16 november. Net binnen: de Frontpartij verovert vijf zetels in de Kamer

Algemeen   In IJsland Dag van de IJslandse taal, een feestdag.

Het IJslands is een Noord-Germaanse taal met ongeveer 370 000 sprekers. Het is de officiële taal van IJsland. De ‘Dag van de IJslandse Taal’ heeft tot doel het IJslands te beschermen. Het IJslands is de oudste nog levende Germaanse taal. De laatste duizend jaar is het haast niet geëvolueerd. Een kind van twaalf kan de Edda lezen, het sagenboek van de IJslanders, geschreven in de elfde eeuw. Het IJslands kent geen dialecten.

Uiteraard heeft het IJslands nieuwe woorden voor nieuwe begrippen. Maar die ‘nieuwe’ woorden blijken in bijna alle gevallen oeroude woorden te zijn die een nieuwe betekenis krijgen en geen leenwoorden uit het Latijn, het Engels of het Frans. Zo werd ’telefoon’ sími, naar een oud woord voor ‘draad’, en ‘beeldscherm’ skjár, naar een oud woord voor ‘venster’. Het lukt wel niet altijd. Zo is er voor ‘taxi’ het woord leigubíll (‘leigu’ betekent lenen of huren), maar onder invloed van het toerisme nu ook taxi.

1969   Een bloedbad door Amerikaanse soldaten aangericht onder de burgerbevolking in My Lai, Zuid-Vietnam, in maart 1968 komt voor het eerst in de openbaarheid.

1969   De Prix Goncourt, de belangrijkste Franse literatuurprijs, wordt toegekend aan de Belgische auteur Félicien Marceau. Dat is de schrijversnaam van de in Kortenberg geboren Louis Carette. Hij studeert aan de KULeuven. Van 1936 tot 1942 is hij verbonden aan het Nationaal Instituut voor de Radio-omroep (NIR). Na de oorlog wordt hij hiervoor veroordeeld tot vijftien jaar dwangarbeid. Hij wijkt tijdig uit naar Italië en dan naar Frankrijk waar hij de Franse nationaliteit krijgt.

Hij is vooral bekend voor zijn theaterwerk: L’École des moroses, L’Œuf, (een stuk dat werd vertaald door Remco Campert, Het Ei), La preuve par quatre enz. Hij schrijft ook een autobiografie, Les années courtes, en talrijke romans. Op 27 november 1975 wordt hij verkozen tot lid van de Académie Française. Verschillende van zijn boeken zijn verfilmd.

1960   Overlijden in Los Angeles van de Amerikaanse filmacteur Clark Gable, een van de bekendste sterren uit de filmgeschiedenis en de meest succesvolle Amerikaanse acteur van voor de Tweede Wereldoorlog. Zijn meest befaamde rol blijft die van Rhett Butler in Gejaagd door de wind (1939).

1951   Twee journalisten moeten zich voor de politierechter in Leeuwarden verantwoorden omdat zij in een artikel een kantonrechter zouden hebben beledigd. Deze rechter had een verdachte verboden Fries te spreken. Het kritische krantenartikel dat daarop volgt, wekt verontwaardiging in Friesland en ver daarbuiten. Honderden mensen protesteren voor het gerechtshof. Tientallen politieagenten met honden en wapenstok plus een waterkanon zijn nodig om het opstootje de kop in te drukken. De dag blijft bekend als Kneppelfreed (Knuppelvrijdag) en leidt tot wetgeving over het officiële gebruik van het Fries in rechtbanken en bij de overheid.

Carry van Bruggen (1881-1932)

1932   Overlijden in Laren van Carry van Bruggen, Nederlands schrijfster, geboren als Carolina de Haan in een streng joods-orthodox gezin met zestien kinderen. In 1900 wordt ze onderwijzeres in Amsterdam. In 1904 trouwt ze met de befaamde journalist en schrijver Kees van Bruggen. Het paar gaat in Nederlands-Indië wonen, tot 1907. Het huwelijk houdt geen stand en in 1916 komt het tot een scheiding. Die schrijft ze van zich af in haar boek Een coquette vrouw.

