12 september. Net binnen: Adolf Pauwels geboren, Vlaams studentenleider

2005   Overlijden in Amstelveen (Noord-Holland) van Reinold Kuipers (91), dichter, drukker en uitgever. Na vertalingen van Rilke debuteerde hij met de bundels Koud vuur (1939) en de bloemlezing Groningse poëzie (1941). Schreef onder de pseudoniemen Corn. de Rijp, Simon Coenen en P. Dorrius Kleine. Na vele jaren uitgeversactiviteit bij De Arbeiderspers was hij van 1960 tot 1979 directeur van Querido’s Uitg. Mij te Amsterdam.

Johnny Cash (1932-2003)

2003   Overlijden in Nashville (Tennessee) van Johnny Cash (71), Amerikaans countryzanger, gitarist, auteur en acteur. Hij werd wereldwijd bekend als The Man in Black (De man in het zwart) en viel op door zijn diepe baritonstem. Bekende nummers van hem zijn onder meer A boy named Sue, Folsom Prison blues, I walk the line, Cry cry cry, Ring of fire, A thing called love, Kate, Flesh and blood, Sunday morning coming down, The chicken in black, Girl from the north country (met Bob Dylan). Hij was van 1968 tot haar dood getrouwd met June Carter (1929-2003) en zong met haar een reeks duetten.

1958   De Amerikaan Jack Kilby presenteert de eerste werkende geïntegreerde schakeling: de computerchip. Hij verliest het patent 11 jaar later aan Robert Noyce.

1940   In een grot bij het dorp Lascaux in de Franse Dordogne ontdekken de schooljongens Marcel Ravidat, Jacques Marsal, Georges Agnel en Simon Coencas prehistorische schilderingen. De grot wordt wereldberoemd vanwege een grote hoeveelheid prehistorische schilderingen op de wanden: afbeeldingen van oerossen, bizons, paarden en steenbokken, ongeveer 15 000 jaar oud.

De tieners ontdekken de grot omdat een omgewaaide boom een gat blootlegt. De vier vrienden kruipen hun hond achterna door het gat en ontdekken vaagweg de tekeningen. Een dag later keren de tieners terug met olielampen. Drie dagen na de vondst brengen ze uiteindelijk een van hun leraren op de hoogte, waarna het nieuws zich snel verspreidt.

In 1961 werd de grot van Lascaux gesloten voor het publiek omdat de schilderingen werden aangetast door algen door de verstoring van de atmosfeer en belichting. Voor toeristen is vlakbij een minutieuze replica van de grot aangelegd.

Waarom de schilderingen duizenden jaren geleden werden gemaakt is nog altijd niet helemaal duidelijk. Volgens sommige wetenschappers werden de schilderingen gemaakt door heidense geestelijken. Zij zouden Moeder Aarde hebben willen danken en ertoe aanzetten de mensen geluk te brengen en voedsel te geven.

Paul Janssen (1926-2003)

1926   Geboorte in Turnhout van Paul Janssen, Vlaams arts en farmacoloog, bekend voor de ontwikkeling van talrijke nieuwe geneesmiddelen. Hij is de stichter van het bedrijf Janssen Pharmaceutica dat sinds 1961 het deel uitmaakt van de multinational Johnson & Johnson. Paul Janssen was de auteur of coauteur van omtrent 850 wetenschappelijke publicaties en kreeg 22 eredoctoraten. Hij overleed plotseling op 11 november 2003 in Rome.

1864   Geboorte in Berchem (Antwerpen) van Adolf Pauwels, Vlaams studentenleider en advocaat. Als leerling aan het Onze-Lieve-Vrouwcollege van Antwerpen sticht hij er tijdens het schooljaar 1880-1881 een Vlaamse Bond, maar die wordt al begin 1882 door de rector opgeheven, omdat Pauwels zich verzet tegen jezuïetencontrole over de Bond.

Pauwels correspondeert rusteloos met vele scholieren in de provincies Antwerpen en Brabant. Met succes organiseert hij vanaf 1883 studentenlanddagen, aangevuld door gouwdagen, te beginnen in Antwerpen en Mechelen. Ze waren het begin van een hele reeks en bevestigen de groter wordende invloed van de Vlaamse studentenbeweging. Op de totstandkoming van de taalwetgeving werken ze stimulerend.

