12 februari. Net binnen: De Schreeuw van Munch gestolen

Elk jaar   Wereldwijd: Darwin Day, de viering van de geboortedag in 1809 van de Engelse natuuronderzoeker Charles Darwin in Shrewsbury, Shropshire. Op deze dag wordt speciale aandacht gevraagd voor zowel de bijdrage van Darwin aan de wetenschappen als de biologische wetenschap in het algemeen.

Charles Darwin (1809-1882)

Darwin ontleent zijn roem aan zijn theorie dat evolutie van soorten wordt gedreven door natuurlijke selectie. Daarmee is hij de grondlegger van de moderne evolutietheorie, die het scheppingsverhaal uit de Bijbel ontkrachtte als wetenschappelijk gegeven. Zijn werk was omstreden in zijn tijd, en – ook daarna – in orthodox christelijke kringen. Darwins werk betekende een paradigmaverschuiving en een wetenschappelijke revolutie, die een grote invloed had op maatschappij, filosofie en religie.

De acceptatie van de evolutie van soorten had als gevolg dat de mens als een diersoort, een van de onderdelen van de natuur, in plaats van als een boven de natuur staande levensvorm moest worden beschouwd. Het bestaan van evolutie werd omstreeks 1850 al door een groot deel van de wetenschappelijke gemeenschap aanvaard. De acceptatie van natuurlijke selectie als aandrijvend mechanisme liet langer op zich wachten, maar is tegenwoordig onomstreden.

Darwins evolutietheorie vormt nu, samen met de erfelijkheidsleer van Mendel, de basis van alle biologische kennis. Hij wordt beschouwd als een van de belangrijkste wetenschappers uit de geschiedenis.

2009   Het DNA-profiel van de neanderthaler is in kaart gebracht.

1999   Overlijden in Parijs van de Vlaamse kunstenaar Michel Seuphor, geboren in Borgerhout op 20 maart 1901 als Ferdinand Berckelaers. Seuphor, een anagram van Orpheus, heeft toonaangevende werken gepubliceerd over de geschiedenis en het wezen van de abstracte kunst. Hij was een buitengewoon erudiet man die Sanskriet kende en wereldwijd correspondeerde in het Latijn, het Grieks en het Hebreeuws – liever dan in het Engels.

1994   Twee dieven stelen de bekendste versie van het schilderij De Schreeuw van Edvard Munch uit de Nasjonalgalleriet (Nationaal Museum) in Oslo. Het doek uit 1895 zou enkele maanden later worden ’teruggevonden’ en in 2012 verkocht voor bijna 120 miljoen dollar. Van De Schreeuw bestaan vier versies. In 2004 zou een andere, iets minder kostbare versie worden gestolen uit het Munch Museum, eveneens in Oslo.

1979   Overlijden in Beverly Hills van de Franse filmregisseur Jean Renoir, zoon van de beroemde kunstschilder schilder Auguste Renoir. (1894-1979). Hij creëerde een aantal meesterwerken zoals  La grande illusion, Le crime de Monsieur Lange, Partie de campagne, Les bas-fonds, La règle du jeu, La vie est à nous, La bête humaine, La grande illusion, enz. In 1974 kreeg hij een Oscar voor zijn hele oeuvre.

1966   Het hoofdbestuur van het August Vermeylenfonds ziet het niet meer zitten en vraagt ontslag. Het fonds was in een organisatorische crisis terechtgekomen en botste vaak op onbegrip en tegenwerking van de Belgische Socialistische Partij (BSP). Eind 1966 zal een volledig nieuw bestuur aantreden met de Brusselse hoogleraar Aloïs Gerlo als voorzitter. Hiermee breekt een nieuwe fase aan in de geschiedenis van het Vermeylenfonds: het nieuwe bestuur maakte een begin met de provinciale en lokale uitbouw.

Maud Adams (°1945)

1945   Geboorte in Lulea (Zweden) van de actrice Maud Adams, artiestennaam van de Zweedse actrice Maud Wikstrom. Ze werd bekend door haar rollen in de films The woman’s club, Tattoo, The favorite, Ringer, Hell hunters, The seekers en in twee James Bond-films, Octopussy en The man with the golden gun. Daarnaast was ze ook topvrouw van het bedrijf Scandinavian Biocosmetics.

