ZWARTE PIET EN BLANK SCHULDGEVOEL

Het Pietenpact is de zoveelste poging van een politiek-culturele elite om het blanke schuldgevoel aan te zwengelen en te manipuleren voor eigen roem en glorie. Dat inzicht werd me bijgebracht door de zwarte Amerikaan Shelby Steele in zijn briljant essay White Guilt. Shelby Steele heeft het natuurlijk niet over het Pietenpact, maar over de problemen van de zwarte gemeenschap in de Verenigde Staten. De thesis van zijn essay luidt dat zwarten en blanken samen de belofte van het burgerrechtentijdperk hebben vernietigd. Hoe hebben ze dat klaargespeeld?

De jaren zestig brachten een cultuuromslag: een vanzelfsprekend blank superioriteitsgevoel maakte plaats voor een al even vanzelfsprekend blank schuldgevoel. Zwarte activisten zagen daarin een opportuniteit om van de blanke meerderheid allerlei concessies af te dwingen, zoals affirmative action (positieve discriminatie) en quota. Blank schuldgevoel was ook een handig excuus om elke verantwoordelijkheid voor het eigen lot af te wijzen en volledig in handen te leggen van de blanke overheid. White liberals (progressieve intellectuelen) schaarden zich achter die visie, voor zover ze die al niet zelf vorm hadden gegeven. De Amerikaanse instellingen werden beschuldigd van ‘structureel racisme’, vooral toen bleek dat op het terrein nog maar weinig echte racisten te vinden waren. Zwarte activisten en white liberals werden kampioenen in morele verontwaardiging. Elk racistisch incident, hoe futiel ook, werd geduid als het tipje van de ijsberg, en moest aantonen dat de maatschappij van hoog tot laag doordrongen was van racisme.

Shelby Steel beschouwt die evolutie als een tragisch keerpunt in de lange strijd van de zwarte Amerikanen voor een beter leven. De verantwoordelijkheid voor alle problemen bij ‘de blanke man’ leggen werkte contraproductief. De persoonlijke verantwoordelijkheid werd uitgehold en de maatschappij werd geculpabiliseerd. De zwarte gemeenschap mocht niet worden aangesproken op de hoge criminaliteitscijfers, de zwakke academische prestaties en het ontzettend hoge aantal buitenechtelijke geboorten. Zoiets doen was racistisch, dat was blaming the victim. Het gevolg was dat de zwarte gemeenschap zich nestelde in haar slachtofferrol.

De liberal elite werd de promotor van het blanke schuldgevoel, en moedigde de gevoelens van slachtofferschap bij de zwarten aan. Maar, zo stelt Shelby, die blanke elite deed dat niet vanuit een  oprechte bekommernis voor de zwarte Amerikaan. Ze deed dat om haar morele superioriteit te etaleren en zich te dissociëren van de doorsnee blanke Amerikaan, die het etiket ‘racist’ kreeg opgekleefd. White liberals kenden de zwarte Amerikaan meestal alleen maar van horen zeggen, en hun narcisme maakte hen blind voor de realiteit. Wie hen met de realiteit confronteerde werd verketterd.

Doet dit alles geen belletje rinkelen, lezer? Wat Shelby Steele schrijft in White Guilt is mutatis mutandis toepasbaar op Vlaanderen, op het debat over discriminatie en racisme, ja zelfs op het Pietenpact. Opiniemakers van bij ons spiegelen zich aan de Amerikaanse liberal elite, gekleurde activisten verwijzen naar Black Lives Matter en dwepen met Malcolm X. Beiden spelen in op een blank schuldgevoel dat ook bij ons bestaat, al hebben wij in tegenstelling tot de Amerikanen geen slavernij gekend. Maar met het Pietenpact stoot die aanpak op haar limieten, tot verbijstering van zowel activisten als opiniemakers. Je hoeft er maar De Standaard op na te lezen.

foto: (c) Reporters