Vanaf 1883 studeert Pauwels rechten te Leuven en wordt bestuurslid van de studentenvereniging Met Tijd en Vlijt. Op zijn initiatief organiseren de Vlaamse studenten zich omstreeks 1885 in gilden, die zich doorlopend inzetten voor de realisatie van Vlaamse eisen. Hijzelf sticht met Emiel Schiltz en Raphael Verhulst in maart 1885 als voorbeeld de Antwerpse Gilde met de bedoeling de Leuvensen studenten uit de provincie Antwerpen te verenigen. Op de studentenlanddag van 7 september 1885 te Antwerpen roept Pauwels op om via verzoekschriften naar de bisschoppen, regering en parlement een volledige vernederlandsing van het katholiek onderwijs binnen de zes jaar af te dwingen. Adolf Pauwels wil alle gouwgilden van Leuven en ook van andere universiteiten verenigen in één Verbond van Vlaamse Studenten, niet partijgebonden en niet confessioneel.

Als advocaat in Antwerpen draagt Pauwels veel bij tot de vernederlandsing van de rechtspraak. Na een reeks taalincidenten, door Pauwels en Maurits Josson voor de rechtbank uitgelokt, komt in 1889 een nieuwe taalwet-Coremans tot stand op het gebruik van het Nederlands in strafzaken. Omdat die wet niet van toepassing is op de beroepshoven van Brussel en Luik lokt het tweetal nieuwe incidenten uit. Op initiatief van Edward Coremans worden in 1891 in de beroepshoven van Brussel en Luik Nederlandstalige kamers opgericht. Pauwels wil eveneens de volledige vernederlandsing van de burgerlijke rechtspraak, van de handelsrechtbanken en van de krijgsraden. De Antwerpse krijgsraad verbiedt hem herhaaldelijk in het Nederlands te pleiten.

Na zijn universitaire studies engageert Pauwels zich onmiddellijk in het politieke leven van Antwerpen. Hij wordt lid van de Nederduitse Bond en van de Meetingpartij en publiceert een eigen maandblad De Nijptang. Overeenkomstig de Verklaring der Rechten van de Vlaming (Alfons Prayon-van Zuylen, 1889) begint Pauwels een veldtocht tegen de ‘Franssprekerij’ in de gemeente- en provincieraden en tegen de ondemocratische wijze waarop kandidaten door plaatselijke potentaten worden aangeduid. Pauwels is eveneens medeoprichter van de Antwerpse tak van het Algemeen-Nederlands Verbond (1896) en leidt mee de volksbeweging voor de Gelijkheidswet (1898). In 1902 overlijdt hij onverwacht op 37-jarige leeftijd.

1840   Geboorte in Leeuwaarden van de Friese taalkundige en dialectoloog Johan Winkler (1840-1916). In zijn boek Oud Nederland (1888) beschrijft hij taal en bevolking van de oude, historische Nederlanden van Friesland tot in Frankrijk en in Duitsland. Zeer wetenswaardig is het relaas van zijn reis naar Frans-Vlaanderen in 1887. Winkler maakt een unieke samenvatting van de situatie van land, volk en taal op het eind van de 19de eeuw. Toen kon men in Duinkerke, Sint-Winoksbergen, Hazebroek, Belle, Watten, allemaal steden die Johan Winkler bezocht, nog gezellig vertoeven zonder een woord Frans te spreken.

Jacob Cats (1577-1660)

1660   In Den Haag overlijdt Jacob Cats (82), dichter, politicus en jurist, bijgenaamd ‘Vader Cats’. Op 31 mei 1605 trouwt hij in de Nieuwe Kerk te Amsterdam met de 26-jarige Antwerpse Elisabeth van Valckenburg. Hij wordt raadpensionaris van Holland en West-Friesland (1636-1651) en grootzegelbewaarder. Ooit behoorden de dichtwerken van Cats tot de meest gelezen boeken van Nederland. Het gewone volk bezat vaak niet meer dan twee boeken, een bijbel en een dichtbundel van Cats. De ambtswoning van de Nederlandse minister-president, het Catshuis in Den Haag, was ooit Cats’ woning.

– 490   De Grieken verslaan de Perzen bij Marathon. De Griekse boodschapper Pheidippides loopt na de veldslag de legendarische aftand van 42 kilometer en 195 meter tussen het slagveld van Marathon en Athene. In Athene aangekomen spreekt hij de beroemde woorden uit: ‘We hebben gewonnen!’