16 januari. Net binnen: Karel V doet troonsafstand en verlaat Vlaanderen

Elk jaar   Op de derde zondag van januari Internationale Dag van de Sneeuw, georganiseerd door de Fédération Internationale de Ski (FIS). Deze dag is ingesteld ter promotie van het skiën en de wintersport in het algemeen in de hoop zoveel mogelijk mensen enthousiast te maken voor skiën, langlaufen en snowboarden. De FIS werd opgericht op 2 februari 1924 in Chamonix, tijdens de eerste Olympische Winterspelen.

Willemijn Posthumus-van der Goot (1897-1989)

1989   Overlijden in Amsterdam van Willemijn Posthumus-van der Goot, Nederlands-Zuid-Afrikaanse economiste, journalist en feministe. Een van de grondleggers van de vrouwenbeweging in Nederland. Posthumus deed als een van de eerste economen wetenschappelijk onderzoek naar de economische rol van vrouwen. Ze werd geboren in Zuid-Afrika en groeide op in Nederlands-Indië en Zwitserland. In 1930 promoveert ze als eerste vrouw in Nederland tot doctor in de economie. Haar onderwerp: De besteding van het inkomen; het indexcijfer van de kosten van levensonderhoud.

1979   Sjah Reza Pahlavi, sinds 1941 aan de macht, ontvlucht Iran na massale protesten tegen zijn bewind. Twee weken later keert de moslimleider ayatollah Khomeini (1902-89) terug in Iran na een verbanning van vijftien jaar. De ‘Iraanse revolutie’ begint.

1976   Geboorte in Leuven van Nathalie Wijnants, Vlaams actrice: Thuis, Familie, Flikken, Kotmadam…

1969   De 21-jarige Tsjechische filosofiestudent Jan Palach steekt zichzelf in brand op het Wenceslasplein in Praag, uit protest tegen de Sovjet-Russische bezetting van zijn land, na het neerslaan van de ‘Praagse Lente’. Hij overlijdt drie dagen later aan zijn brandwonden. Op 24 januari, de dag van zijn begrafenis, wordt in heel het land officieus een minuut stilte in acht genomen. Ruim 10 000 Tsjechen wonen zijn uitvaart bij. Na Palach doen nog 26 mensen demonstratieve zelfmoordpogingen. Zeven daarvan overlijden. De daad van Jan Palach wordt nog altijd jaarlijks herdacht op het Wenceslasplein. In Praag is het Jan Palachplein naar hem genoemd.

Arturo Toscanini (1867-1957)

1957   Overlijden in New York van Arturo Toscanini (89), Italiaans dirigent en cellist), een van de grootste dirigenten aller tijden. Werkte met passie, maar werd snel driftig en schold dan zijn musici uit voor ‘imbecielen’ en dergelijke In 1908 krijgt hij een aanstelling aan de Metropolitan Opera in New York en in 1926 aan het New York Philharmonic Orchestra, maar hij blijft ook optreden in Europa. In Nederland dirigeert Toscanini enkele keren het Residentie Orkest.

Tot 1937 is hij een van de meest toonaangevende figuren van de Salzburger Festspiele. Ook dirigeert hij bij de Bayreuther Festspiele de opera’s van Richard Wagner. De jonge dirigent Herbert von Karajan fietst naar Bayreuth om Toscanini’s interpretaties te horen. Na de Tweede Wereldoorlog dirigeert hij het openingsconcert van La Scala in Milaan en ook het voor hem opgerichte NBC-symfonieorkest. Hij was de schoonvader van de Russische pianist Vladimir Horowitz, die met zijn dochter Wanda trouwde.

1955   Eerste optreden in Sint-Janskappel (Frans-Vlaanderen) van het Volkstoneel voor Frans-Vlaanderen onder leiding van Flor Barbry. De eerste uitvoering was een werk van Felix Timmermans, En waar de sterre bleef stille staan, in de taal van de Westhoek omgezet door Joris Declercq (Djoos Utendoale).

