19 november. Historische dag: dankzij Gelijkheidswet Nederlands wetstaal

1999   Lancering van een eerste (onbemand) Chinees ruimtevaartuig, de Shenzhou 1. Na 14 rondjes om de aarde komt het toestel een dag later aan parachutes neer in Binnen-Mongolië. In 2003 voert China met de Shenzhou 5 voor het eerst een bemande ruimtevlucht uit.

1990   In Parijs vindt de ondertekening plaats van de CFE (Conventional Forces in Europe) akkoorden. Het is het ontwapeningsverdrag tussen de NAVO en het Warschaupact dat een einde maakt aan de Koude Oorlog. Of had moeten maken.

1969   Apollo 12 landt op de maan. Het is de tweede missie van het Apolloproject die op de maan landt. Gedurende twee bijna vier uur durende maanwandelingen worden talrijke monsters verzameld. De astronauten kunnen op 24 november 1969 veilig terugkeren op aarde.

1949   Overlijden in Oostende van de Vlaamse symbolistische schilder James Ensor.

1942   De Sovjet-Unie zet de tegenaanval op Stalingrad in. Dit wordt een keerpunt in de Tweede Wereldoorlog.

1940   Onderhoud van koning Leopold III met Hitler in Berchtesgaden. Het zal hem later bijzonder kwalijk worden genomen en als argument worden gebruikt in de ‘koningskwestie’ van 1950-1951.

Ina van Faassen (1928-2011)

1928   Geboorte in Amsterdam van de actrice, cabaretière en zangeres Ina van Faassen, alom bekend van theater, film en TV. Ze trad veel op met Wim Sonneveld (1917-1974). Films met haar waren ondermeer De koperen tuin, Hans Brinker, Oh oh Den Haag, Liever verliefd, Hartslag. Ze kreeg gastrollen in diverse tv-series en zong Jans Pommerans uit Nieuweschans. (1969). Ze schreef Een hele hap (over mensen, eten en toneel). Ze trouwde in 1960 met acteur Ton van Duinhoven (1928-2010) en overleed een jaar na hem, in 2011, op de leeftijd van 82.

1922   Grote franskiljonse betoging in Gent tegen de vernederlandsing van de Gentse universiteit.

1920   Tijdens het Derde Congres van de Komsomol, de communistische jeugdbeweging, geeft Lenin de jonge Sovjets de slogan: ‘Leer, leer, leer’ mee. Hij voegt eraan toe dat ‘de oude school ook zijn waarde en nut had’. Kort daarna gaat de Sovjetregering over tot de ‘stabilisatie van de school’, door het herstel van de toelatingsexamens voor de universiteit, de programma’s, de weekroosters en de discipline in het onderwijs.

Indira Gandhi (1917-1984)

1917   Geboorte in Allahabad van de Indiase premier Indira Gandhi. Ze trouwt in 1942 met Feroze Gandhi (geen familie van Mahatma Gandhi). Ze kent twee regeerperiodes, een lange van 1966 tot 1977 en een korte van 1980 tot 1984. Daarmee was ze de derde en zesde premier van India. Haar opvolger was haar zoon Rajiv Gandhi (1944-1991), die in 1991 om het leven kwam tijdens een verkiezingstournee in de deelstaat Tamil Nadu bij een aanslag door Tamilstrijders. Indira zelf was al vermoord in 1984.

Peter Benoit (1834-1901) dichtte het Strijdlied der Vlamingen om de Vlaamse taaleisen kracht bij te zetten.

1896   De Kamer aanvaardt met een grote meerderheid de Gelijkheidswet. Die stelt een einde aan de wetten van 19 september 1831 en van 28 februari 1845, die alleen de Franse versie van de wetten als officieel erkenden. De Vlaamse voldoening is van zeer korte duur. Overal in het land breekt een Fransgezinde agitatie los. Al snel blijkt dat de katholieke regering aanstuurt op een volledige politieke tweetaligheid in België. Nu moet het wetsvoorstel nog naar de Senaat. Daar stemmen haast alle Walen tegen. Om het nog erger te maken aanvaarden zij wel een amendement waardoor bij twijfel of onenigheid uitsluitend de Franstalige wetteksten rechtsgeldig zijn. De Nederlandstalige zijn slechts de ‘officiële vertaling’. Het voorstel moet daarop terug naar de Kamer.

