3 augustus. Net binnen: Joseph Conrad ontmaskert de Congopolitiek van Leopold II

Elk jaar   De Dag van de Watermeloen. Deze vrucht bestaat voor circa 92% uit water. De sappige, verfrissende watermeloen verdient zijn eigen dag, maar nergens is te vinden wie die heeft ingesteld. De eerste geregistreerde watermeloenoogst vond ongeveer 5000 jaar geleden in Egypte plaats. Sporen van watermeloen en zijn zaden zijn ook ontdekt in het graf van koning Toetanchamon.

2008   Overlijden in Moskou van de Russische schrijver, dissident en nationalist Aleksandr Solzjenitsyn (89). Hij kreeg de Nobelprijs voor Literatuur in 1970. Schreef onder meer De Goelag Archipel, Kankerpaviljoen, In de eerste cirkel. Strijdt tegen de Sovjetcensuur, zit jarenlang als dwangarbeider in strafkampen, onder andere wegens kritiek op Stalin. Hij wordt in 1974 verbannen, maar in 1994 keert hij terug naar Rusland. Hij weigert in 1998 een onderscheiding van president Boris Jeltsin, omdat die volgens hem Rusland in de miserie had geholpen.

Aleksandr Solzjenitsyn (1918-2008)

1986   Overlijden in Bussum (Noord-Holland) van politicus en journalist Paul de Groot (87), geboren als Saul de Groot. Hij was van 1962 tot 1968 voorzitter van de Communistische Partij Nederland (CPN). Dat is algemeen geweten, maar zijn Vlaamse connectie is minder bekend. De Groot was de zoon van een Joodse diamantslijper in Amsterdam. Op zoek naar werk vertrekken hij en zijn ouders naar Antwerpen. Na de lagere school werkt Saul daar als leerling-diamantslijper.

Als bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, augustus 1914, Duitse troepen Vlaanderen binnenrukken, vlucht het gezin De Groot naar Nederland en vestigt zich tijdelijk in Amsterdam. Zoon Paul krijgt er werk bij een sigarenmaker die hem de beginselen van het socialisme bijbrengt. In 1916 keerde hij met zijn ouders terug naar Antwerpen. De Groot junior wordt diamantbewerker en sluit aan bij de Socialistische Jonge Wacht.

Onder de indruk van de Oktoberrevolutie (1917), neemt hij deel aan het oprichtingscongres van de Kommunistische Partij van België en wordt lid van het partijbestuur. Terug in Nederland (1925) engageert zij zich in de CPN, waarvan hij in 1938 politiek secretaris wordt.

Na mei 1940 neemt De Groot, op grond van het Hitler-Stalinpact, een terughoudende opstelling tegenover de Duitse bezetter aan. In het Volksdagblad schrijft hij dat het Engelse imperialisme en de Nederlandse bourgeoisie de bezetting hebben uitgelokt. Pas na de Duitse inval in de Sovjet-Unie (juni 1941) verandert hij van mening en duikt onder. Zijn vrouw en dochter worden aangehouden en verdwijnen naar Auschwitz.

Van 1945 tot 1966 zetelt hij voor de CPN in de Tweede Kamer en is hoofdredacteur van het partijblad De Waarheid. In 1978 wordt hem het erelidmaatschap van de CPN ontnomen, na een diepgaand conflict over het partijbestuur. Hij vond dat de zittende leiding, met zoveel jonge academici en welzijnswerkers, te soft was en vervangen moest worden door gestaalde kaders.

1984   Overlijden in Gerona (Catalonië) van Hector Goemans (68), huisarts en Vlaams-nationaal politicus. Hij is volksvertegenwoordiger voor de Volksunie (VU) in Antwerpen van 1965 tot 1977 en senator van 1977 tot 1978. Hij ondersteunt waar het maar kan de Vlaamse Militantenorde (VMO) van Wim Maes. In de periode van het Egmontpact breekt hij met de VU en sluit hij zich aan bij het Vlaams Blok.

