17 november. Historische dag: Elizabeth I bestijgt de troon

Elk jaar   In Italië, Dag van de Zwarte Kat (Giornata del Gatto Nero). Deze dag werd 2007 uitgeroepen door de Italiaanse dierenbescherming om het aantal zwarte katten dat gedood wordt vanwege bijgeloof te verminderen. De datum van 17 november is gekozen omdat 17 een ongeluksgetal is in de Italiaanse cultuur. Vooral rond Halloween (eind oktober/ begin november) worden vele zwarte katten gedood. Vroeger associeerde men zwarte katten met heksen en dacht men dat ze ongeluk brachten. Ook nu worden ieder jaar in Italië nog ruim 60 000 zwarte katten gedood. Ze hebben minder kans geadopteerd te worden uit een asiel en moeten vaak worden geëuthanaseerd, omdat niemand ze wil hebben.

1997   In Egypte, aanslag in Luxor door moslimterroristen: in de Vallei der Koningen worden 62 mensen vermoord, onder wie 58 toeristen.

1970   De Amerikaanse elektrotechnicus Douglas C. Engelbart verkrijgt patent op een houten doosje met twee metalen wieltjes, omschreven als een ‘X-Y positie-indicator voor een beeldscherm’. Nu kent iedereen het als de computermuis.

1941   Joseph Grew, de Amerikaanse ambassadeur in Japan, meldt het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken dat Japan van plan is Pearl Harbor aan te vallen. Zijn telegram wordt achteloos terzijde geschoven.

1941   In Moskou beveelt Stalin met zijn decreet nr. 0428 ‘dat alle woongebieden waar zich Duitse troepen bevinden, moet worden in brand gestoken en vernield, en dit tot 60 km van de belangrijkste frontlijn’. Het decreet verduidelijkt dat het vuur moet worden aangestoken door Sovjet-commando-eenheden ‘gekleed in uniformen van de Wehrmacht en de Waffen-SS genomen uit de voorraden die buit werden gemaakt op de vijand’ en dat ‘bij de bevolking het gerucht moet worden verspreid dat de Duitsers de dorpen en woongebieden hebben in brand gestoken om de partizanen te straffen’.

1922   In Italië stemt de Kamer, die maar 35 fascistische volksvertegenwoordigers telt, het vertrouwen in de regering van Mussolini met 306 stemmen tegen 116.

1921   Geboorte in Oud-Pekela van Frederik (Fré) Meis, communistisch vakbondsman en politicus, lid van de CPN en van 1990 tot zijn dood van GroenLinks.

Rosa De Guchtenaere (1875-1942)

1918   Arrestatie in Gent van Rosa de Guchtenaere, vrijzinnige, Vlaams- en Heel-Nederlands gezinde feministe. Ze wordt aangehouden wegens haar deelname aan het activisme tijdens de Eerste Wereldoorlog. Deze eigenzinnige lerares is ook vegetariër en geheelonthoudster. Ze wordt lid van het liberale Willemsfonds en van het Algemeen Nederlands Verbond (ANV), waar ze weldra in het hoofdbestuur zit. Tijdens de oorlog is haar voornaamste ‘misdrijf’ dat ze in Gent directrice wordt van een door de activisten gesteunde Rijksmiddelbare Normaalschool met het Nederlands als voertaal.

Op haar proces voor de Krijgsraad te Brussel zoekt ze geen verontschuldigingen en blijft ze het activisme verdedigen. Ze wordt veroordeeld tot 15 jaar dwangarbeid. Ze gaat niet in hoger beroep en is de enige vrouwelijke politieke gevangene. Begin 1921 biedt men haar vervroegde vrijlating aan op voorwaarde dat ze zich onthoudt van politieke activiteiten. Ze weigert dat. Als eind 1921 de gevangenisstraffen van de meeste activisten herleid worden tot drie jaar wordt ook zij onvoorwaardelijk in vrijheid gesteld. In december 1921 verlaat ze met een wankele gezondheid de Gentse Nieuwe Wandeling-gevangenis. Ze sticht De Dietse Voorpost.

