13 september. Net binnen: ‘onwaardige Belgen’ verliezen rijbewijs

Elk jaar   Viering van 28 Safar. In Iran wordt de dood van de profeet Mohammed door sjiieten jaarlijks herdacht op de achtentwintigste dag van de tweede islamitische maand. Mohammed stierf in Medina in het jaar 632. Door de sjiieten wordt zijn dood herdacht, maar voor de soennieten is dit geen speciale dag.

1997   In Leeuwarden wordt de dertigjarige Meindert Tjoelker tijdens een ruzie met vier ‘jongeren’ doodgeschopt nadat hij een opmerking maakte over hun gedrag.

1993   De Israëlische premier Yitzhak Rabin en de Palestijnse leider Yasser Arafat tekenen in Washington onder het toezien oog van de Amerikaanse president Clinton het eerste Osloakkoord. Er volgen nog besprekingen en akkoorden, maar uiteindelijk valt dit vredesproces stil in de tweede helft van de jaren 1990.

1980   De Christelijk-Historische Unie heft zich formeel op. Deze protestantse partij, opgericht in 1908, was al in 1976 met de Katholieke Volkspartij (KVP) en de Antirevolutionaire Partij (ARP) opgegaan in het Christen-Democratisch Appel (CDA).

1952   Het dagblad Het Parool plaatst het eerste Jip-en-Janneke-verhaal van Annie M.G. Schmidt.

1945   Een ministeriële omzendbrief voorziet de intrekking van een verkeersvergunning en het verbod om een wagen te besturen voor wie zich tijdens de Tweede Wereldoorlog als ‘onwaardig burger’ heeft gedragen. Het ‘certificaat van burgertrouw’ moet ook dienen om de niet-loyale Belgen te weren uit bepaalde sectoren van het maatschappelijk leven. Inschrijving aan een rijksuniversiteit, bijvoorbeeld, kon niet zonder een certificaat van civisme. Zelfs voor een inschrijving in het handelsregister was het bewuste document vereist. Let wel: ook wie niet veroordeeld is, kan onder deze maatregelen vallen, naar luim en goeddunken van lokale ambtenaren.

Standbeeld van Pieter Coutereel op het Ferdinand Smoldersplein in Leuven

1936   In Leuven wordt tegenover het gerechtsgebouw een standbeeld opgericht ter ere van Pieter Coutereel (1320-1374), plaatselijk volksleider. In 1360 leidt hij een opstand van de ambachtsgilden tegen het monopolie van de patriciërs en gegoede families in het stadsbestuur. De ambachtsgilden zijn vanaf dan vertegenwoordigd in het stadsbestuur. Coutereel voert echter een soort dictatuur in die hem zelf financieel bevoordeelt. Hij valt in 1363 in ongenade bij de hertog die hem van 1364 tot 1369 verbant.

1936   De zware nederlaag van de katholieke partij en de winst van VNV en Rex bij de parlementsverkiezingen van 24 mei 1936 brengt de Vlaamse Concentratie in een stroomversnelling: de gedachte dat alle katholieke Vlamingen beter in één partij kunnen worden verenigd. Dat blijkt op het zesde Katholiek Congres van Mechelen dat van 10 tot 13 september 1936 door de Belgische bisschoppen wordt bijeengeroepen en waaraan ook Vlaams-nationalisten en rexisten deelnemen. Minister Edmond Rubbens bepleit er een concentratie in het kader van de terugkeer naar die ene grote katholieke partij.

Men geraakt echter niet verder dan een Beginselakkoord KVV-VNV, op 8 december 1936. De Vlaamse Concentratie, die tot een volksbeweging had moeten leiden, bloedt dood aan tegenstellingen tussen en binnen de partijen in plaats van deze mee te trekken.

1915   Oprichting van Volksopbeuring, caritatieve organisatie tijdens de Eerste Wereldoorlog voor Vlamingen die in behoeftige of andere buitengewone omstandigheden (zoals krijgsgevangenschap) waren geraakt. Op 13 september 1915 stelt de daensistisch gezinde arts Gustaaf Doussy hij in het Gentse Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) voor om onder de naam ‘Volksopbeuring’ een brede waaier van caritatieve activiteiten te ontplooien.

