Ze zullen hem al 50 jaar officieel niet temmen

Op 11 juli viert de Vlaamse gemeenschap haar nationale feestdag. Her en der wordt er op die dag fier ‘De Vlaamse Leeuw’ gezongen. Dat strijdlied viert deze donderdag 6 juli zijn 50ste verjaardag als officieel volkslied van de Vlaamse Gemeenschap. Maar uiteraard is het al veel ouder. Waar komt ‘De Vlaamse Leeuw’ eigenlijk vandaan? Wie schreef het en waarom?

De Leeuw is een stropke van Gent 

Het was de Gentse huisarts/toneelschrijver Hippoliet Van Peene (1811-1864) die de tekst van De Vlaamse Leeuw schreef. Over de precieze datum bestaat enige onzekerheid. Maar vandaag gaan we ervan uit dat de tekst in 1845 geschreven is. Karel Miry (1823-1889) was toen een onbekende componist en de neef van Van Peene. Hij schreef  in datzelfde jaar de muziek. Beide heren maakten deel uit van het Gentse amateurtoneelgezelschap Broedermin en Taelyver, waarvan Van Peene medeoprichter en spilfiguur was.

De Gentse componist Frans Edmond Lauwers, een vriend van Van Peene, beschrijft in zijn autobiografie uit 1888 waarom Miry en Van Peene hun Vlaamse Leeuw schreven. In een gesprek over bekende Europese volksliederen zou Karel Miry geklaagd hebben dat de Vlamingen nog geen volkslied hadden. Drie dagen later had Van Peene De Vlaamse Leeuw afgewerkt. Er is geen directe reden om te twijfelen aan dat relaas, maar waarschijnlijk is De Vlaamse Leeuw in 1845 ontstaan, en niet in 1847 zoals Lauwers beweert.

Zeker is dat De Vlaamse Leeuw voor het eerst in 1847 publiekelijk bekend werd gemaakt. Dat gebeurde in de krant Het Gentsche Vosken op 7 november van dat jaar. De tekst verspreidde zich nadien snel in Vlaanderen. Zo is De Vlaamse Leeuw een volledig Gents product: in Gent werd de tekst geschreven, de muziek gecomponeerd, en het lied tenslotte voor de eerste keer publiekelijk vermeld.

De Vlaamse Leeuw in revolutietijd

De Vlaamse Leeuw dankte voor een stuk haar opmars aan de gebeurtenissen van 1848. Dat was een jaar van revoluties in Europa, die in Frankrijk begonnen. In België groeide snel de angst dat de Franse revolutionairen België zouden binnenvallen en annexeren. De ‘ze’ die de leeuw niet zouden temmen, werd dan ook gelinkt aan de Fransen. Het nieuwe lied paste zo wonderwel in die tijd.

 Duitse invloed

Vanwaar de leeuw komt lijkt voor de hand te liggen. Het dier was nogal populair in de ontluikende Vlaamse beweging van de negentiende eeuw. Denk bijvoorbeeld maar aan Hendrik Consciences in 1838 verschenen Leeuw van Vlaanderen. Maar Van Peene vond niet enkel in Vlaanderen inspiratie. Hij heeft zich ook laten beïnvloeden door het strijdgedicht Der deutschen Rhein van de Duitser Nikolaus Beckers, dat in Vlaanderen toen heel populair was. Het gedicht vertoont een volledig gelijke ritmiek met De Vlaamse Leeuw en is dus onmiskenbaar een groot voorbeeld geweest voor Van Peene. Ook in de muziek is de Duitse invloed merkbaar. De melodie is beïnvloed door het werk van de Duitse romantische componist Robert Schuman, Sonntags am Rhein uit 1840. Vergelijk zelf en luister hier.

De oplettende lezer zal opgemerkt hebben dat beide Duitse werken dezelfde thematiek behandelen, namelijk de Rijn. Dat gaat terug op een toenmalig diplomatisch conflict tussen Frankrijk en Duitsland, met als inzet onder andere het Rijngebied. Die oorlog hield mogelijk, net zoals tijdens het woelige revolutiejaar 1848, een annexatie van België door Frankrijk in. De Duitse cultuur, die toen ook op haar hoogtepunt was, werd dan ook als minder bedreigend beschouwd en was daarom invloedrijk in Vlaanderen.

De Vlaamse Leeuw vandaag

Rond 1900 was De Vlaamse Leeuw algemeen ingeburgerd als Vlaams strijdlied . Maar het duurde tot 6 juli 1973 vooraleer de eerste twee strofen van de tekst werden uitgeroepen tot het officiële volkslied van de Vlaamse Gemeenschap. Zo werd De Vlaamse Leeuw juridisch verankerd. Twaalf jaar later, op  11 juli 1985 werden de tekst en de muziek officieel vastgelegd.

Van De Vlaamse Leeuw zijn twee autografen (originele versies) bewaard. Één van Miry, die nog steeds bewaard wordt in het Gents Conservatorium. De andere is van Van Peene, een afgescheurd blad uit een notitieboek waarop het lied geschreven staat. Die wordt bewaard door de Gentse universiteitsbibliotheek. en kan je hier raadplegen. Een uitgeschreven versie van de autograaf van Van Peene vind je hier.

Zo klom een strijdlied op tot nationaal erfstuk. De Vlamingen een nationaal bewustzijn geven was ook de bedoeling van het lied van Van Peene en Miry. Zij hebben bewust een volkslied willen maken, niet voor katholieken, liberalen, socialisten, of welke andere politieke overtuiging dan ook, maar een volkslied voor álle Vlamingen. En zoals In Het Belfort werd geschreven in 1889:

‘deze waarlijk opwekkende, fiere, begeesterende zang zal in den mond des Vlaamschen volks blijven als de uiting van zijne vurigste wenschen, van zijn ingeschapen fierheid en van zijne onverjaarbare rechten.’