Zijn lokale verkiezingen een referendum over N-VA?

Nog drie weken en wij tijgen allen blijgezind ter stembusse. De koorts stijgt in de politieke bubbel, maar ik heb de indruk dat er daarbuiten minder animo is. En de hamvraag in de bubbel is: heeft N-VA fout gegokt? De bubbel denkt van wel, ik denk van niet.

De bubbel

Onder de volgers, die zo dicht op de politieke verslaggeving zitten dat ze het bredere plaatje niet meer zien, stijgt de koorts. Elke dag vorige week draaide het verhaal van de dag rond Theo Francken en de transmigranten. Het commentariaat is vrijwel unaniem: N-VA probeert de campagne te nationaliseren, weg van de plaatselijke thema’s naar de thema’s veiligheid en migratie. Volgens datzelfde commentariaat heeft de partij daarbij vorige week een slechte beurt gemaakt en klappen gekregen. Misschien. Misschien is het eerder wishful thinking.

Is het niet eerder zo dat de N-VA erin slaagt om de verkiezingen een één-tegen-allen te maken? Je krijgt de indruk dat die hele lokale campagne draait rond de goed- of afkeuring van de N-VA. De N-VA heeft zich in het middelpunt van de campagne gemanoeuvreerd. Met de hulp van de andere partijen die zich blindweg profileren tegen de nationale politieke marktleider N-VA. Alle partijen reageren op de minste beweging van de N-VA of van Theo Francken. Daardoor geven ze de indruk dat die partij de lijnen uitzet, terwijl zij volgen en reageren. Groen gaf vroeger de indruk een eigen koers te varen, maar lijkt die in de verkiezingskoorts verlaten te hebben. Dom, want het is altijd beter van de eigen sterktes uit te gaan, dan reactief aan politiek te doen.

De grootste

Als de N-VA erin slaagt om zichzelf tot inzet van de lokale verkiezingen te maken, zal ze daarbij winnen. Dat past perfect in haar strategie want de N-VA wil ook lokaal de grootste worden, al zegt ze dat niet met zoveel woorden. Waarom niet? N-VA wil geen overwinningsnederlaag aangesmeerd krijgen: fors winnen, maar niet de meeste meerderheden of de meeste burgemeesters leveren, en dus in de ogen van de volgers verliezen. Nochtans is dat de inzet van deze verkiezingen op centrumrechts: N-VA wil het lokale bastion van de CD&V breken. Zij willen zich lokaal even breed verspreiden als de CVP en CD&V dat waren en nu nog zijn.

Dat maakt iedereen zenuwachtig. Op De Afspraak op Vrijdag (21 september 2018) was er discussie tussen Liesbeth van Impe (Hoofdredacteur van Het Nieuwsblad) en Johan Vande Lanotte (sp.a) over de voorakkoorden die al gesloten werden om een ramp te voorkomen. CD&V met sp.a waar dat kan, en N-VA met Open Vld waar dat kan. Telkens met de bedoeling de andere van de meerderheid uit te sluiten. Zo zwart-wit is dat niet. Er zijn ook voorakkoorden tussen N-VA en CD&V (zoals in Aalst). Maar N-VA en CD&V proberen toch al posities in te nemen om hun plaats na de verkiezingen te verdedigen of te verzilveren. Dat is op zich geen probleem, het is van alle tijden. De uitslagen zullen beslissen of de afspraken blijven gelden of niet.

CD&V

De CD&V bleek na de verkiezingen van 2012 de grootste, ze zit 7 keer op 10 in het bestuur, en is de grootste partij in 138 gemeenten in Vlaanderen. CD&V levert in 137 van de 308 gemeenten de burgemeester en heeft de absolute meerderheid in 52 ervan. Er zijn in Vlaanderen 2 379 CD&V-gemeenteraadsleden op 7 646 Vlaamse gemeenteraadszetels, of 31,1%. Die hebben ze met gemiddeld 28% van de stemmen. Ook al is dat wat moeilijk tellen, want in verschillende artikels vind je afwijkende percentages tussen 24 en 28 %, omdat sommigen opkomen op lokale lijsten. In het ene artikel worden die bij de CD&V opgeteld, in het andere niet.

Dat was een lichte achteruitgang tegenover 2006. Toen zat CD&V in driekwart van de gemeenten in het bestuur. In 172 Vlaamse gemeenten werd ze de grootste partij; in 166 gemeenten leverde hen dat ook de burgemeesterssjerp op. De CD&V behaalde in 2006 nog de absolute meerderheid in 79 gemeenten

Daarbovenop komen 9 104 mandaten die CD&V verdeelt onder 1.287 verkozenen, gemiddeld 7,1 per politicus. (Ook bij de andere partijen schommelt het aantal mandaten rond dat gemiddelde, met een uitschieter bij sp.a-politici:  die combineren gemiddeld acht mandaten.)

CD&V telt ruim dubbel zoveel mandaten als de N-VA. De N-VA is met 4.230 mandaten de vijfde partij in België, na de christendemocraten, de PS, de MR en zelfs het Franstalige electorale lichtgewicht cdH. (De Tijd, 16 augustus 2017) Het is opvallend hoe de cdH tot nu toe de dans ontsprongen is in de voorbije mandatendiscussie.

Hoe zit het met de N-VA?

N-VA werd in 2012 in 41 gemeenten de grootste partij. Provinciaal werd ze de grootste partij met 28% van de stemmen, wat evenwel onder de nationale score bleef. Meer dan 1 700 lokale mandatarissen, en 43 burgemeesters (59 volgens hun eigen site; ook hier zijn er plaatselijke lijsten die al dan niet worden meegeteld). Vanuit de Koningsstraat (het partijhoofdkwartier van de N-VA) werd opnieuw duidelijk het consigne gegeven om op te komen onder de naam N-VA, en niet onder een plaatselijke naam. Voor sommige oud-Volksunie-partijen was dat een breuk met een jarenlange traditie. Dat heeft ervoor gezorgd dat N-VA trots kon tweeten dat ze de meeste lijsten en de meeste kandidaten heeft in Vlaamse gemeenten. Trots verkondigt ze dan ook dat ze ‘dé volkspartij van Vlaanderen’ is: voor N-VA de inzet van de verkiezingen.

In die zin is het de jongste week prima gegaan voor de N-VA. Als de andere partijen en de media op die manier blijven meewerken, dan geloven de meeste kiezers over drie weken echt dat ze moeten kiezen voor of tegen de N-VA.

En vergeet vooral niet dat er veel kiezers zijn die dat allemaal maar half volgen: flarden oppikken en niet altijd op rationele gronden stemmen.
We zien wel over drie weken.