1931   Ingebruikname van Radio Vaticana door Paus Pius XI. De zendinstallatie is ontworpen door Guglielmo Marconi.

1929   Het stadhuis van Leiden brandt tot de grond toe af. Het oude, zestiende-eeuwse stadhuis was ontworpen door de Gentse architect Lieven de Key (ca. 1560-1627). Vanwege de strenge vorst – er werd op die dag zelfs een Elfstedentocht gereden – hadden de brandweerlieden het erg moeilijk. Veel bluswater bevroor. Het oude stadhuis ging bij de brand vrijwel helemaal verloren, op de gevel na. Bijzonder voor die tijd is dat de brand werd gefilmd.

1882   Oprichting van de Sociaal Democratische Bond (SDB), door anti-koningsgezinde revolutionairen onder leiding van Ferdinand Domela Nieuwenhuis (1846-1919). Het is de eerste socialistische partij in Nederland. In 1894 wordt de naam veranderd in Socialistenbond, en in 1900 gaat de partij op in de Sociaaldemocratische Arbeiderspartij (SDAP), nadat de radicale tak van de bond al in 1896 was opgestapt.

Abraham Hans (1882-1939)

1882   Geboorte in St.-Maria-Horebeke van de onderwijzer, volksschrijver en journalist Abraham Hans, als zevende kind van protestantse ouders. Naast auteur was Hans ook een onvermoeibare ijveraar voor de Vlaamse bewustwording die ontelbare voordrachten gaf, tot in de kleinste dorpen van Vlaanderen.

Hans behaalt twee keer zijn onderwijzersdiploma, een keer in Nederland, daarna ook in Gent. Na de Eerste Wereldoorlog wordt hij beroepsjournalist bij het dagblad Het Laatste Nieuws. Daarin publiceert hij al in 1911-1912 zijn eerste feuilleton, de historische roman Een heldenstrijd of de kapitein der Bosgeuzen. Het is de eerste van zijn vijfhonderd boeken, waaronder ook vele kinderboeken.

Hans zet zich voor de Eerste Wereldoorlog al in voor de beschaafde omgangstaal en voor de vernederlandsing van de universiteit in Gent. Hij sprak ook op de eerste grote amnestiemeeting op 17 januari 1920 in Antwerpen en nam verder deel aan de verzoeningscampagne. Herman Teirlinck noemde hem ‘de vernieuwer van Conscience’. In zijn geboortedorp is een museum aan hem gewijd en in Knokke een plein naar hem genoemd.

1804   Overlijden in het Pruisische Köningsberg (nu ‘Kaliningrad’) van Immanuel Kant (79), Duits filosoof, wis- en natuurkundige. Toonaangevend hoogleraar logica en metafysica. Hij wordt beschouwd als een van de grootste denkers uit de geschiedenis. In zijn belangrijkste werk, Kritik der reinen Vernunf (1781), onderzoekt hij de grondslagen én de grenzen van de menselijke kennis.

1768   Geboorte in Firenze van Frans van Habsburg-Lotharingen. Op het vlak van de titulatuur een moeilijke: hij was als Frans II de laatste gekozen keizer van het Heilige Roomse Rijk en als Frans I de eerste erfelijke keizer van Oostenrijk. Dat zat zo: na de door Napoleon afgedwongen ontbinding van het Heilige Roomse Rijk in 1806 legde hij de keizerstitel ‘keizer van het Heilige Roomse Rijk’ neer. Hij bleef echter keizer van Oostenrijk, koning van Bohemen en koning van Hongarije.

1577   De landvoogd Don Juan van Oostenrijk ondertekent namens de Spaanse koning het Eeuwig Edict waardoor hij de Pacificatie van Gent bekrachtigt en de onafhankelijkheid van de Nederlanden erkent. Nog vóór het einde van het jaar schendt hij dit edict door de Spaanse troepen terug te halen die ons land hadden verlaten.