Hector Goemans (1915-1984)

1958   Niger wordt volledig onafhankelijk na een onderdeel te zijn geweest van Frans West-Afrika.

1943   Geallieerde vliegtuigen voeren zware bombardementen uit op de burgerbevolking van Hamburg. De vele explosies veroorzaken een vuurstorm. Op één dag vinden meer dan 30.000 mensen de dood.

1932   De Franse socialistische politicus en latere premier Léon Blum, zelf van Joodse origine, verzekert de lezers van de krant Le Populaire dat vergeleken met Schleicher of Von Papen ‘die het oude feodale Duitsland belichamen’, Adolf Hitler een ‘geest van verandering, van vernieuwing, van revolutie’ symboliseert.

1930   Op 3 augustus 1930 spreekt Joris van Severen te Izegem over de grondslagen van het Vlaams-nationaal solidarisme. Hij krijgt er de groep achter zich die in 1925, onder leiding van de syndicalist Juul de Clercq, de christelijke arbeidersbeweging heeft verlaten. Dat is een belangrijke stap in wat een jaar later de nieuwe beweging zal worden, het Verbond van Dietse Nationaal Solidaristen (Verdinaso).

1924   Overlijden in Bishopsbourne (Kent) van Joseph Conrad (66), een Engelse schrijver van Poolse origine. Hij werd geboren als Józef Teodor Konrad Korzeniowski in Berdytsjiv, Rusland (tegenwoordig Oekraïne). Hij is de auteur van talrijke romans en verhalenbundels waarin het maritieme of exotische avontuur tot een vorm van initiatie wordt, geleid door de wilskracht.

Internationaal is zijn meest bekende roman Lord Jim (1900), maar in onze contreien daarentegen zeker Heart of Darkness (1899). Dat boek veroorzaakt veel opschudding omdat hij er de uitbuiting en dwangarbeid van de inboorlingen in het Congo van Leopold II onverbloemd aan de kaak stelt.

Belfort en lakenhallen van Ieper in 1918

Voor het schrijven van de roman kon Conrad teruggrijpen op zijn eigen ervaring: in 1890 was hij zelf kapitein op een stoomboot op de Congostroom, die toen onderdeel vormde van de ‘Onafhankelijke Congostaat’, een privédomein van de Belgische koning Leopold II. Tijdens zijn eerste (en laatste) Congoreis is hij getuige van zoveel misstanden en gruwelijkheden dat hij direct daarna ontslag neemt.

1919   De town major (stadscommandant) van Ieper, de Canadese luitenant-kolonel Henry Beckles Willson, verbiedt alle herstellingen en verbouwingen in de stad en laat op de belangrijkste ruïnes borden plaatsen met het opschrift: ‘Dit is heilige grond. Geen steen van dit weefsel mag worden weggenomen. Het is een erfenis van alle beschaafde volkeren’.

1596   De Duitse astronoom David Fabricius neemt lichtvariaties waar in de ster Mira.

1584   Begrafenis van Willem van Oranje in Delft. Hij wordt bijgezet in wat vanaf dan de grafkelder van de Oranjes zal zijn, in de Nieuwe Kerk aldaar. Oranje werd op 3 augustus 1584 begraven in de Nieuwe Kerk in Delft. Volgens zijn testament had hij in de Grote Kerk in Breda begraven willen worden, dichtbij zijn eerste vrouw Anna van Buren. Dat kon niet omdat Breda nog bezet werd door de Spanjaarden.

Christoffel Columbus (1451-1506)

1492   Op 3 augustus 1492 vertrekt de Italiaanse wolkoopman en uiteindelijk ontdekkingsreiziger Christopher Columbus met de schepen Santa María, La Niña en La Pinta en ruim honderd bemanningsleden. Hij kreeg van koningin Isabella van Spanje toestemming en middelen om een kortere en goedkopere handelsroute naar Azië te verkennen door naar het westen te varen.

Zij bereiken op 12 oktober het Bahama-eiland Guanahaní (San Salvador). Op aanwijzingen van Indianen wordt op 9 december La Española (Haïti) ontdekt. Na zijn terugkeer verkeert Columbus voor de rest van zijn leven in de veronderstelling dat hij de westpunt van Indië heeft ontdekt, de reden dat hij de bewoners `Indianen’ noemde.