlopig gaat het over het dringendste: het behoud van erfgoed dat mogelijks dreigt te verdwijnen. Daar zitten pareltjes tussen (van kleuter- en kinderliedjes tot volksliederen en kerstliederen, etc.).

De volledige vernieuwing van de databank gebeurt in een muzikale adviescommissie, onder de leiding van een musicologe, in samenwerking met het Archief- en Documentatiecentrum voor het Vlaams-Nationalisme (ADVN), het Studiecentrum voor Vlaamse Muziek en de Vlaamse overheid.  Structurele steun zal evenwel in een latere fase wel nodig zijn voor verder beheer (info, promotie, verspreiding van de databank…)

Is daar eigenlijk veel vraag naar? En is de prijs voor partituren en opnames geen drempel?

Al die partituren worden binnenkort gratis ter beschikking gesteld, wat mogelijk wordt door de financiering door peters en meters. En belangstelling hiervoor is er zelfs tot in het buitenland (Vlamingen in de wereld, recent ook nog van de Nederlandse TV, …)

Waar zitten de sterktes en zwaktes van het ANZ? “Het zangfeest ademt geschiedenis uit, maar mag geen geschiedenis worden”, zei u enige tijd geleden. Een mooie uitspraak, maar welke kansen of bedreigingen ziet u op korte en lange termijn voor het ANZ?

Het ANZ is geen ledenvereniging. We zijn dus zo sterk of zo zwak als de beweging zelf. Als het in de beweging minder goed gaat, voelen we dat meteen. Dat is natuurlijk frustrerend. Maar het mag ons niet beletten om hier oplossingen voor te zoeken. Onze sterkte vind ik dat onze vereniging nog krachten weet te bundelen. We zijn pluralistisch en willen over de grenzen van levensbeschouwelijke, religieuze en partijpolitieke verschillen heen werken.

Hing het financiële voortbestaan van het Zangfeest niet aan een zijden draadje?

Structurele overheidssubsidies zijn er niet meer. Met de steun van sympathisanten konden we overleven. Bedreigingen kunnen ook kansen zijn.  Wie zich geen zorgen hoeft te maken over personeel en centen, dreigt te verstenen. Wij moeten zo knokken, dat we elke uitgave wel vijf keer wikken en wegen. Daarom hoed af voor onze vrijwilligers, voor ons publiek.

De jongste editie was er volgens de media 4.000 tot 4.500 man. Ziet u voor het Zangfeest ooit weer meer volk opdagen?

Het zal zweet, bloed en tranen kosten om een honderdste Zangfeest te kunnen en te mogen realiseren. Maar ik ben helemaal niet zo pessimistisch. Kent u veel manifestaties die enkele duizenden enthousiaste aanwezigen tellen? De jongste jaren merken we een bescheiden verjonging van het publiek…  Het is aan de Vlaamse Beweging om nieuwe mensen, kinderen en kleinkinderen te overtuigen om te komen proeven van dit uniek Vlaams cultuurfeest.

Tot slot toch nog een ander heikel punt.  Er werden ook op het Zangfeest al sprekers en artiesten uitgejouwd.

Ik geef toe, we stonden al voor moeilijke evenwichtsoefeningen, maar dat uitfluiten is passé.  Kom op 19 maart naar de Lotto-Arena en je zal merken dat de huidige artistieke invulling op heel veel bijval kan rekenen