10 augustus. Net binnen: de eerste feministe in Nederland

1967   Geboorte in Drachten (Friesland) van Karin Vlasblom, zangeres bij de groep Frizzle Sizzle, 1985-1989. Bekende nummers van haar zijn onder meer Talk it over, Second chance, Treat me good, Look at the stars. Ze werd in 1986 met Frizzle Sizzle dertiende op het Eurovisie Songfestival met ‘Alles heeft een ritme’. Ze zong met de formatie Idem Dito Laat je handen wapperen. Ze begon als zangeres bij ‘Kinderen voor Kinderen’ (VARA).

Karin Vlasbloem (°1967)

1951   Het bewijs van burgertrouw wordt officieel afgeschaft. Het was in 1948 ingevoerd als repressie-instrument. Een Regentenbesluit bepaalt dat gebrek aan burgertrouw het recht op een premie of een goedkope lening voor de bouw of de aankoop van een huis verloren deed gaan. Ook een inschrijving aan een rijksuniversiteit kon niet zonder. Zelfs voor een inschrijving in het handelsregister was het bewuste document vereist.

Een omzendbrief van 13 september 1945 had al voorzien in de intrekking van een verkeersvergunning en het verbod om een wagen te besturen voor ‘onwaardige burgers’. Het bewijs van burgertrouw ontspoorde volledig omdat het gebruik van dit document epidemische vormen aannam en de aflevering ervan lange tijd aan geen enkele regeling onderworpen was waardoor de deur wagenwijd openstond voor grove willekeur en allerlei misbruiken.

1929   Overlijden in Baarn van Aletta Jacobs (75), Nederlandse arts, feministe en pacifiste. Ze is het eerste meisje dat – aanvankelijk clandestien – lessen volgt op een Rijks-HBS (middelbare school), de eerste vrouw die officieel toegang krijgt tot een Nederlandse universiteit (1872) en de eerste vrouw die promoveert aan een Nederlandse universiteit (1879). Ze wordt doctor in de geneeskunde. Haar dissertatie is getiteld: ‘Over lokalisatie van fysiologische en pathologische verschijnselen in de grote hersenen’.

Aletta draagt haar proefschrift op aan koningin Emma, ‘als een blijk van hulde’. Ze begint een gratis spreekuur voor geboorteregeling in Amsterdam en is actief in de in 1881 opgerichte Nieuw-Malthusiaanse Bond, een voorloper van de latere Nederlandse Vereniging voor Seksuele Hervorming (NVSH).

Bewijs van Burgertrouw

Aletta Jacobs is ook de meest bekende vertegenwoordigster van het beginnende feminisme in Nederland. Oorspronkelijk stelde de wet alleen een loongrens om te mogen stemmen. Doordat zij arts was, voldeed ze aan deze loongrens en wilde ze gebruikmaken van haar stemrecht. De wetgever ‘corrigeerde’ die vergetelheid door het verbod voor vrouwen om te stemmen expliciet in de grondwet op te nemen.

Jacobs trouwt in 1884 voor de wet met politicus Carel Victor Gerritsen (1850-1905). Daarbij moet Aletta de gelofte van gehoorzaamheid aan haar wettige echtgenoot afleggen, zoals die destijds in de wet stond. Zij doet dat, maar onder protest. Tijdens de Tweede Boerenoorlog trekt Jacobs zich het lot van de boeren aan en protesteert tegen de concentratiekampen die de Britten daar voor de kinderen en vrouwen van hun tegenstanders hebben opgericht. Gedurende de Eerste Wereldoorlog ijvert zij in verschillende Europese landen voor vrede.

1920   Vrede van Sèvres, vredesverdrag tussen de Geallieerden en het Osmaanse (Turkse) Rijk. Daarin werd een eigen staat voor de Koerden, of toch minstens ‘lokale autonomie’ in het vooruitzicht gesteld. Het Verdrag van Sèvres wordt in 1923 zonder meer tenietgedaan door het Verdrag van Lausanne, waarin de Koerden niet eens meer worden vermeld.

