1 november. Net binnen: politieke moordpartijen Spaanse Burgeroorlog nemen aanvang

Elk jaar   In Turkije de Dag van de Leraar. Na het uitroepen van de Turkse Republiek door Mustafa Kemal Atatürk in 1923, voert deze talloze hervormingen in. Daaronder de overstap van het Arabische naar het Latijnse alfabet. In 1924 al worden in Turkije staatsscholen opgericht om de volgende generatie schoolkinderen het nieuwe alfabet te leren.

Svetlana Alliloejeva (1926-2011)

1984   In Washington raakt bekend dat Svetlana Alliloejeva, dochter van sovjet-dictator Jozef Stalin, die in 1967 politiek asiel had aangevraagd in de Verenigde Staten, is teruggekeerd naar de Sovjet-Unie. In Moskou aangekomen verklaart ze ‘zeer teleurgesteld te zijn door het Westen’. In 1986 vertrekt ze echter terug naar Amerika, waar ze in 2011 overlijdt.

1972   De Amerikaanse dichter Ezra Pound (87) sterft in Venetië. Hij ligt begraven op het kerkhof van San Michele, niet ver van het graf van de Russische componist Igor Stravinsky (1882-1971). Zie Vandaag 30 oktober, zijn geboortedag.

1954   De ‘Rode Allerheiligen’: door het FLN (Front de Libération nationale) georganiseerde aanslagen op verschillende plaatsen in Algerije doden zeven mensen en verwonden er nog veertien zwaar. Een eerste maquis wordt gerapporteerd in het Aurèsgebergte. De Algerijnse oorlog begint.

1936   In Madrid noteert Pravda-correspondent Mikhail Koltsov in zijn Spaanse oorlogsdagboek: ‘In de gevangenissen van Madrid worden achtduizend fascisten vastgehouden, waaronder drieduizend officieren’. Op de 6e, terwijl de gevechten in Madrid woedden, valt een woedende horde linkse militanten de Modelo-gevangenis in Paracuellos de Jarama binnen, waar enkele duizenden politieke gevangenen worden afgeslacht. De gevangenen worden in hun cel doodgeschoten of in groepen, op de binnenplaats van de gevangenis, met machinegeweren omgebracht. Sommigen van hen worden levend begraven.

Andere moorden op gedetineerden vinden plaats in de gevangenissen van Porlier, San Anton en Ventas. Onder de slachtoffers zijn de populistische katholieke Delgado Barreto, de falangisten Fernando Primo de Rivera (broer van José Antonio) en Julio Ruiz de Alda, de nationalist José María Albiñana Sanz, de monarchistische schrijver Pedro Muñoz Seca, de conservatief José Maria Hinojosa, de advocaat Ricardo de la Cierva, voormalig admiraal Mateo García de los Reyes, evenals voormalige ministers en parlementariërs Federico Salmón, Martinez de Velasco, Alvarez Valdes, Jesus Cánovas del Castillo en Rico Avello. De moorden gaan door tot het einde van de maand. In totaal zullen tussen de 3000 en 5000 mensen worden vermoord en hun lichamen in massagraven worden gegooid. Dit grootste bloedbad van de hele Spaanse Burgeroorlog werd geleid door Santiago Carrillo (1915-2012), de latere secretaris-generaal van de Spaanse Communistische Partij, de man die iedereen overleefde.

1919   De Universele Humanistische Vereniging (UHV), meestal aangeduid als de Vlaamse Clarté-groep, publiceert het eerste nummer van haar tijdschrift De Nieuwe Wereldorde. Het bevatte een sterk door Henri Barbusses antikapitalistisch geïnspireerd Manifest aan de Vlaamse Intellectuelen. In het tijdschrift werden de ontwikkelingen in de Sovjet-Unie met sympathie gevolgd, terwijl de Belgische Werkliedenpartij (BWP) geregeld onder vuur wordt genomen, zowel voor haar ‘reformistische’ koers, als voor haar weinig Vlaamsgezinde houding. Met de Vlaamse Federatie van de Kommunistische Partij wordt een sterke band opgebouwd en een sterke affiniteit, in die mate zelfs dat De Nieuwe Wereldorde in maart 1920 versmelt met het communistische weekblad De Internationale.