1875   De eerste Russische die de Amerikaanse nationaliteit verwerft, Helena Petrovna Blavatski, sticht in New York het Theosofische Genootschap.

Hendrik de Man (1885-1953)

1885   Geboorte in Antwerpen van de Vlaamse socialistische politicus Hendrik de Man. Een interessant geval. Hij was zowel een socialistische theoreticus van wereldformaat als een vertrouweling van koning Leopold III en voorzitter van de Belgische Werklieden Partij (BWP). De synthese van nationalisme en socialisme waarnaar hij op zoek is, is niet die van de nazi’s – als die al bestond. Zijn ‘cultureel socialisme’ is conservatief, de sociale orde waarnaar hij streeft is revolutionair. In de dagdagelijkse politiek is hij buitengewoon onhandig en zijn samenwerking met de Duitsers is een fiasco dat hij al in 1941 teleurgesteld beëindigt.

Op 17-jarige leeftijd voert Hendrik de Man het woord tijdens een havenstaking – ongebruikelijk voor de zoon van een reder. In 1905 gooit de Universiteit van Gent hem eruit, wegens deelname aan een steundemonstratie voor de Russische arbeidersopstand. Hij reist naar Duitsland, wordt journalist, doctoreert en sticht met Karl Liebknecht de Socialistische Jeugd Internationale, waarvan hij de eerste secretaris werd.

In 1914 meldt hij zich als vrijwilliger aan het IJzerfront en wordt officier. In zijn vrije tijd leert hij ongeletterde soldaten lezen en schrijven, maar hij blijft buiten de Frontbeweging.

In 1926 publiceert De Man zijn hoofdwerk De Psychologie van het Socialisme waarin hij pleit voor cultureel socialisme als doel en ‘planisme’ als een methode. Vertaald in 26 talen, heeft het een wereldwijde echo. Hij wijst de klassenstrijd af en formuleert het nieuwe socialisme als een ethisch-culturele taak, niet van één klasse, maar van alle volkeren: ‘De mens mag in geen geval worden gereduceerd tot Homo oeconomicus, die alleen handen heeft om te produceren en een maag om te eten’.

Het ‘plansocialisme’ van De Man wordt met enthousiasme ontvangen op het kerstcongres van de Belgische socialisten in 1933, tot afgrijzen van de partijleiding. Niettemin komt hij in 1935 in de regering en wordt in 1939 vicepremier.

Volgens De Man moet het socialisme ‘het fundamentele belang van het nationale feit’ erkennen en dit ‘met België als het kan, zonder België als het moet’. Deze synthese van nationale en sociale emancipatie wordt door de partijleiding verworpen. Na de Duitse inval in België wil de koning de regering niet in ballingschap volgen. De Man is de enige politicus die in 1940 aan zijn zijde blijft. In 1946 krijgt hij 20 jaar gevangenisstraf.

1869   In Egypte wordt het Suezkanaal geopend.

1749   Geboorte in Châlons-sur-Marne van Nicolas Appert, scheikundige en uitvinder van een sterilisatiesysteem dat het mogelijk maakt levensmiddelen te bewaren in een hermetisch gesloten doos. Het conservenblik dus. Maar hij vergeet een brevet te nemen. Britten en Amerikanen kopiëren onbeschaamd zijn uitvinding. Hij is ook de uitvinder van het bouillonblokje. Appert sterft in 1841 in grote miserie.

1587   In Keulen wordt Joost van den Vondel geboren, toneelschrijver en ‘Prins der Nederlandse dichters’. Zijn Brabantse ouders zijn Antwerpen ontvlucht voor de Spaanse bezetting en inquisitie. Na de geboorte van Joost vestigen ze zich in Amsterdam, in het bevrijde noorden.

1558   Koningin Elizabeth I van Engeland bestijgt de troon.