29 mei. Historische dag: Schoolpact maakt einde aan 100 jaar schoolstrijd

1982   Paus Paulus II bezoekt Groot-Brittannië als eerste paus sinds 1531 en bidt in de kathedraal van Canterbury naast de aartsbisschop van Canterbury.

1959   De Wet van 29 mei 1959 geeft een legale vorm aan het ‘Schoolpact’ tussen de partijen en maakt een einde aan de meer dan 100 jaar oude schoolstrijd. Die was weer helemaal opgelaaid onder de linkse regering Van Acker (1954-1956). Onderwijsminister Léo Collard dankt in september 1954 plots 110 leraren uit het Rijksonderwijs af, omdat ze een ‘katholiek diploma’ hebben. De begroting van het vrij onderwijs wordt drastisch ingekrompen. Onder de leiding van een ‘Comité voor Vrijheid en Democratie’ worden massale betogingen georganiseerd onder de wat simplistische slogan ‘Weg met Collard’.

Bij de verkiezingen van 1 juni 1958 resulteert dit in een grote overwinning van de CVP en een nederlaag voor de socialisten, alhoewel die de helft van de communistische stemmen hebben kunnen bemachtigen. In de nieuwe wet wordt de keuzevrijheid van het gezinshoofd inzake onderwijs verankerd. Tegelijk bevestigt men dat dit in de praktijk alleen kan als er overal voldoende staatsscholen en confessionele scholen zijn. De katholieke scholen krijgen wel ‘werkingstoelagen’, maar de bouw van nieuwe scholen moet door het vrije onderwijs zelf worden bekostigd. Tenzij het over provinciale of gemeentelijke scholen gaat: die kunnen voor 60% worden gesubsidieerd.

Verder stelt de nieuwe wet dat het onderwijs kosteloos moet zijn voor iedereen en dat er beurzen beschikbaar moeten zijn voor het hoger onderwijs. De bezoldiging van de leerkrachten moet in alle netten identiek zijn, maar wel met lagere wedden voor geestelijken.

Jacques Benoist-Méchin (1901-1983)

1947   De Franse historicus Jacques Benoist-Méchin (1901-1983) verschijnt voor het Hooggerechtshof in Parijs. Hij wordt op 6 juni ter dood veroordeeld, krijgt op 30 juli gratie, maar men ‘vergeet’ hem vrij te laten. Hij blijft tot 24 december 1953 opgesloten in de gevangenis van Clairvaux.

1942   Een Duitse verordening vereist dat Joden die in Frankrijk wonen de gele ster dragen. De collaborerende maarschalk Pétain verzet zich hiertegen met hand en tand. De maatregel zal nooit worden toegepast in Zuid-Frankrijk (‘Vichy’) waar hij het voor het zeggen heeft.

1940   Het Britse schip HMS Wakeful wordt door de Duitsers getorpedeerd vlak voor onze kust, ergens tussen Duinkerke en De Panne. Het dodental loopt op tot 650, omdat de Wakeful uit Duinkerke geëvacueerde Britse militairen aan boord heeft. De Britse torpedobootjager Grafton, die ter hulp schiet, wordt op zijn beurt tot zinken gebracht door een Duitse U-boot.

1929   De verkiezingen van 29 mei 1929 betekenen een doorbraak van het Vlaams nationalisme: van zes naar tien volksvertegenwoordigers en voor het eerst vier senatoren. Alhoewel hij zijn persoonlijke score met meer dan 16% kan verbeteren wordt Joris van Severen niet herkozen, door de grillen van het kiessysteem en een ‘aanpassing’ van de apparenteringsgegevens door zijn tegenstanders. Het zal zijn waardering van het democratische kiessysteem niet ten goede komen.

1921   Referendum in Salzburg (Oostenrijk) onder internationaal toezicht: meer dan 99% van de uitgebrachte stemmen is voor aansluiting bij Duitsland. Dit is het soort feiten dat men ‘vergeet’ te vermelden als men zich verwondert over het feit dat bij het referendum van 10 april 1938 weer 99% van de Oostenrijkers ‘ja’ stemmen.

1919   De mekanieker Charles Strite uit Minnesota vraagt een patent aan voor de ‘pop- up toaster’ ofte automatische broodrooster.

