12 oktober. Net binnen: Dis Verstraete geboren, de man achter de eerste Vlaamse jeugdherberg

Elk jaar   In Rome, feest van de Augustales, herdenking van de terugkeer van Augustus na zijn overwinning in het Oosten op de Parthen.

1990   Een massagraf wordt ontdekt in de buurt van Bansko, Bulgarije, met de stoffelijke overschotten van 39 mensen die in september 1944 door communistische partizanen zijn vermoord. Slechts acht schedels dragen de sporen van een executie door een geweerschot. De andere slachtoffers werden afgeslacht met pikhouwelen en bijlen.

Miguel de Unamuno (1864-1936)

1936   In een hal van de Universiteit van Salamanca vindt een gewelddadige woordenwisseling plaats tussen de Spaans-Baskische schrijver-filosoof Miguel de Unamuno (1864-1936) en generaal José Millán-Astray, oprichter van het Spaanse Vreemdelingenlegioen. Die reageert op een bijtende opmerking van Unamuno met de beroemde kreet: ‘Weg met intelligentie! Lang leve de dood!’. Hiermee wekt Millán-Astray de verontwaardiging van de vrouw van generaal Franco, Carmen Polo. Ze verlaat ostentatief de zaal, vergezeld van Unamuno.

1936   Einde van de eerste tests (50 000 km in het Zwarte Woud) van de Volkswagen ‘Kever’. De auto is gebouwd door Ferdinand Porsche naar een schets van Hitler. Hij zal in Europa tot 1975 in dienst blijven. In Mexico rolt in 2003 de laatste klassieke Volkswagen ‘Kever’ van de band. In totaal zijn van dit model tussen 1937 en 2003 exact 21 529 464 exemplaren gebouwd. Daarmee is hij met afstand de langst en meest geproduceerde wagen ter wereld.

Luciano Paverotti (1935-2007)

1935   Geboorte in Modena van de Italiaanse tenor Luciano Pavarotti (1935-2007), de ‘corpulente zanger met zakdoek’. Hij combineerde klassiek en pop, zong zowel klassieke Italiaanse opera’s als duetten met popzangers. Bekend gebleven zijn onder meer Caruso, O sole mio, La donna è mobile, Nessun dorma (lied van het WK voetbal 1990), Volare, Live like horses (met Elton John), Miss Serajevo (met Brian Eno en U2). Met José Carreras en Placido Domingo trad hij op als The Three Tenors. Hij overlijdt in 2007 aan kanker.

1929   Mevrouw Daels-Vercouter metselt de laatste steen van de IJzertoren, in 1928-1929 te Kaaskerke (Diksmuide), opgericht als hulde aan de Vlaamse soldaten die sneuvelden aan het IJzerfront tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hij werd gedynamiteerd op 16 maart 1946 en herbouwd in 1952-1965.

Ada Deprez (1928-2015)

1928   Geboorte in Oostende van Ada Deprez, Vlaams hoogleraar en pionier van het wetenschappelijk onderzoek naar de 19de-eeuwse Nederlandse literatuur in Vlaanderen. Ze promoveerde in 1964 tot doctor in de Germaanse filologie met een proefschrift (in zes delen!) gewijd aan de briefwisseling van, naar en over Jan Frans Willems (1793-1846), de ‘Vader der Vlaamse Beweging’. Als hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Gent richt ze er het Cultureel Documentatiecentrum op voor de bewaring en de publicatie van negentiende-eeuws literair bronnenmateriaal. Het archief van dit documentatiecentrum, vernoemd naar haarzelf, berust nu bij de KULeuven. Ze overlijdt in 2015 op haar 86ste.

1914   Prins Maximiliaan van Hessen, broer van de Russische keizerin en neef van de Duitse keizer, wordt tijdens gevechten met een Engelse patrouille op de Katsberg gedood. Hij wordt ook in Frans-Vlaanderen begraven, in een anoniem graf in Kaaster (Caestre). Jaren na de oorlog wordt zijn lichaam terug naar Duitsland gebracht.

1914   Nadat op 9 oktober de vesting Antwerpen en op 12 oktober Gent door het Duitse leger werd bezet, rest het Belgisch leger nog slechts het gebied achter de IJzerlinie.