1897   Ontdekking van aspirine. De Duitse chemicus Felix Hoffmann beschrijft in zijn laboratoriumdagboek hoe hij het voorheen onstabiele en maagonvriendelijke acetylsalicylzuur in chemisch zuivere, bewaarbare en inneembare vorm heeft samengesteld. Het effect van deze stof was al bekend bij Hippocrates, die het uit de schors van wilgen haalde. Kruidenvrouwen in de middeleeuwen vonden dezelfde stof in de moerasspirea, de spirea ulceria.

Het kosteloze spreekuur van Dr. Aletta Jacobs

Hoffmanns werkgever, de chemische fabriek Bayer, brengt in 1899 de aspirine op de markt. Het wereldverbruik wordt vandaag de dag geschat op vijftigduizend ton per jaar of 1.3 miljard tabletten per dag en dat ondanks de zware concurrentie die aspirine intussen kreeg van paracetamol en ibuprofen.

1792   De bloedigste dag van de Franse Revolutie: in Parijs wordt het Tuilerieënpaleis van de Franse koning Lodewijk XVI (1754-1793) bestormd door revolutionaire milities en opstandelingen. Er vallen meer dan duizend doden, waaronder tweederde van de bewakers van het paleis, een Zwitserse lijfwacht van 900 soldaten, en honderden opstandelingen.

Lodewijk wordt gevangengenomen en afgezet. De monarchie wordt op 21 oktober afgeschaft. De 39-jarige koning wordt op 31 januari 1793 onthoofd. Zijn echtgenote Marie Antoinette ondergaat op 16 oktober hetzelfde lot.

1787   Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) voltooit zijn serenade Eine kleine Nachtmusik, als tussendoortje terwijl hij bezig is met zijn opera Don Giovanni. Het wordt pas lang na zijn dood, rond 1827, gepubliceerd door een muziekuitgever die het werk van Mozart’s weduwe Constanze had gekocht. Het wordt één van Mozart’s populairste werken.

1678   De Vrede van Nijmegen wordt gesloten tussen Frankrijk en de Nederlanden. Het hele Zuidwesten van West-Vlaanderen wordt aan de Franse koning afgestaan tegen de zin van de bevolking. Maar bij de vrede van Utrecht in 1713 blijven enkel nog de kasselrijen Belle, Kassel, Sint-Omaars, Ariën, Kamerijk, Bouchain, Condé, Valensijn, Maubeuge en Bavay bij Frankrijk. Dat is wat we nu Frans-Vlaanderen noemen.

1653   Zeeheld Maarten Tromp overlijdt tijdens de Slag bij Ter Heijde. Een Engelse scherpschutter varend op het schip van William Penn treft hem toen dodelijk in de borst. Zijn laatste woorden: ‘Ik heb gedaan, houdt goeden moed’.

Marineofficier Tromp was luitenant-admiraal in de Nederlandse marine. Al op zijn negende maakte hij zijn eerste zeereis. In 1637 kreeg hij het opperbevel van de zeemacht en hij maakte toen snel naam, met name door de overwinning bij Duins in 1639 waarbij hij een Spaanse vloot vernietigde. Tromp boekte zijn grootste overwinning in de strijd tegen de Engelse vloot van Robert Blake tijdens de Slag bij Dungeness (9 december 1652). Volgens de overlevering zou Tromp na afloop van deze slag een bezem in zijn mast hebben gehangen om te illustreren dat hij de zee van zijn vijanden had schoongeveegd.

Maarten Harpertszoon Tromp (1597-1653)

Het praalgraf van Maarten Tromp bevindt zich in de Oude Kerk in Delft. Tijdens de lijkrede zegt de raadspensionaris van Holland, Johan de Witt: ‘Een zeeheldt, welckers gelycke de aerde niet veel heeft gedragen ende mogelyck niet lichtelyck in ’t toekomende sal syn te vinden’.

1628   De Vasa, een Zweeds oorlogsschip, zinkt op zijn eerste tocht en is na de berging in 1961 het enige 17de-eeuwse schip ter wereld. Na 333 jaar op de bodem van de zee te hebben gelegen werd het enorme oorlogsschip geborgen. Nu is de Vasa te zien in een speciaal daarvoor gebouwd museum in Stockholm.

1566   De Beeldenstorm breekt uit te Steenvoorde (Frans-Vlaanderen) met de bestorming van het Sint-Laurentiusklooster. Het is de start van een opstand die zich in de hele Nederlanden gaat verspreiden en duurt tot oktober 1566.