11 september. Net binnen: Arthur Claus overleden, Vlaams wetenschapper en provocateur

Elk jaar   De Dag van de Grootouders: jaarlijks op de tweede zondag van september wordt in onder andere Canada, Estland en de Filipijnen de ‘Dag van de Grootouders’ gevierd, of een beetje minder formeel ‘Opa- en Omadag’.

2001   Moslimterroristen plegen met drie gekaapte vliegtuigen – vol passagiers -(zelf)moordaanslagen op beide torens van het World Trade Center in New York en op het Pentagon in Washington. Zie Vandaag van 11 september 2022.

1955   In Leiden wordt de zangeres en componiste Fay Lovsky geboren als Fay Luyendijk. De single Christmas Was a Friend of Mine was haar grootste hit. Ze bespeelt verschillende instrumenten, waaronder de theremin, de ukelele en de zingende zaag. In 2000 ontvangt Fay Lovsky een Gouden Harp en brengt ze haar eerste Nederlandstalige album uit, onder de titel Eigen weg.

Florence Chadwick (1918-1995)

1951   De Amerikaanse zwemster Florence Chadwick (1918-1995) zwemt voor de tweede maal het Kanaal over.

1932   Overlijden in Hamburg van de tegendraadse Vlaamse arts Arthur Claus (71). Hij volgt in Leuven bij Désiré Mercier, de latere aartsbisschop, de kandidaturen filosofie. Dan verhuist hij naar Gent en promoveert er in 1888 tot doctor in de geneeskunde. In 1895 wordt Claus hoofdgeneesheer van de psychiatrische inrichting te Mortsel (Antwerpen). Als bijzonder actief publicist in zijn vakgebied, draagt hij veel bij tot de verspreiding van eigentijdse inzichten betreffende verpleging van geesteszieken.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt Claus bij het begin van de bezetting dienstdoend burgemeester van Mortsel, op vraag van de liberale volksvertegenwoordiger Louis Franck. Hij verliest echter snel zijn vertrouwen in de Belgische regering. In 1916 wordt hij benoemd tot hoogleraar in de neurologie en psychiatrie aan de pas vernederlandste Gentse universiteit. Dit brengt hem in de woelige wateren van de activistische politiek, waarin hij een onafhankelijke koers probeert te varen.

Hij was voorstander van een federalistisch programma met behoud van het Belgische kader en wordt voorzitter van het Vlaams Verbond in Antwerpen. In januari 1917 bewerkt hij een vergelijk tussen de op Vlaamse onafhankelijkheid gericht Jong-Vlamingen en de federalistische Vlaams-Verbonders door de motie-Claus-Jacob, die voor Vlaanderen zelfstandigheid vroeg. Op deze grondslag wordt dan de Raad van Vlaanderen gesticht. In de raadsvergaderingen treedt hij erg onafhankelijk op. Het irriteert hem dat vele activistische topmensen zich al te’ slaafs’ gedragen tegenover de Duitsers die, in zijn ogen, door hun gedrag telkens opnieuw aantonen dat de activisten en de Vlaamse autonomie voor hen maar een instrument zijn in het kader van hun oorlogspolitiek. Hij geeft herhaaldelijk uiting aan zijn ontstemming over deze gang van zaken en in augustus 1918 neemt hij uiteindelijk ontslag uit de Raad.

In oktober 1918 wijkt Arthur Claus uit naar Nederland, maar hij wil met een voortzetting van de Raad of met de Duitsers niets meer te maken hebben. In 1920 wordt hij bij verstek tot 20 jaar dwangarbeid veroordeeld en afgezet als ambtenaar. In 1922 vestigt hij zich in Hamburg waar zijn schoonzoon een kaderfunctie in de scheepvaart had gekregen. Zowel in Nederland als in Duitsland kan hij zich, gesteund door zijn internationale reputatie, bezighouden met wetenschappelijk onderzoek.

