3 oktober. Net binnen: Stijn Streuvels geboren, levenslang flamingant

1998   De Kroatische kardinaal Alojzijc Stepinac, aartsbisschop van Zagreb, wordt zalig verklaard door de Heilige Stoel. Toen de dictator van Ustašabeweging, Ante Pavelic, in 1941 aan de macht kwam als dictator van Kroatië, liet Stepnac een Te Deum uitvoeren in alle kerken van Kroatië.

1965   In Havana maakt Fidel Castro bekend dat Ernesto ‘Che’ Guevara afstand heeft gedaan van de Cubaanse nationaliteit en dat hij Cuba heeft verlaten om ‘elders te vechten tegen het imperialisme’.

1946   Overlijden in de gevangenis van Vorst (Brussel) van Hendrik Cayman, Vlaams-nationaal uitgever. Tijdens de Eerste Wereldoorlog geeft Cayman Nederlandse les aan de Duitse plaatscommandant van Blankenberge. Daar ontmoette hij Jan D. Domela Nieuwenhuis Nyegaard en Jan de Boevé. Zo wordt hij activist en sluit aan bij het radicale Jong-Vlaanderen. In 1916 wordt hij benoemd tot ambtenaar in de vernederlandste administratie te Brussel. Tevens is hij als student ingeschreven aan de vernederlandste Gentse universiteit. Bij het einde van de oorlog wijkt hij uit naar Duitsland en wordt hij uit zijn ambt ontzet.

Cayman keert vrij snel terug naar Vlaanderen en zet in 1924 in Brugge de Vlaamsgezinde uitgeverij en boekhandel Cultura op. In de jaren na 1922 werkt hij samen met de groep rond Robrecht de Smet en Josué de Decker, die vanuit Nederland de Jong-Vlaamse traditie willen voortzetten in Heel-Nederlandse zin. Voor hun weekblad Vlaanderen verricht Cayman enorm veel redactiewerk. De katholieke Cayman wordt een aanhanger van Joris van Severen. Met hem behoort hij in 1925 hij tot de stichters van het Katholiek Vlaams Nationaal Verbond. Hij volgt van Severen daarna ook in het Verdinaso (Verbond van Dietse Nationaal Solidaristen).

Na de moord op Joris van Severen op 20 mei 1940 wil Cayman niets weten van het VNV. Hij wordt even lid van de Duits-Vlaamse Arbeidsgemeenschap (DeVlag) waaruit hij zich echter vrij snel terugtrekt. Tijdens de repressie wordt hij ter dood veroordeeld, maar nadien – als hij al ongeneeslijk ziek is – wordt hem gratie verleend. Hij overlijdt dan ook kort daarop in de gevangenis op 52 jaar.

William Morris (1834-1896)

1896   Overlijden in Londen van de Engelse schilder, tekenaar en schrijver William Morris 62). Hij maakte deel uit van de Prerafaëlieten rond Dante Gabriel Rossetti en werd de belangrijkste ontwerper van het 19de-eeuwse Engeland. Hij legde zich toe op decoratieve kunst en industrieel design en wordt algemeen beschouwd als de grondlegger van de Arts & Crafts-beweging. Hij was ecologist en fervent verdediger van het architectonische erfgoed. Onder de indruk van de lelijkheid en de ellende die de industriële revolutie had veroorzaakt, werd Morris antikapitalist en voorstander van een ‘organisch socialisme’.

Hij nam deel aan de oprichting van de Socialist League in 1884 en hekelde de beperkingen die het kapitalistische systeem oplegde aan cultuur en kunst in de Victoriaanse samenleving. Zijn hele leven lang schreef hij poëzie en romans, waaronder Aards Paradijs (1868-1870) en The Well at the World’s End (1896). Dit boek wordt gezien als de eerste echte fantasyroman. Hij speelt zich af in een verzonnen, middeleeuws aandoende wereld en wordt tot op vandaag regelmatig herdrukt. Morris publiceerde ook een vertaling van de Oud-Noordse sage Sigurd de Volsung en de val van de Nibelungen (1876).

Alain-Fournier (1886-1914)

1886   Geboorte van de Franse schrijver Alain-Fournier, geboren Henri-Alban Fournier in La Chapelle-d’Angillon, nabij Bourges (Centraal-Frankrijk). In 1913 publiceert hij de veelbelovende eerste hoofdstukken van Le Grand Meaulnes in La Nouvelle Revue française, maar door de oorlog kan hij zijn boek niet afmaken. Hij sneuvelt aan het front op 22 september 1914, op 27-jarige leeftijd.