Andere bekende werken van Carry van Bruggen zijn In de schaduw (1907), Het Joodje (1914), Prometheus (1919), Uit het leven van een denkende vrouw, Eva (1927) en het autobiografische Het huisje aan de sloot, 25 verhalen, herinneringen uit haar jeugd in Zaandam. Ze vertaalt ook De drie musketiers van Alexandre Dumas. Hoe populair ze is geweest, blijkt uit het groot aantal straten dat naar haar is genoemd in Laren, Assen, Den Haag, Utrecht, Apeldoorn, Zwolle, Castricum, Hoofddorp, Wormerveer, Smilde, Zevenkamp, Rotterdam enz. In 1997 werd voor haar in Zaandam een bronzen standbeeld onthuld.

1929   Geboorte te Berlijn in een joodse familie van Renate Rubenstein, Nederlandse schrijfster en columniste. In 1979 ontvangt ze de Multatuliprijs van de gemeente Amsterdam voor haar werk Niets te verliezen en toch bang.

1919   Bij de Belgische parlementsverkiezingen, de eerste na de Eerste Wereldoorlog, verovert de pas opgerichte Frontpartij (officieel: het Vlaams Front) meteen vijf zetels. In Oost-Vlaanderen is dat het werk van een coalitie met de Daensisten.

1916   In Italië start Benito Mussolini met een nieuw socialistisch dagblad, Il Popolo d’Italia.

Alfons Prayon-van Zuylen (1848-1916)

1916   Overlijden te Twickenham (VK) van Alfons Prayon-van Zuylen, Vlaamse advocaat en dichter. Hij studeert rechten aan de universiteit Gent en wordt advocaat in Brussel. Hij kwam uit een Frantalig midden, maar werd flamingant op het atheneum onder invloed van zijn leraar Nederlands, Jacob F. Heremans. Aan de universiteit wordt hij lid van Het Taalminnend Studentengenootschap ’t Zal Wel Gaan (afgekort: ’t Zal), de bekende Vlaamse vrijzinnige studentenvereniging.

Prayon publiceert van 1868 tot 1874 in de Gentse Studentenalmanak, waarvan hij vier jaar redacteur is. Zijn letterkundige bijdragen verschijnen onder de pseudoniemen A. Hieckx Az. en Alfred Terlaenen. Opmerkelijk zijn de gedichten waarmee hij deelneemt aan de Vlaamse en Heel-Nederlandse Geuzenfeesten van 1872. Een jaar later wordt hij in Gent medestichter van de Vlaamse Conferentie der Balie. In 1889 verdedigt hij de Brusselse stagiair Maurits Josson die omwille van zijn Vlaamsgezindheid voor de Tuchtraad van de Orde der Advocaten was gedaagd.

De meest bekende uitspraak van Alfons Prayon-van Zuylen is wellicht zijn karakterisering van de ‘Belgische Revolutie’ van 1830 als een ‘onvergeeflijke dwaasheid’ (1875).

1896   Geboorte in Londen van Sir Oswald Mosley, Brits aristocraat en stichter in 1931 van de British Union of Fascists (BUF). De dit jaar op 24 mei overleden Max Mosley, (1940-2021), voorzitter van de Internationale Automobielorganisatie (FIA), was een zoon van Oswald Mosley.

1889   Geboorte in Appelscha van Jan Herder, Friese boer, timmerman en communist. Hij kwam in conflict met de partijleiding van de Communistische Partij Nederland (CPN) omdat die voor hem te centralistisch was. Op een bijeenkomst in Leeuwarden in 1946 komt het zelfs tot een handgemeen tussen Jan Herder en partijleider Paul de Groot. Herder verlaat de partij. Bekend is dat in zijn woning Das Kapital en de Bijbel naast elkaar op de schouw stonden.

1860   Onthoofding te Charleroi van Jan Coucke en Pieter Goethals, twee Vlaamse arbeiders die in Wallonië werken. Ze worden er op beschuldiging van roofmoord terechtgesteld. Deze zaak zorgt in Vlaanderen voor grote opschudding, omdat beiden naar alle schijn onschuldig waren en het slachtoffer van het feit dat de hele procedure in het Frans verliep, een taal die ze nauwelijks verstonden. Bovendien werden enkele maanden later veertien bendeleden gearresteerd en een van hen, Leopold Rabet, zei dat de twee Vlamingen onschuldig waren.