27 oktober. Net binnen: Rudolf Agricola overleden, Nederlands humanist

Elk jaar   In het oude Rome spelen van Victoria, de Romeinse godin van de overwinning.

Pater Charles E. Coughlin (1891-1979)

1979   Overlijden in Bloomfield Hills (Michigan) van Father Coughlin (88), voluit Charles Edward Coughlin, een prominent figuur in de Amerikaanse populistische beweging in de jaren 1930. Deze pater werd in 1891 in Canada geboren en had in 1934 de National Union for Social Justice opgericht met bijna 40 000 leden. Op het hoogtepunt van zijn populariteit, begin jaren 1930, luisterden ongeveer 30 miljoen luisteraars naar zijn emotionele, vaak antisemitische, radioboodschappen. Hij slaagde er in mei 1935 in de zaal van Madison Square Garden te vullen. Twee jaar later sticht hij de Union Party, in 1941 omgevormd tot de America First Party. Die werd officieel veroordeeld door de bisschop van Detroit.

1927   Geboorte in Borsbeek (Antwerpen) van Hugo Schiltz, Vlaamse/Belgische politicus en advocaat. Als voorman van de Volksunie heeft hij een cruciale rol gespeeld in de totstandkoming van een bepaald soort federalisme in België, maar weinig bereikt voor de zelfstandigheid van Vlaanderen. Hij werd volksvertegenwoordiger en herhaalde keren minister, maar onder zijn leiderschap brokkelde de Volksunie stilaan af. Dat kwam vooral omdat hij ‘zijn’ partij een links-liberale koers wilde laten varen, gekopieerd van het Nederlandse D66.

Sinds het opsplitsen van de Volksunie in 2001 behoorde hij tot het linkse Spirit van Bert Anciaux. In een interview noemde hij de N-VA – de andere partij die uit de Volksunie ontstond – een ‘totalitaire partij die besmet is door de erfzonde van het vooroorlogse Vlaams-nationalisme’. Hij overleed in 2006 op de leeftijd van 76.

Hugo Schiltz was een van de drie oprichters van de studentenclub Reuzegom.

1911   Oprichting in Parijs van de Ligue d’Éducation Nationale die, onder de naam Eclaireurs de France de eerste Franse scoutsbeweging zal worden.

Hugues Rebell (1867-1905)

1867   Geboorte in Nantes (Bretagne) van de Franse schrijver Hugues Rebell, alias Georges Grassal de Choffat. Hij was een groot reiziger, leerling van Stendhal en Nietzsche, en op politiek vlak een volgeling-op-afstand van de Action française van Charles Maurras. Al tijdens zijn leven wordt hij aanzien als een typische vertegenwoordiger van ‘fin de siècle’-literatuur. Door de Franse literatuurkenner Remy de Gourmont wordt hij beschreven als een ‘aristocraat en heiden’. Rebell werd vooral bekend door zijn romans van libertijnse inspiratie (De hete nachten van de Franse Kaap). We hebben hem ook mooie essays (L’union des trois aristocraties) en gedichten te danken (Chants de la pluie et du soleil, Chants de la patrie et de l’exil) waarin hij een resoluut heidendom verkondigt. Hugues Rebell overlijdt in 1905 op de leeftijd van 37.

1856   Geboorte te Roeselare van de dichter en Vlaamse studentenleider Albrecht Rodenbach, de inspirator van de eerste generatie van de Vlaamse studentenbeweging.

1836   Overlijden in Passy (Haute-Savoie) van de auteur, filoloog en toneelschrijver François Just Marie Raynouard. Tijdens de Franse Revolutie wordt hij gevangengezet vanwege zijn girondijnse sympathieën. In 1817 wordt hij benoemd tot permanent secretaris van de Académie française. Zijn werk over de taal van de troubadours en de Provençaalse grammatica bereidde de Occitaanse renaissance voor, die het werk was van de Félibrige, het literair genootschap van Frédéric Mistral en de zijnen.

1830   Vanuit de Antwerpse citadel beschiet het Nederlands garnizoen de binnenstad van waaruit uit Brussel overgekomen Belgische rebellen, omkaderd door Franse officieren, de aanval voorbereiden. Een wapenstilstand volgt een dag later. De citadel blijft in Nederlandse handen.

