19 mei. Historische dag: in 1830 afgeschafte leerplicht weer ingevoerd

Elk jaar   De Wereld Huisartsen Dag. De internationale huisartsenorganisatie WONCA heeft 19 mei uitgeroepen tot Wereld Huisartsen Dag. Deze dag bestaat sinds 2010 en benadrukt de rol en bijdrage van huisartsen in de gezondheidszorg wereldwijd.

1965   De landschildpad Tui Malila sterft in Tonga op 188-jarige leeftijd.

1964   Oprichting van het Secretariaat voor de niet-Christenen van de Romeinse Curie door Paus Paulus VI en benoeming van kardinaal Paolo Marella tot voorzitter.

Karel Verleyen (1938-2006)

1938   Geboorte in Mechelen van Karel Verleyen, Vlaams kinderboekenschrijver, journalist en onderwijzer. Hij was de oudste zoon van de Vlaamse kinderboekenschrijver Cyriel Verleyen en broer van journalist Frans Verleyen. Aanvankelijk wil hij zelf absoluut geen schrijver worden. Hij studeert rechten en behaalt het leraarsdiploma. Maar een verhaal dat hij in de klas vertelt doet overal de ronde, wordt uitgegeven en betekent het begin van zijn schrijversloopbaan.

Toch werd hij eerst nog verkoopmanager, maar na een poosje keert hij terug voor de klas. Daarnaast was hij van 1973 tot 1985 hoofdredacteur van het tienerblad Top. Daarna wordt hij adjunct-hoofdredacteur van de krant Het Volk en hoofdredacteur van Uit-Magazine (VTB-VAB). Verleyen vertaalt ook boeken en werkt mee aan leerboeken Nederlands voor het secundair onderwijs bij Uitgeverij Pelckmans. Aan het eind van zijn beroepsloopbaan kom hij een derde keer voor de klas: hij geeft dan Nederlands en geschiedenis aan het Don Boscocollege in Zwijnaarde (Gent). Vanaf zijn pensioen in 1997 is hij voltijds auteur en schrijft vele tientallen boeken. Na een lange strijd tegen kanker sterft Karel Verleyen op 68-jarige leeftijd.

Wies Moens (1898-1982)

1940   De binnenvallende Duitsers bezetten de gebouwen van het Nationaal Instituut voor Radio-omroep (NIR). Op 29 mei presenteert Zender Brussel voor het eerst Nederlands- en Franstalige nieuwsberichten. Ze worden verzorgd door Vlaamse personeelsleden onder leiding van Mon de Goeyse, die al voor de oorlog aan het NIR verbonden was. Een jaar later krijgt Wies Moens de leiding over de gesproken uitzendingen. In januari 1942 wordt hij bevorderd tot ‘algemeen leider’ van de culturele uitzendingen. Moens wordt gesteund door het Vlaams Nationaal Verbond (VNV), dat met zijn aanstelling meer macht verwerft over de radio. Eind 1943 dient hij zijn ontslag in omdat de zender steeds meer onder invloed kwam van de Algemene SS-Vlaanderen en van de Duits-Vlaamse Arbeidsgemeenschap (DeVlag).

1937   In de Kamer begint het debat over het amnestie-wetsontwerp van de regering. Premier Paul van Zeeland verklaart daar dat amnestie een nationale noodzakelijkheid is geworden, maar hij is het eens met een amendement van de commissie justitie dat bepaalde categorieën van verkiesbaarheid blijft uitsluiten. De regering wil geen gewezen leden van de Raad van Vlaanderen in het parlement zien. In het debat treden de Fronter Hendrik Borginon en de katholiek Frans van Cauwelaert naar voren als pleitbezorgers van amnestie. De socialistische partijleider Emile Vandervelde toont zich ook een voorstander, maar wil het amendement doen aanvaarden opdat, naar hij zei, een Vlaamse meerderheid haar wil niet zou opdringen aan een Waalse minderheid. Het ontgaat hem dat in een democratie een meerderheid altijd haar wil ‘opdringt’ aan een minderheid.