Claus blijft echter aandacht hebben voor de gebeurtenissen in Vlaanderen. In september 1924 keert hij terug naar België om zich aan een proces te onderwerpen. Het was de bedoeling er een showproces van te maken, zoals hij zelf schreef ‘een prachtig propagandamiddel’. Daarom vraagt hij totaal onverwacht de Franstalige rechtsgang aan en kiest hij provocerend de wallingantische voorman Jules Destrée als zijn verdediger – die van ‘Sire, il n’y a pas de Belges’. De 20 jaar dwangarbeid worden door het assisenhof van Brabant gereduceerd tot drie jaar gevangenisstraf en tien jaar ontzegging van burgerrechten. Hij gaat toch nog in beroep, maar de zaak bloedt dood in een juridische procedureslag.

David Herbert Lawrence (1885-1930)

Ingevolge de uitdovingswet (1929) komt hij kort daarop vrij. Ongebroken begint hij te lobbyen om er een algemene amnestiewet door te krijgen. Maar dan sterft hij onverwachts in een kliniek in Hamburg, waar hij een banale operatie had ondergaan.

1885   Geboorte in Eastwood (Nottinghamshire) van de Engelse schrijver en dichter D.H. Lawrence (David Herbert Lawrence, 1885-1930) als zoon van een mijnwerker. In zijn werken brengt hij een pantheïstische en sensuele instelling tot uitdrukking die hem vele geschillen met het gerecht opleveren. Zijn beroemdste boek, Lady Chatterley’s Lover, word bij publicatie in 1928 meteen verboden. Andere werken van hem zijn onder meer Sons and lovers, The rainbow, Kangaroo, The lovely lady, The white peacock, John Thomas and Lady Jane, enz. Hij overlijdt in 1930 in Vence (Provence) op de leeftijd van 44 aan de gevolgen van tuberculose.

Asta Nielsen (1881-1972)

1883   Geboorte in Vesterbro (Kopenhagen) van Asta Nielsen, Deens actrice die vooral in Duitse stomme films uit de jaren 1910 en 1920 van de 20ste eeuw speelt. Ze had de bijnaam De Stille Muze. Ze overlijdt in 1972 op de leeftijd van 90.

1830   Na de opvoering van de Stomme van Portici en de proletarische opstootjes herstelt de Brusselse burgerwacht al op 28 augustus de orde. En dat is wat men de ‘Belgische Revolutie’ heeft genoemd. Pas als de Fransen er zich mee moeien, komt ‘België’ in het zicht. Inmiddels stijgt de spanning te Brussel, mede door de aankomst van enkele honderden Luikenaars en van Fransen en ‘Belgische’ collaborateurs uit Parijs. Op 11 september draagt de magistraat het gezag over aan een in de schoot van de burgerwacht gevormde Comité de Sûreté publique. Maar meer Fransen rukken aan. En dat levert ‘België’ op.

Nachtmerrie van Nicolai Abildgaard

1743   Geboorte in Kopenhagen van Nicolai Abildgaard, Deens schilder, beeldhouwer en architect. In 1778 wordt hij benoemd tot hoogleraar aan de Koninklijke Deense Kunstacademie en tot koninklijk historieschilder. Helaas gingen al zijn beste schilderijen, degene die hij maakte in opdracht van koning Christiaan VII, verloren bij de grote brand die in 1794 het paleis Christiansborg in de as legde. Abildgaards voorkeur ging uit naar onderwerpen uit de geschiedenis, de literatuur, de Noordse mythen en Shakespeare.

In 1781 trouwt Abildgaard met Nancy Oxholm, maar drie jaar later verlaat zijn vrouw hem voor een andere man. In 1799 wordt hij opnieuw verliefd op een jonge vrouw, Juliane Ottesen (1777-1848) die 34 jaar jonger is dan hij. Nu wacht hij voorzichtig drie jaar vooraleer hij met haar trouwt.

Nicolai Abildgaard overlijdt in 1809 op de leeftijd van 65.

1606   Overlijden in Amsterdam van de Vlaamse kunstschilder Karel van Mander (58). In zijn tijd was hij een vooraanstaand kunstenaar, die misschien nog meer als theoreticus en pedagoog grote invloed had. Hij is de auteur van Het Schilder-boeck, dat nadien vooral werd gewaardeerd om zijn kostbare informatie over de kunstenaars en kunstwerken van de Lage Landen.