Conny Vandenbos (1937-2002)

1937   Geboorte in Den Haag van Conny Vandenbos, Nederlandse zangeres van het levenslied. Haar ware naam is Jacoba Hollestelle. We herinneren ons: Roosje m’n roosje, Drie zomers lang, Sjakie van der Hoek, Wie weet wat liefde is?…

1923   Geboorte in Bleskensgraaf (Zuid-Holland) van Willem Aantjes, Nederlandse politicus met een ongelukkige carrièreafloop. Hij wordt in 1977 voorzitter van de CDA Tweede Kamerfractie, maar stapt al een jaar later op als Loe de Jong beweert dat Aantjes tijdens de Tweede Wereldoorlog lid was van de SS en als bewaker had gewerkt in strafkamp Port Natal in Assen. Aantjes strijdt dat af. In 1979 wijst nieuw onderzoek uit dat zijn ‘foute’ gedrag minimaal was geweest: Aantjes had in Assen zelfs dwangarbeid moeten verrichten. Hij maakt een minimale comeback als voorzitter van de Kampeerraad.

1921   Tien vrouwen organiseren in de Antwerpse Hippodroom de eerste grote meeting voor amnestie. Dat waren Maria van Gastel, An Martens, Mimi Picard, Irma Lauwers, Anna Mortelmans, Suzanna de Vos, Maria Sterckens, Maria van Reeth, Anna Lauwers en Maria de Keyser. Meer dan 5000 mensen vulden de zaal, een duizendtal stond buiten. Van Gastel, onder de oorlog Belgische propagandiste in de Verenigde Staten en gehuwd met Berten Pil, een gewezen frontsoldaat en studentenleider, roept op tot naastenliefde en vraagt amnestie voor soldaten, politieke gevangenen en ballingen.

1920   Eerste algemene vergadering van de Volkenbond, een intergouvernementele organisatie die werd opgericht op basis van het Verdrag van Versailles en gevestigd in Genève. Het doel was om door middel van een supranationale organisatie met permanent karakter eens en voorgoed een einde te stellen aan alle oorlogen.

1918   In Nederland wordt de Postcheque- en Girodienst gestart. In België bestond die al sinds 1913. In Nederland evolueerde de dienst tot de Postbank (1986), in België in 1998 tot de Bank van De Post (nu bpost bank genoemd).

1909   Ernest Shackleton ontdekt met een Britse expeditie de magnetische zuidpool. De geomagnetische polen bevinden zich niet op dezelfde locatie als de geografische polen.

1853   Geboorte in Parijs van de Franse bandenfabrikant André Michelin. Hij richt samen met zijn broer Edouard Michelin in 1889 het bedrijf ‘Michelin’ op in Clermont-Ferrand. Dit zou uitgroeien tot de eerste massaproducent van banden ter wereld. Het bedrijf maakt ook naam met wegenkaarten en zijn rode (gastronomische) en groene (toeristische) gidsen.

1794   Overlijden in Londen van de Britse historicus en schrijver Edward Gibbon, vooral bekend om zijn zesdelige The history of the decline and fall of the Roman Empire (De geschiedenis van de neergang en val van het Romeinse Rijk). Volgens Gibbon bezweek het Romeinse rijk grotendeels aan vreemde invasies en immigraties en als gevolg van het geleidelijke verlies van burgerdeugd onder zijn burgers. Hij begon een nog altijd voortdurende controverse over de rol die het christendom daarbij speelde.

1556   De uitgeputte keizer Karel V verlaat zijn geboorteland Vlaanderen en scheept te Vlissingen in naar Spanje. Hij trekt zich terug in het klooster van San Jeronimo in Yuste waar hij nog geen drie jaar later sterft. Voor de Nederlanden breekt een sombere tijd aan.

1362   De tweede Sint-Marcellusvloed of Grote Mandrenke (grote verdrinking), een reusachtige overstroming die alle landen rond de Noordzee treft. Het Waddeneiland Nordstrand met zijn havenstad Rungholt en zeven andere dorpen verdwijnen in het water. Langs de gehele kust breken dijken door en grote delen van Noord-Nederland lopen onder water. Schattingen over het aantal slachtoffers lopen uiteen van 25 000 tot 100 000.

1219   Tijdens de eerste Sint-Marcellusvloed worden grote delen van Noord-Nederland, het Zuiderzeegebied en Noordwest-Duitsland overstroomd.