In de Vlaamse Beweging wordt over alle partijgrenzen heen hevig gereageerd en eist men de principiële gelijkheid van beide talen. Een grote betoging in Schaarbeek brengt de Vlaamse eensgezindheid tot uiting. Naar aanleiding hiervan componeert Peter Benoit het Strijdlied der Vlamingen. Uiteindelijk wordt de Gelijkheidswet opnieuw door de Kamer en met een nipte meerderheid door de Senaat aangenomen. Vanaf dan worden Belgische wetten zowel in het Nederlands als in het Frans gestemd en bekendgemaakt, met gelijkwaardigheid voor beide versies. Enige uitzondering: de Grondwet. Die krijgt pas een rechtsgeldige Nederlandstalige versie in… 1967.

1819   Opening van het Prado in Madrid.

1805   Geboorte in Versailles van de Franse ingenieur, diplomaat en ondernemer Ferdinand de Lesseps. Hij was tussen 1859 en 1869 de bouwer van het Suezkanaal.

1595   Overlijden in Antwerpen van de toondichter en polyfonist Huibrecht Waelrant. Hij sticht er een muziekschool, publiceert er veel muziek en geeft ook advies voor het stemmen van de klokken van de kathedraal waarin hij later ook zal worden begraven. Bekend gebleven is zijn werk Vaarwel mijn broeder, een afscheidslied voor de gevallen wapenmakkers.

Vasco da Gama (1469-1524)

1497   De Portugese zeevaarder Vasco da Gama, die Kaap de Goede Hoop heeft gerond, vaart de Indische Oceaan binnen.

1703   Dood in het fort van Pignerol, na veertig jaar gevangenschap, van de ‘man met het ijzeren masker’, wiens identiteit altijd controversieel is gebleven. Een twintigtal romans, zeven toneelstukken en zestien mantel-en-degenfilms werden aan hem gewijd.

1493   Christoffel Columbus ontdekt Puerto Rico.

De Sint-Elisabethsvloed, paneelschildering van de Meester van Rhenen, ca. 1500 – Rijksmuseum

1421   Tweede dag van de tweede Sint-Elisabethsvloed, waarvan we gisteren het begin schetsten. We blijken nu zeker met een van de meest ingrijpende stormrampen uit de Middeleeuwen te maken te hebben. De Grote of Zuid-Hollandse Waard, een welvarend gebied van ruim 45 000 hectaren tussen Dordrecht-Woudrichem-Heusden-Geertruidenberg, wordt door de vloed verzwolgen. Bij Broek, in de omgeving van Moerdijk, wordt in die novembernacht de waterdruk op de verzwakte dijk dermate groot dat de dijk breekt. Door een groot gat stroomt het water met grote snelheid de lager gelegen Waard binnen. Broek en een aantal in de buurt liggende dorpen worden totaal verwoest.

Terwijl men nog volop bezig is de doorgebroken dijk bij Broek te herstellen, bezwijkt de dijk tussen Werkendam en Sleewijk, waardoor de polder totaal onderloopt. Er worden meer dan 64 dorpen overspoeld. Meer dan 10 000 mensen verdrinken op deze tweede dag. Toen de ergste storm geluwd was ging men de dijk op om te kijken wat er te redden viel en zag men in de verte een wiegje aan komen drijven. Men had geen hoop, dat daarin nog iets levends zou zijn, maar toen het dichterbij kwam, zag men beweging. Nog dichterbij gekomen zag men, dat een kat het wiegje in evenwicht probeerde te houden door heen en weer te springen zodat er geen water in het wiegje kon komen. Toen het wiegje uiteindelijk vlak bij de dijk was, viste men het wiegje op en bleek er nog een baby in te liggen die, rustig en droog, sliep.

De plek waar dit zich afspeelde kreeg de naam Kinderdijk. En zo heet het dorp nog steeds.