1905   De eerste schepen leggen aan in Zeebrugge, de nieuwe zeehaven van Brugge.

Paul Janson (1840-1913)

1887   In Brussel wordt de Progressistische Partij (PP) gesticht, onder de leiding van Paul Janson (1840-1913). Het gaat om de dissidente linkervleugel van de liberale partij. Het stichtingscongres verwerpt wel de onmiddellijke invoering van het algemeen stemrecht, maar gaat voor een toekenning van het stemrecht aan alle burgers die kunnen lezen en schrijven. Verder omvat het programma van de PP verplicht lager onderwijs, regeling (maar geen afschaffing) van de kinderarbeid, een wettelijk statuut voor de vakbonden, afschaffing van de loting voor de legerdienst, volledige scheiding van kerk en staat en gelijkheid van de ‘twee nationale talen’.

De PP is organisatorisch geen hoogvlieger. Een deel van leden stapt geleidelijk over naar de socialisten, maar het duurt nog tot 1900 eer de liberalen hun eenheid terugvinden in de Union Libérale, onder voorzitterschap van Paul Hymans (1865-1941).

1880   Geboorte van Oswald Spengler in Blankenburg (Saksen-Anhalt), auteur van het baanbrekende cultuurhistorische werk De Ondergang van het Avondland.

Louise Michel (1830-1905)

1830   Geboorte van Louise Michel in het Château de Vrancourt (Haute-Marne). Deze Franse anarchiste en ‘communarde’ was de dochter van de bediende Marie-Anne Michel en van een ‘onbekende vader’, waarschijnlijk de zoon van de kastelein, Laurent Demahis.

Ze wordt opgevoed door de ouders van haar vader en kan een opleiding tot onderwijzeres volgen. Tijdens haar studie komt Michel in aanraking met anarchistisch gedachtegoed en wordt ze lid van een vrijmetselaarsloge. Gedurende haar lessen aan vrije scholen in Parijs propageert ze doorlopend haar revolutionaire ideeën.

Als in 1870 tijdens de Frans-Duitse Oorlog Parijs door de Duitsers wordt belegerd, neemt Louise de leiding van een van de door de arbeidersbonden in het leven geroepen Comité van waakzaamheid en helpt ze de stad verdedigen. Tijdens de Commune van Parijs, het revolutionaire bewind, is ze onmiddellijk vrijwilliger. Louise Michel is overal, ze staat in de voorste linie op de barricades bij Montmartre, leidt betogingen, verzorgt gewonden en biedt aan premier Adolphe Thiers te vermoorden.

Nadat de Parijse Commune op 28 mei 1871 is neergeslagen, wordt Louise gearresteerd en veroordeeld voor haar aandeel in de opstand. Ze werd gedeporteerd naar het strafeiland Nieuw-Caledonië, waar ze haar activistische agitatie gewoon verderzet onder de inheemse bevolking. In 1880 krijgt ze amnestie en kan naar Frankrijk terugkeren. Tijdens een toespraak in 1888 wordt ze door een kogel geraakt aan haar oor. Ze publiceert tal van anarchistische artikelen en pamfletten. Van 1892 tot 1895 verblijft Louise in Londen en wordt steeds meer een internationaal boegbeeld van het anarchisme. Ze wordt ook gewaardeerd om haar theoretische geschriften en raakt bevriend met onder meer Peter Kropotkin en Jan Antoon Fortuyn.

Michel schreef op latere leeftijd ook gedichten en haar veelgeprezen, nog altijd lezenswaardige memoires. Ze overlijdt in 1905, op 74-jarige leeftijd.

1793   Tijdens de Franse Revolutie wordt de welvarende stad Lyon getroffen door een gedwongen lening aan de Franse staat. De burgers van Lyon komen in opstand tegen de ‘onderdrukkers van de Conventie’. Parijs stuurt troepen die vanaf augustus de stad belegeren, die zich op 9 oktober overgeeft. En betaalt.

1453   Nadat sultan Mehmed II Constantinopel heeft veroverd, worden 40 000 inwoners van de stad afgeslacht door de Turken en 50 000 worden tot slavernij gedwongen. Einde van het Byzantijnse Rijk.

-1183   Verovering van Troje door Grieken van Mycene (traditionele datum).