1935   Adolf Hitler opent het eerste stukje Autobahn. Overigens niet de eerste autosnelweg, want die eer komt Italië toe met de snelweg tussen Milaan en Varese (1924). Magere troost, want die werd ingehuldigd door Mussolini.

1914   Herinvoering van de leerplicht. Die was door koning Willem I van de Verenigde Nederlanden ingevoerd om het analfabetisme te bestrijden maar na 1830 door de Belgische liberalen weer afgeschaft onder het voorwendsel dat schoolplicht ‘een aantasting is van de menselijke vrijheid’. In 1914 werd de leerplicht van 6 tot 14 jaar heringevoerd en in een vierde graad (van 12 tot 14 jaar) voorzien. De organieke wet op het lager onderwijs, artikel 15 bepaalt dat de onderwijstaal de moedertaal moet zijn of de gebruikelijke taal van het kind.

1864   Nieuwe wet op de studiebeurzen. De oude stichtingen of beurzen die van oudsher en voor het merendeel aan de KULeuven waren verbonden, zouden worden toevertrouwd aan een provinciaal comité. Dit comité moet vanaf nu de genietende student de vrijheid van studiekeuze laten, zonder rekening te houden met de onderwijsinstelling die door de schenker is aangewezen. In de Kamer weren de katholieken zich scherp tegen het wetsontwerp. Ze zien er een retroactieve wet in die neerkomt op de wijziging van wettig opgestelde testamenten. Ook koning Leopold I is tegen de wet en treuzelt een jaar vooraleer hij er zijn handtekening onder zet.

Maria Versfelt (1776-1845)

1845   In Brussel overlijdt in het Ursulinenhospice de berooide Maria Versfelt (67), schrijfster, toneelspeelster en courtisane. Ze is geboren in Lith (Noord-Brabant) als dochter van een dominee en trouwt in 1792 in de Nieuwe Kerk in Amsterdam met de bankier Jan Ringeling Claasz. Op dat moment is ze 15 jaar oud, maar liegt dat ze 17 is. Het echtpaar krijgt twee dochters, maar scheidt al na vier jaar, omdat Versfelt een verhouding had met de Franse generaal Jean Victor Marie Moreau en daarom haar man verlaat. Haar man krijgt de kinderen toegewezen. Ze laat zich Ida Saint-Elme noemen en volgt haar minnaars, waaronder ook maarschalk Ney, op hun militaire campagnes met kortgeknipt haar en gekleed in een soldatenuniform. Vanaf 1801 begint ze tevergeefs aan een acteercarrière en reist ze naar Italië, Egypte, Duitsland en Rusland.

Ze wordt beroemd als ze in 1827 haar Memoires van een hedendaagse vrouw publiceert – een schandaal en een enorm succes. Ze krijgt de bijnamen ‘vrouwelijke Casanova’ en ‘weduwe van het grote leger’. Ze vormen een van de zeldzame vrouwelijke getuigenissen over deze periode en vertellen op een schilderachtige manier de Franse zeden uit de napoleontische periode.

1762   Geboorte in Rammenau (Saksen) van de denker Johann Gottlieb Fichte, tegelijk Verlichtingsfilosoof en theoreticus van het volksnationalisme. In 1808 publiceert hij zijn Reden an die deutsche Nation.

Anna Boleyn (ca. 1502-1536)

1536   Overlijden in Londen van Anna Boleyn, waarschijnlijk 34 jaar oud. Ze was de tweede vrouw van Hendrik VIII en koningin van Engeland van 1533 tot 1536. Ze werd op beschuldiging van overspel, hekserij en incest onthoofd. In september 1533 had zij het leven geschonken aan de latere koningin Elizabeth I van Engeland. In de daaropvolgende drie jaar had zij ten minste drie miskramen. Hendrik was van mening dat er een vloek op dit huwelijk rustte. Thans veronderstelt men, zonder dat daar overigens bewijzen voor zijn, dat Anna resusnegatief was en Hendrik resuspositief. Bij deze combinatie verloopt de eerste zwangerschap normaal, maar door opgebouwde antistoffen eindigen latere zwangerschappen dan wat vaker in miskramen of vroeggeboorten. Overigens trouwde Hendrik elf dagen later met Jane Seymour.