1915   Eerste ‘Nationaal Jong-Vlaams Congres’ te Gent en stichting van de Nationale Jong-Vlaamse Beweging. Dit is een verbreding van Jong-Vlaanderen, de harde kern van het Vlaamse activisme tijdens de Eerste Wereldoorlog, dat zich snel uitbreidt buiten Gent. Er ontstaan afdelingen in Antwerpen, Oostende, Lier, Brugge, Brussel, Kortrijk, Roeselare, Geluwe, Deerlijk, Mechelen, Ninove, en Blankenberge. Het bestuur bestond uit Eugeen van Oye (Oostende), voorzitter, Jan Derk Domela Nieuwenhuis (Gent), Reimond Kimpe (Lier) en Gustaaf Vermeersch (Brussel). In Brussel is het Jong-Vlaamse element sterk vertegenwoordigd in de activistische Vereniging van Vrienden der Vlaamse Zaak.

1802   Geboorte in Eke van Winok Bourel, officiële dichter van de plaatselijke rederijkerskamer en een van de laatste rederijkers uit de Westhoek.

Edmund Burke (1729-1797)

1790   In Londen publiceert Edmund Burke zijn vermaarde Reflections on the Revolution in France. Hiermee werd deze Iers-Britse filosoof en politicus die de grondlegger van het moderne conservatisme. ‘Ze praten alsof Engeland niet in Europa ligt’, schreef hij, en ‘De geschiedenis bestaat voor het grootste deel uit de ellenden, over de wereld gebracht door trots, eerzucht, hebzucht, wraak, genotzucht, opstandigheid, huichelarij, fanatisme en alle mogelijke andere tomeloze begeerten.’

1755   Een enorme aardbeving, gevolgd door een vloedgolf, vernietigt Lissabon bijna volledig en eist 60 000 levens. Duizenden inwoners, die zich in kerken hadden verzameld om Allerheiligen te vieren, werden verpletterd door de torens en gewelven van deze gebouwen. De stad werd vervolgens drie dagen lang geteisterd door een brand. De jezuïet Gabriel Malagrida legt uit dat God het volk van Lissabon wilde straffen omdat het een nieuw theater had gebouwd.

1677   Overlijden in Mechelen van de Frans-Vlaamse mystica en schrijfster Maria Petyt. Ze was op 1 januari 1623 in het Frans-Vlaamse Hazebroek geboren. Ze trok naderhand naar Gent, om als een kluizenares in het begijnhof te leven. Merkwaardig is haar bewaard gebleven autobiografie met haar mystieke ervaringen: Het leven van de weerdighe moeder Maria a Sancta Theresia.

1570   Grootste overstroming ooit in de Lage Landen, bekend gebleven als de Tweede Allerheiligenvloed. Voor de eerste, zie ‘1170’ hieronder. Een noordwesterstorm jaagt het zeewater tot ver in Vlaanderen. De Zeeuwse en de Zuid-Hollandse eilanden, alsook grote delen van Friesland en Groningen lopen onder water. Meer dan 25 000 mensen komen om het leven. Het Land van Saeftinghe in Zeeuws-Vlaanderen verdrinkt. Deze grote, welvarende middeleeuwse polder met vier dorpen, haventjes en een kasteel van de graaf van Vlaanderen, is nu een schorrengebied in de Westerschelde en vormt met zijn 3580 ha de grootste brakwaterzone van West-Europa.

Margaretha van Oostenrijk (1480-1530)

1530   In Mechelen overlijdt Margaretha van Oostenrijk, tante van keizer Karel V en sinds 1507 landvoogdes van de Nederlanden. Zij was de dochter van Maximiliaan van Oostenrijk en Maria van Bourgondië. Ze behartigt zo uitstekend de belangen van haar minderjarige neef dat deze, eens meerderjarig, zijn tante in functie laat en haar vrije hand geeft tijdens zijn talrijke reizen en veldtochten. Ze voert een duidelijk anti-Franse politiek, maar weet tegelijk een langdurige vrede met Frankrijk tot stand te brengen. Haar paleis in Mechelen (het Hof van Savoye, nu gerechtshof) was een van de eerste renaissancegebouwen in de Nederlanden en een centrum van kunst en wetenschappen.

1170   De Eerste Allerheiligenvloed. Tijdens een zware storm wordt het Creiler Woud, een groot bos dat van Texel tot Enkhuizen liep, verzwolgen door de Zuiderzee, het huidige IJsselmeer. Het bos, waarvan nog steeds resten aanwezig zijn op de bodem van het IJsselmeer, is vooral bekend van de jachtpartij die graaf Floris II van Holland er in 1119 organiseerde. De namen van de Noord-Hollandse (of beter: West-Friese) plaatsen Kreil en Kreileroord en het Flevolandse dorp Creil verwijzen naar het vroegere Creiler Woud.