21 september. Net binnen: Hendrik Fayat overleden, flamingant geworden omdat hij socialist was

Elk jaar   De herfstevening, het evenwichtsmoment (equinox) tussen dag- en nachtlengte. Vanaf nu worden de dagen korter en de nachten langer. Diverse bouwwerken zijn zo gemaakt dat de zon op de equinox op een speciale manier in of langs het gebouw schijnt. Zo bijvoorbeeld Stonehenge (Engeland), de piramide van Cheops (Egypte), het Pantheon (Rome) en El Castillo, de Maya-piramide van Kukulcan (Mexico).

1997   Overlijden in Jette (Brussel) van Hendrik Fayat (89), Vlaams socialistisch politicus. ‘Ik ben flamingant geworden omdat ik socialist was’, getuigde hij later. Fayat studeert rechten aan de Université libre de Bruxelles (ULB). Als Vlaamsgezind student is hij lid van Geen Taal Geen Vrijheid en in 1931 sticht hij, samen met Jef Rens en Maurits Naessens, het Vlaams Verbond van Socialistische Studenten. In 1935 vestigt schreef hij zich als advocaat in Brussel, waar hij onmiddellijk in het bestuur van het Vlaams Pleitgenootschap bij de Balie te Brussel wordt opgenomen. In de Belgische Werkliedenpartij (BWP) laat hij zich al vlug opmerken als een pleitbezorger van de Vlaamse eisen. Tijdens het eerste Vlaams Socialistisch Congres van 1937 is Fayat verslaggever over het taalvraagstuk in Brussel. Vanaf 1938 schrijft hij ook geregeld in het dagblad Vooruit over de Vlaamse eisen.

In mei 1942 vertrekt Fayat naar Groot-Brittannië om er als vrijwilliger dienst te nemen in het Belgisch leger. In juli 1943 wordt hij kabinetschef van de katholieke minister van Binnenlandse Zaken August de Schryver, een functie die hij ook behield in de naoorlogse regering-Pierlot. In 1946 wordt Fayat verkozen tot volksvertegenwoordiger voor Brussel. Zijn debuutrede in de Kamer gaat over de vernieling van de IJzertoren en in zijn tussenkomsten klaagt hij geregeld wantoestanden op taalgebied aan.

Fayat behoort na de oorlog tot de oprichters van het August Vermeylenfonds. In 1946 wordt hij lid van de Vaste Commissie voor Taaltoezicht en tussen 1952 en 1958 ligt hij, samen met de Nederlandse hoogleraar Pieter Geyl, aan de basis van de vijf Vlaams-Nederlandse socialistische congressen. In 1948 wordt Fayat benoemd tot docent koloniaal recht aan de ULB, in 1961 promoveert hij tot hoogleraar.

Fayat werd in mei 1957 voor het eerst minister, op het departement Buitenlandse Handel. Hij zorgt voor enige opschudding in Franstalige kringen door op internationale bijeenkomsten niet het Frans, maar wel het Nederlands en het Engels te gebruiken.

Bij de verkiezingen van 1968 worden Hendrik Fayat en zijn Vlaamse collega Frans Gelders jr., op de socialistische lijst naar onverkiesbare plaatsen verbannen. De Vlamingen reageren met de oprichting van de Rode Leeuwen, waardoor Fayat en Gelders herkozen worden. Fayat wordt opnieuw minister van Buitenlandse Handel (1968-1971), maar de Rode Leeuwen kunnen hun electoraal succes van 1968 niet herhalen.

Hoewel Fayat bij de parlementsverkiezingen van 1971 zijn Kamerzetel verliest, wordt hij staatssecretaris voor Buitenlandse Handel (1972) en daarna staatssecretaris voor het Havenbeleid (1973). Bij de regeringswijziging van oktober 1973 verdween Fayat uit de bewindsploeg. Nadat Hendrik Fayat in oktober 1973 de actieve politiek verliet, wordt hij van 1978 tot 1986 voorzitter van het Algemeen-Nederlands Verbond.

1992   PVV-voorzitster Annemie Neyts stelt op een persconferentie de geplande nieuwe partij Vlaams Liberalen en Democraten (VLD) voor die op een congres op 12 tot 15 november te Antwerpen effectief zal worden opgericht.