1871   Geboorte in Heule (West-Vlaanderen) van de Vlaamse schrijver Stijn Streuvels, geboren als Frank Lateur. Zijn moeder was een zuster van Guido Gezelle. Bekende werken van hem zijn: De Vlaschaard, Het leven en de dood in den ast, Werkmenschen, Levensbloesem, De teleurgang van de waterhoek (verfilmd als ‘Mira’). Prijs der Nederlandse Letteren 1962.

Politiek lag de individualistische Streuvels niet, maar aan zijn Vlaamsgezindheid kan niet worden getwijfeld. In 1907 zet hij zich in ‘De verbazing van een landman’ (artikel in Vlaanderen, jg. 5) nadrukkelijk in voor de vernederlandsing van het onderwijs: ‘Een Vlaams onderwijs van onder te boven (…) een Vlaams onderwijs of geen onderwijs’.

Als hij zich twee jaar later tot de Vlaamse studenten richt, voegt hij eraan toe: ‘Maar de vijand? De vijand zit in ons, wijzelf zijn onze vijanden, Vlamingen die onbewust zijn van hunne lafheid; (…) er ontbreekt ons vooreerst bewustzijn en consequentie!’ (‘Strijd of Zegepraal’, artikel in Hoger Leven, jg. 4).

Als in 1959 langs Vlaamse zijde geageerd wordt voor een vaste afbakening van de taalgrens en tegen ‘faciliteiten’ voor Franstaligen in de Vlaamse randgemeenten publiceert hij samen met Herman Teirlinck een oproep voor ‘een onschendbaar taalgebied’ en ‘de volstrekte onaantastbaarheid (van de) geboortegrond’ (De Standaard, 29 oktober 1959).

Hij overlijdt in 1968 op de leeftijd van 98.

Pieter Lodewijk van Gobbelschroy (1784-1850)

1850   Overlijden te Sint-Lambrechts-Woluwe van de Zuid-Nederlandse, conservatieve politicus Pieter Lodewijk van Gobbelschroy. Deze Leuvenaar was onder de Franse bezetting onderprefect in Gent en in Deventer. Net 30 wordt hij in 1814 secretaris-generaal van het voorlopig bewind in de Zuidelijke Nederlanden. Hij bereidtactief de hereniging van de Nederlanden voor die een jaar later tot stand komt. Koning Willem I benoemt hem in 1825 tot minister van Binnenlandse Zaken en Onderwijs. Bij het begin van de Belgische rellen reist hij met de prins van Oranje naar het Zuiden om te bemiddelen. Wanneer zijn verzoeningspoging mislukt, dient hij zijn ontslag in. Hij blijft trouw aan Koning Willem I, weigert samen te werken met het Belgische bewind en trekt zich terug uit de politiek. Nog in 1839 publiceert hij anoniem een tekst, waarin bleek dat hij zich als onvoorwaardelijk orangist uit en pleit voor een hereniging met Nederland.

1839   Het Katoenoproer in Gent. Duizenden arbeiders demonstreren in Gent voor menswaardige arbeidsvoorwaarden. Merkwaardig is de coalitie van de vroege arbeidersbeweging en het late orangisme, onder de leiding van Constant ‘Pruuke’ Dossche (1807-1887). De staat van beleg wordt uitgeroepen en de troepen schieten op de menigte.

1572   Nog gevolgen van de Bartholomeusnacht in Parijs (23 op 24 augustus): 274 protestanten worden afgeslacht in Bordeaux, terwijl in de gevangenis van Toulouse bijna 300 Hugenoten worden vermoord.

1226   Overlijden in de kapel van de Transito (Portiuncula, Umbrië) van Franciscus van Assisi (44), geboren Giovanni di Pietro Bernardone. Oprichter van de Orde van de Minderbroeders, beter bekend als de franciscanen. Hij wijdt zijn leven aan ‘Vrouwe Armoede’ en viert de goddelijke schepping in zijn Zonnelied waardoor hij ‘patroonheilige van de dieren’ wordt. Een hardnekkige legende schrijft hem ook de creatie van de eerste kerststal toe. In 1228 werd hij heilig verklaard.