Vele Vlamingen – en niet alleen flaminganten – voelden zich uitgesloten uit het door de patriottische, veelal Franstalige burgerij gepatroneerde Nationaal Hulp- en Voedingscomité. Deze organisatie had de voedselvoorziening, via Amerikaanse import, grotendeels in handen. Ze werd gesteund en gefinancierd door de Belgische regering. Op den duur was ze het belangrijkste Belgische administratieve netwerk en vertegenwoordigde ze de macht van de naar Frankrijk uitgeweken regering. In de herfst van 1915 gaat in Gent het Vlaamse Volksopbeuring van start. Het wordt een succes.

Corneliu Codreanu (1899-1938)

1899   Geboorte in Iași, in een gezin met Pools-Oekraïense wortels, van de leider van de Roemeense legionairsbeweging, Corneliu Codreanu. In 1927 richt hij het Legioen van de Aartsengel Sint-Michiel op, waaruit in 1931 de IJzeren Garde ontstaat, een rechtse, nationalistische formatie. Die wordt herhaalde malen verboden, maar duikt telkens weer op onder een andere naam. In 1937 doen ze onder de leuze Totul Pentru Tara (Alles voor het land) mee aan de parlementsverkiezingen, en winnen 16% van de stemmen.

De gevestigde machten en voor al het koningshuis grijpen naar de grote middelen. De leiding van de IJzeren Garde, inclusief Codreanu, wordt gearresteerd. Op 30 november 1938 wordt bekend gemaakt dat Codreanu en de top van de IJzeren Garde waren gedood ‘op de vlucht’. Het wordt snel duidelijk dat de veertien personen in Tâncăbesti (nabij Boekarest) door de gendarmerie zijn gewurgd en doodgeschoten. De lijken werden met zuur overgoten en begraven in de tuin van de gevangenis van Jilava. De opvolger van Codreanu als Căpitanul van de IJzeren Garde wordt Horia Sima (1906-1993).

De oorspronkelijke naam van de familie Codreanu was… Zelenski.

1875   Geboorte in Ledeberg (Gent) van Roza de Guchtenaere (66), vrijzinnige, Vlaams- en Heel-Nederlands gezinde feministe. Zie Vandaag van 13 september 2022.

Dirk Bos (1862-1916)

1862   Geboorte in Groningen van Dirk Bos (53), Deze doctor in de wis- en natuurkunde begint in het bedrijfsleven en schakelt dan over naar het onderwijs – hoe eigentijds. In 1901 is hij medeoprichter van de Vrijzinnig Democratische Bond. Van 1901 tot aan zijn dood is hij lid van de Tweede Kamer voor de VDB. Als voorzitter van de commissie Bos (de zogenaamde Bevredigingscommissie) heeft hij een beslissend aandeel in de beëindiging van de onzalige schoolstrijd. Een toekomstige premier maakt zijn opwachting, maar in 1916 overlijdt hij plots. In 1917, een jaar na Bos’ dood komt de door hem zo gewenste herziening van de Grondwet tot stand, waarbij tevens het algemeen kiesrecht voor mannen en het stelsel van evenredige vertegenwoordiging worden ingevoerd.

1859   Overlijden van de Friese jurist Cornelis van Assen (71). Aan de zijde van zijn vriend Gijsbert van Hogendorp speelt hij in 1813-1815 een belangrijke rol in de voorbereiding van de terugkeer van Willem I en de hereniging van de Nederlanden. In 1821 wordt hij hoogleraar in Leiden.

1830   De Zuid-Nederlandse – binnenkort ‘Belgische‘- leden van de Staten-Generaal der Nederlanden nemen deel aan een buitengewone zitting in Den Haag. Die is door koning Willem I samengeroepen om advies in te winnen over de gevraagde structuurhervorming van de staat. Tijdens de afwezigheid van de volksvertegenwoordigers nemen de opstootjes in Brussel een zeer proletarisch karakter aan, waarbij de leiders van de Burgerwacht volledig de controle over de gebeurtenissen verliezen.

1598   Overlijden in San Lorenzo de El Escorial van de ellendige Spaanse koning Filips II op de leeftijd van 71.