Walter Scott (1771-1832)

1832   Overlijden in Abbotsford van sir Walter Scott (61), de beroemde Schotse dichter en schrijver van historische romans, waaronder Ivanhoe, Kenilworth, Quentin Durward, The heart of Midlothian, The bride of Lammermoor. Tegelijk bestudeert hij intens de Schotse geschiedenis en volkskunde en dicht The minstrelsy of the Scottish border, The lion of Scotland, The field of Waterloo, enz. Zijn werken hebben een gigantisch succes en betekenen het begin van een golf historische romans in Europa. Hij wordt in 1799 sheriff van Selkirkshire en later griffier van de hoogste Schotse rechtbank. Aan hem is ook te danken dat de tartan en de kilt opnieuw in ere worden hersteld, nadat deze in 1746 door het parlement waren verboden. Hij ligt begraven op de gronden van de oude Dryburgh Abbey.

Arthur Schopenhauer (1788-1860)

1860   Overlijden in Frankfurt am Main (Hessen) van de Duitse filosoof Arthur Schopenhauer (72). Vlak voor zijn dood schrijft hij: ‘Dat binnenkort de wormen aan mijn lichaam zullen knagen is een gedachte die ik verdragen kan; maar de filosofieprofessoren aan mijn filosofie! – daar ril ik van.’ De filosofie van Schopenhauer heeft een pessimistische inslag. Toch was hij een invloedrijke en populaire denker, met grote invloed op psychologen als Sigmund Freud en filosofen als Friedrich Nietzsche en Ludwig Wittgenstein. Zijn bekendste werk is Die Welt als Wille und Vorstellung (1818 en 1844). Schopenhauer was een dierenvriend en ageerde tegen vivisectie: ‘Iemand die wreed is jegens levende wezens kan geen goed mens zijn’.

1771   Geboorte in Enneberg (Zuid-Tirol) van Katharina Lanz, Tiroolse boerenmeid en vrijheidsstrijdster. Ze wordt beschouwd als de Jeanne d’Arc van Tirol. Ze vocht steeds in vrouwenkleren, nooit verkleed als man. Zo onder meer in de Slag van Spinges, waar ze op 2 april 1797 samen met een Tiroolse geweereenheid strijdt tegen een divisie van het Napoleontische leger. De leider van de Landsturm meldt: ‘Men zag hier onder andere een boerenmeisje uit Spinges, staande op de muur van het kerkhof met haar ondergoed aan elkaar gebonden en haar haren in de war, terwijl ze de aanvallende vijanden neerstoot met haar krachtig zwaaiende hooivork’. Ze werd 82 en na haar dood een symbool van de Tiroolse vrijheidsstrijd in de Franse oorlogen. Een glas-in-loodraam in de parochiekerk van Spinges herinnert daaraan.

Jan Pieterszoon Coen (1587-1629)

1629   Overlijden in Batavia van Jan Pieterszoon Coen, eerste gouverneur-generaal van Nederlands-Indië en stichter van Batavia, het latere Jakarta (1619). Zijn vooruitziend beleid werd door de VOC maar halfhartig gevolgd. Coen had in Rome, bij de Vlaming Joost de Visscher, een jarenlange opleiding als koopman en boekhouder genoten, Ter nagedachtenis van Coen werd in 1966 de nieuwe tunnel onder het Noordzeekanaal, in het westen van Amsterdam, de Coentunnel genoemd. Een uitspraak van Coen die hem overleefd heeft, is ‘de cost gaet voor de baet uit’: je moet eerst investeren voor je winst kan maken.

1558   Om twee uur in de morgen, overlijden van Keizer Karel V, keizer van het Heilige Roomse Rijk, in het klooster van San Jeronimo in Yuste (Granada).

1435   Vrede van Atrecht: Karel VII van Frankrijk erkent het gezag van hertog Filips de Goede over het land van Bonen, Artesië en de heerlijkheden langs de Somme en ontslaat hem van alle leenverplichtingen. De hertog beëindigt van zijn kant het bondgenootschap met Engeland. Het geheel vormt een belangrijke stap in de eenmaking van de Nederlanden.