Zwarte Piet, de samenzwering

Het hele verhaal van Sinterklaas en Zwarte Piet vind ik een van de mooiste samenzweringen van onze samenleving. Zonder verpinken hielp iedereen dat in stand houden. Er was zelfs geen blik van verstandhouding nodig tussen de samenzweerders als dat plots ter sprake kwam met een onwetende in de buurt. En zelfs wie net is overgegaan van ‘onwetend’ naar ‘op de hoogte’, onderschrijft de samenzwering. Het is een complot dat samenlevingsopbouwend werkt, dat ons verbindt met elkaar. Het is dan ook bijzonder jammer dat de samenzwering verraden wordt om ons nog eens in te peperen hoe racistisch en moreel verdorven we zijn en hoe we uitsluiten.

Feitenvrij zwartepieten

Misschien zijn we in Vlaanderen te nuchter voor de toestanden zoals in Nederland. Ik help het mezelf hopen. In Nederland leidde de blijde intrede van de Sint al tot geroep, geschreeuw, geweld en een mobilisatie van de ordediensten. In Vlaanderen hebben de weldenkenden het nodig gevonden Zwarte Piet in de media minder zwart te maken om zo in overeenstemming te zijn met de normen van hun eigen politiek correcte kerk. Een zwijgende meerderheid kijkt ernaar, knarsetandt en hoopt dat ook die zotternij wel zal overwaaien. En ondertussen zijn de Pieten op vele scholen, bij gezinsbonden en andere gelegenheden nog even ‘zwart als roet’ als vroeger. Zoals ongetwijfeld ook op uw Facebooktijdlijn te zien is.

Waarom toch al dat gedoe Over het zwart zijn van de Piet? Inhoudelijk is alles over deze discussie jaren geleden al gezegd. Zwarte Piet is al zwart van voor Christus, omdat het een gekerstend Germaans gebruik is. Dat is in de loop der tijden vermengd geraakt met anderen verhalen en tradities. En als levende traditie is het niet altijd gemakkelijk om de vinger te leggen op de precieze betekenissen en bedoelingen. Tegenwoordig is ‘Pieterknecht’ eerder de vrolijke manager van de ‘Sint & Co. Enterprises’, want die vriendelijke oude opa kan dat allemaal niet zo goed meer. Het bestraffende van de twee is in de loop der tijden verdwenen. Sint en Piet zijn een steeds evoluerende traditie met een heel rijke historische achtergrond. Zwarte Piet reduceren tot een veruiterlijking van het koloniale denken dat inherent racistisch is, is dus een sterke vereenvoudiging, die ook na analyse niet helemaal klopt.

Maar feiten houden zo’n discussie niet tegen. Onder het motto ‘perceptie is realiteit’, blijven mensen feitenvrij schreeuwen dat Zwarte Piet racisme is. Voor enkelen is dat genoeg om zich onmiddellijk inschikkelijk op te stellen, vanuit moreel oogpunt natuurlijk.

Loop stilletjes ons huisje voorbij

Zo worden tradities uit hun context gehaald, geherinterpreteerd in het licht van kolonialisme en racisme en daarna, als moreel dogma verketterd. Wat gelijkgezinden zetten zich samen en noemen de uitkomst een pietenpact, wat eerder een pietendogma of pietendictaat is. De boodschap is eenvoudig, wat we al die jaren deden, dat was fout. We behoren ons daarvoor te schamen. Maar dat lukt niet. Mensen blijven Zwarte Piet zien als een deel van hun leven, van hun cultuur, van de wereld zoals ze die kennen. De wereld zoals ze die willen doorgeven aan hun kinderen en kleinkinderen. En geen groep roeptoeters zal hen dat verhinderen.

En zo valt die discussie over Zwarte Piet in een belangrijke hedendaagse politieke, maar dus ook maatschappelijke breuklijn. De weldenkende, moreel correcte wereldburger staat tegenover ‘de gewone man’ die bij hun Liam en Emma zonder al dat gedoe Sint en Piet willen laten komen, zoals de bomma dat vroeger voor hen deed. Wie het recht van die mensen verdedigt, wordt dan weggezet als: racist en populist. Net als die mensen trouwens.

Wie zoet is

Zwarte Piet is een non-probleem dat ons wordt aangepraat en dat door een kleine groep in stand wordt gehouden. De pietenpactclub die denkt dat cultuur maakbaar is, dat zij die tradities zomaar naar hun hand kunnen zetten. Een kleine groep, niet van ‘gewone mensen’ maar van opiniemakers, mediafiguren, academici en kunstenaars die zich presenteren als het morele geweten van Vlaanderen. Ze hebben het beste voor met ons en onze maatschappij en zullen graag voor ons beslissen wie zoet is en lekkers krijgt en wie stout is en de roe verdient. Of hoe iedereen zich moet gedragen naar hun normen. Die groep presenteert zich als progressief, maar ze kijken neer op de gewone mensen, het klootjesvolk dat het maar niet wil inzien.

Dat Zwarte Piet bij de intocht in Antwerpen op tv niet meer echt zwart is hun beslissing, het pietenpact, weet u wel. Die beslissing is ondemocratisch. De VRT moet maar eens een poll organiseren. Vorig jaar deed GVA dat, de vraag was ‘Welke Piet verkiest u?’ De keuze uit ‘Zwarte Piet zoals we hem kennen uit “Dag Sinterklaas”’ (en dat was toen nog heel erg zwart) of ‘De nieuwe Pieten in Amsterdam?’ Of ‘geen van beide’. Van de 9.527 stemmers stemde 93% voor de aloude Zwarte Piet.

Ik maak me geen illusie over de kleur van Zwarte Piet in de nieuwe afleveringen van ‘Dag Sinterklaas’ (volgend jaar op VRT te zien). Op welke basis wordt dat beslist? Waarom is er een politieke vertegenwoordiging in het bestuur van de VRT? Waarom grijpt die niet in bij zoveel zottigheid? Ik zeg het nog eens, err is geen enkele aanwijzing dat daar een draagvlak voor is. Maar willen of niet een bleke Zwarte Piet wordt de gewone man via de tv opgedrongen. Alwaar de kinderen aan de bomma vragen stellen en die? Die voelt zich door haar samenleving verraden, als heeft ze altijd trouw de samenzwering doorgegeven.

Het is jammer dat zo een mooie traditie die zoveel moois in onze samenleving kan brengen en brengt, gebruikt wordt in een politiek-maatschappelijk spel. Sad, So sad.

Deze tekst is geschreven op vraag van VRTnws Opinie en wordt gezamenlijk gepubliceerd. 

Meer over Zwarte Piet op Doorbraak.