1908   Geboorte in Sint-Jans-Molenbeek (Brussel) van Dis Verstraete. Al in zijn humaniora, aan de Vlaamse afdeling van het Brusselse atheneum, is hij betrokken bij het Algemeen Vlaams Studentenverbond en zijn maandblad Opkomst. Daarna studeerde hij scheikunde aan de Université libre de Bruxelles (ULB). Hij engageert er zich in Geen Taal Geen Vrijheid en in het Algemeen Vlaams Hoogstudentenverbond. Verstraete werkte op het ministerie van sociale voorzorg, als vertaler bij de Senaat en – na de Tweede Wereldoorlog – als verzekeringsmakelaar.

Dis Verstraete is actief in het Vlaams Verbond voor Brussel, maar wordt en blijft vooral bekend als medeoprichter van Sippelberg in Ganshoren, de eerste Vlaamse jeugdherberg. In 1932 wordt hij voorzitter van de Vlaamse Jeugdherbergcentrale (VJHC).

In de Tweede Wereldoorlog trad Verstraete als vertegenwoordiger van het VJHC toe tot de verbondsraad van het Algemeen Vlaams Nationaal Jeugdverbond (AVNJ) en wordt hij departementsleider van de jeugdherbergen en hemen. Na de Tweede Wereldoorlog wordt Verstraete bestraft voor dit engagement.

Verstraete schrijft voor De Brusselse Post een reeks ‘levensschetsen’ van Brusselse Vlamingen. In 1971 is hij een van de oprichters van de Marnixring, waarvan hij tot 1983 algemeen secretaris is. In 1977 neemt Dis Verstraete samen met zijn broer Eugeen het initiatief tot oprichting van het Archief en Museum van het Vlaams Leven te Brussel en blijft er tot aan zijn dood afgevaardigd beheerder van.

Wilhelmina van Pruisen (1774-1837)

1837   Overlijden in Den Haag van prinses Wilhelmina van Pruisen (62), echtgenote van koning Willem I. Het volk noemde haar liefkozend Mimi en zag in haar de eerste ‘echte’ koningin der Nederlanden.

1798   In Overmere (Oost-Vlaanderen) komen Vlaamse boeren, brigands genaamd, in opstand tegen de Franse bezetter. Deze datum geldt als het begin van de Boerenkrijg, die weldra zal overslaan naar andere gewesten.

1759   Geboorte in Duinkerke van de laatste Duinkerkse kaper Pierre-Edouard Plucket.

1492   Christoffel Columbus bereikt de kusten van Amerika. Deze dag is in vele landen een feestdag, met een chaotische veelheid aan benamingen en data. In Spanje en in verschillende landen in Latijns-Amerika wordt hij herdacht als ‘Fiesta de la razza’ (feest van de race) of ‘Dia de La Hispanidad’, hoewel Columbus geen Spanjaard, maar een Italiaan was, zij het wel een Italiaanse ontdekkingsreiziger in Spaanse dienst. Columbusdag is een herdenkingsdag in de Verenigde Staten en Italië waarop men de aankomst van de Christoffel Columbus op het continent Amerika op 12 oktober 1492 herdenkt. Dit is echter de datum volgens de juliaanse kalender, maar als wordt teruggerekend met de in 1582 geïntroduceerde en nu haast overal ter wereld gebruikelijke gregoriaanse kalender, dan had de landing plaats op 21 oktober 1492. Gemakshalve wordt Columbusdag in de Verenigde Staten gevierd op de tweede maandag van oktober.

773   Slag van Mortara, in Noord-Italië, waar Karel de Grote de Longobardenkoning Desiderius overwint. Volgens de legende sneuvelden hier het duo Amico en Amelio. In de Nederlanden bleven ze, door de Spieghel Historiael van Jacob van Maerlant, bekend als Amijs en Amelis. De oorspronkelijke, Latijnse naam van het stadje was Pulchra Silva (het mooie bos). Na de bloedige veldslag werd de plaats omgedoopt in Mortara, van het Latijnse Mortis Ara, wat Altaar des doods betekent.

355   Julianus, bekend als ‘de Afvallige’, wordt op drieëntwintigjarige leeftijd tot Caesar van Gallië benoemd.

-384   Overlijden op het eiland Kalaureia van Demosthenes, bekend als de grootste redenaar van de Griekse oudheid.