15 vergaderende nazi-kopstukken, Elizabeth II anders geportretteerd, een bijzondere vrouw, een alleenstaande vader en een eikel van een baas

Het klavertjevier (plus een) van uitverkoren films bestaat deze week uit de historische reconstructie Die Wannsee Konferenz, de documentaire Elizabeth II en de fictiefilms Clara sola, een drama uit Costa Rica, de speciale band tussen zoontje en vader in Nowhere Special en de Spaanse bijtende satire El buen patron.

Waanzin

Ruim 80 jaar geleden, op 20 januari 1942, werden 15 nazi-kopstukken uitgenodigd voor ‘een bespreking met lunch’ in Villa Marlier, een landhuis aan de oevers van de Wannsee aan de rand van Berlijn. Met als agendapunt: ‘Die Endlosung der Judenfrage’ (Een definitieve oplossing voor het Jodenvraagstuk). Volgens eigen schattingen waren er ongeveer 11 miljoen Joden in het toen door Duitsland bezette Europa. Wat de voorzitter van deze vergadering, Reinhard Heydrich, ook bekend als ‘de beul’ en ‘De slager van Praag’, deed zeggen: ‘Wij moeten iets doen met de Joden of zij vernietigen ons!’ Zijn voorstel zou het uiteindelijk halen: het startschot voor de massamoord op de Joden in Europa.

Die Wannsee Konferenz van de Duitse filmmaker Matti Geschonneck  (***, nu in de bioscoop) is al de derde verfilming van deze beruchte bijeenkomst, maar als historische reconstructie misschien wel de meest accurate. Niet alleen filmde hij in Villa Marlier zelf maar hij baseerde zich ook op de notulen van een van de deelnemers, Martin Luther, die niet zo lang geleden werden ontdekt.

Wat we zien zijn 15 pratende mannen die uitblinken in eufemistisch taalgebruik zoals: ‘speciale behandeling’, ‘evacuatie’ en ‘natuurlijke verandering’ terwijl al snel duidelijk wordt dat Joden deporteren, hen opsluiten in werkkampen of hen steriliseren voor de aanwezigen geenszins de oplossing is.

In Villa Marlier is sinds 1992 – 50 jaar na datum – een herinnerings- en studiecentrum gevestigd.

Blijft over: de Joden uitroeien! Wat unaniem wordt goedgekeurd door met de knokkels van hun vuisten op tafel te bonken. Staande wordt ook nog beslist hoe men deze massale uitroeiing zal organiseren: met het gifgas Zyklon B. Dat was dus de start van de Holocaust! De vergadering, begonnen om 12 u, heeft dan nog geen twee uur geduurd. Er is dan ook amper door een enkeling tegengeprutteld. De sfeer is kil, formeel, zakelijk. Deze beklemmende reconstructie is sec gefilmd in troosteloos zwart-wit, in grijsgrauw.

Onder de 15 aanwezigen waren vertegenwoordigers van de SS, de NSDAP, en van diverse ministeries. Hun namen: Reinhard Heydrich (die een jaar later bij een aanslag zou omkomen), Adolf Eichmann, Heinrich Muller, Otto Hofmann, Rudolf Lange, Eberhard Schongarth, Gerhard Klopfer, Wilhelm Kritzinger, Josef Buhler, Georg Leibbrandt, Alfred Meyer, Erich Neumann, Martin Luther, Roland Freisler en Wilhelm Stuckart die als enige juridische bezwaren zag.

Alles over 70 jaar Elizabeth ?

Zijn vrij ludieke ode aan Elizabeth, de Britse koningin die intussen al 70 jaar op de troon zetelt, was bijna af, quasi gemonteerd toen filmregisseur Roger Michell, maker ook van het prachtige The Duke, in september 2021 plotseling overleed. Toch lijkt Elizabeth (***, nu in de bioscoop) helemaal trouw gebleven aan zijn eigenzinnig opzet: Koningin Elizabeth portretteren aan de hand van archiefmateriaal, niet chronologisch en zonder commentaar. Zo zit bijvoorbeeld haar kroning tot koningin pal in het midden van dit verrassend document.

De 19 hoofdstukken gaan over haar speeches, haar status, haar officiële bezoeken, haar ontmoetingen met beroemde mensen zoals Lech Walesa die het  in Polen van stakingsleider tot president bracht, haar huwelijk, en al de vreselijke dingen (een brand, de scheiding van haar zoon, de dood van Lady Di …) die zij moest meemaken. Een uniek portret toch wel, met de typische tongue in cheek, van ‘een toegewijde moeder en vorst’.

Godsvrucht als handel

Een heel andere moederfiguur wordt opgevoerd in het even lyrische als magische Clara sola (***, nu in de bioscoop) van de cineaste Nathalie Alvarez Mesen uit Costa Rica, lang geen traditioneel filmland.

De moeder in kwestie gebruikt de mentale toestand (autisme?) van haar 40-jarige dochter Clara om mensen met de meest uiteenlopende klachten en ziektes te lokken. Daar, ten huize van, opgevat als een soort mini-Moeder Maria-bedevaartsoord, wordt geloofd/verondersteld dat Clara – volgens het plaatselijke bijgeloof –  mensen kan helpen/genezen. Tot  ‘natuurmens’ Clara dankzij een jongeman en een wit paard uit haar isolement treedt.

Vader weet het beter

Film van de week is Nowhere Special (****, nu in de bioscoop) waarin Uberto Pasolini (neef van Pier Paolo Pasolini) een alleenstaande vader volgt. John is een eenvoudige ramenwasser in het Noord-Ierse Belfast en heeft een zoontje van vijf. De sociale dienst wil per se dat de brave man zo snel mogelijk een pleeggezin uitkiest voor zijn schattig zoontje. Maar dat blijkt een bijzonder zware, bijna onmogelijke klus. Een even ontroerend als vertederend humaan portret van een heel bijzondere vader-zoonrelatie.

Een eikel van een baas

Een sublieme Javier Bardem speelt in El buen patron van de Spaanse filmer Fernando Leon de Arabia de ‘patron’ van een bedrijf dat balansen fabriceert. Zelf ziet Blanco zich als de bedrijfsleider, de baas die zijn personeel beschouwt als een grote familie en hen ook op tijd en stond goede raad wil geven wat hun privéleven betreft. Al is zijn eigen leven alles behalve in balans.

Wat over de top af en toe, toch valt er heel wat te beleven met de avonturen van deze al te sympathieke, bemoeizieke macho die zelf een scheve schaats rijdt en daarmee hoopt weg te komen. Filmplezier verzekerd!