1798   De Fransen slaan een opstand in Herne, in Vlaams-Brabant, hardhandig neer.

Gijsbrecht van Hogendorp (1762-1834)

1762   Geboorte in Rotterdam (Zuid-Holland) van Gijsbrecht van Hogendorp (71), politicus en diplomaat. In 1813 organiseert hij in Noord-Nederland een omwenteling. Samen met Frans Adam van der Duyn van Maasdam en Leopold van Limburg Stirum vormt hij het Driemanschap dat de komst van koning Willem I voorbereidt. Zo kan Willem I in Scheveningen ontschepen en soeverein vorst van Nederland worden. Nadat de Europese mogendheden in 1815 op het Congres van Wenen hun goedkeuring hebben gegeven, wordt Willem I uitgeroepen tot koning van de Verenigde Nederlanden. Al spreekt men beter van de ‘Herenigde’ Nederlanden, stelt prof. Alexander Evrard, aangezien ze in de Spaanse tijd (1556-1715) uit elkaar gerukt waren.

1760   Geboorte in Schildau (Saksen) van de Pruisische veldmaarschalk Neithardt von Gneisenau, stafchef van Blücher tijdens de campagnes van 1813 en 1815.

Akbar de Grote (1542-1605)

1605   Overlijden in Fatehpur Sikri van de Mogolkeizer Akbar de Grote (63). Hij was in 1556 keizer van het Mogolrijk geworden na het overlijden van zijn vader Nasiruddin Humayu (1508-1556). Op dat moment bezat Akbar slechts Delhi en een deel van de Punjab. Uiteindelijk zou hij het rijk fors uitbreiden. In 1576 had hij, na een reeks veldtochten, al het gezag over heel Noord-India en later veroverde hij ook nog Kashmir, de Kaboelvallei en het noordwestelijk deel van de Deccan tot de rivier Godavari.

Akbar de Grote liet zich beïnvloeden door verschillende godsdiensten. Hij gaf onder meer opdracht de bijbel en een heilig boek uit het hindoeïsme, de Atharva Veda, te vertalen. Bekend is dat er drie jezuïetenmissies vanaf 1580 aan zijn hof verbleven. Na bestudering van de verschillende godsdiensten proclameerde de keizer uiteindelijk een nieuwe religie die hij Din Ilahi (Goddelijk Geloof) noemde. Hijzelf kwam aan het hoofd van deze godsdienst te staan. In deze godsdienst wilde hij de essenties van alle religies verenigen. Maar als Akbar de Grote overlijdt, komt er daarmee ook een einde aan de door hem opgerichte Din Ilahi-religie.

1553   In Champey, in de buurt van Genève, wordt de humanist Miguel Servet samen met zijn boeken levend verbrand. Deze arts, geograaf en astronoom, afkomstig uit Villanova in Aragon, had twee werken geschreven met neoplatonische inspiratie tegen het drievuldigheidsdogma. Dat leverde hem de beschuldiging van ‘pantheïsme’ op.

1485   Overlijden in Heidelberg van Rudolf Agricola (42), geboren als Roelof Huysman in Baflo (Groningen), filosoof en geleerde. Hij was een van de belangrijkste vertegenwoordigers van het christelijk humanisme, dat streefde naar eenheid tussen de klassieke (heidense) wijsheid en het christelijke geloof. Agricola bestreed de scholastiek en stimuleerde de studie van zowel de bijbel als van de klassieke auteurs uit de oudheid. Hij behoorde tot de kring rond het klooster Aduard in Groningen dat belangrijke geleerden uit heel Noord-Europa aantrok. Zij kwamen hier bijeen om te discussiëren in de kleine academie van het klooster, de Aduarder kring.

312   Slag bij de Milvische brug. Op een mijl afstand van Rome verslaat keizer Constantijn de troepen van Maxentius. Die verdrinkt in de Tiber als hij probeert deze over te zwemmen. Zijn lichaam werd eruit gevist en onthoofd. Dan wordt zijn hoofd op een speer gestoken en triomfantelijk door verschillende wijken van Rome gedragen.