4 oktober. Net binnen: vicegouverneur Leo Cappuyns overleden, moegestreden om de taalwetten te doen respecteren

1991   In het Rijksdaggebouw in Berlijn komt het Duitse parlement voor het eerst in 57 jaar weer samen. Het gaat om 520 leden van de Bondsdag en 144 leden van de Oost-Duitse ‘Volkskammer’.

1986   De afsluiting van de Oosterschelde door een halfopen stormvloedkering wordt in gebruik genomen. Dit is het sluitstuk van het enorme Deltaplan waarmee dertig jaar eerder een aanvang was genomen. Het plan betekende de afsluiting van de zeearmen tussen de Westerschelde en de Nieuwe Waterweg. Plannen hiervoor bestonden al langer, maar de besluitvorming was in een stroomversnelling gekomen door de watersnoodramp van 1953.

Volgens het Deltaplan werden de belangrijkste zeegaten in het zuidwesten van Nederland afgedamd. Alleen de open zeeverbindingen met Antwerpen en Rotterdam bleven gehandhaafd. Naast het vergroten van de veiligheid was ook een verbetering van de zoetwaterhuishouding een doelstelling van het Deltaplan.

1978   Overlijden in Brussel van Leo Cappuyns (58), Vlaams advocaat en van december 1963 tot aan zijn dood vicegouverneur van Brabant. De nieuwe Hertoginnedal-taalwetgeving bepaalde dat dit ambt diende te waken over de correcte naleving van deze taalwetten in de hoofdstad. Dit doel werd echter niet bereikt. Dat vond zijn oorzaak in de hetze van de plaatselijke machthebbers in Brussel en aan de taalgrens, gesteund door een bepaalde pers. Cappuyns had ook af te rekenen met de tegenwerking van de provinciegouverneur en van de minister van Binnenlandse Zaken die de schorsingsbesluiten van de vicegouverneur in de helft van de gevallen weigerde te bekrachtigen.

De belagers waren bedrijvig tot in zijn kantoor, waar een hakenkruis in het blad van de schrijftafel gegrift werd. In 1967 waarschuwde Cappuyns de regering vruchteloos dat slechts de helft van de Brusselse gemeenten de taalwetten ernstig nam. Een kwart omzeilde ze, het resterende vierde ging er zelfs prat op ze met de voeten te treden. In 1968 legde toenmalig eerste minister (Paul vanden Boeynants) Cappuyns een spreekverbod op, omdat deze een lans had gebroken voor een opdeling van de provincie Brabant in een Vlaams, een Waals en een Brussels gedeelte. In 1973 moest de vicegouverneur een verdere achteruitgang vaststellen. Dat was mede te wijten aan de opkomst van het Front Démocratique des Francophones (FDF).

Desondanks lukt Cappuyns erin het aandeel van het Nederlands op het gebied van de cultuur en het verenigingsleven te verruimen. Hij speelt een positieve rol bij de splitsing van het Brussels conservatorium, de vestiging van het Contact- en Cultuurcentrum Brussel aan het Martelarenplein en de opneming van de hoofdstad in de programmatie van het Festival van Vlaanderen, waarvan hij algemeen voorzitter wordt. Daarnaast zit hij de raad van bestuur van het Koninklijk Ballet van Vlaanderen en de Hoge Raad voor de Dramatische Kunst voor. Ook bij de Orde van den Prince fungeert hij als algemeen voorzitter. Cappuyns’ verdiensten op dit Vlaams cultureel terrein worden in 1974 erkend met de toekenning van de Joost van den Vondelprijs.

1969   In de Harvard Club in New York stelt de socioloog Weigliski, na een conferentie georganiseerd door het Salk Institute, de oprichting voor van een ‘Comité voor de afschaffing van de dood’.

1968   De Leuvense universiteit wordt gesplitst. De splitsing van de Brusselse universiteit volgt op 24 januari 1969.

1967   Bij een treinbotsing tussen drie treinen in Fexhe-le-Haut-Clocher nabij Luik komen 11 mensen om het leven en raken tientallen anderen gewond.

1966   Basutoland wordt onafhankelijk van Groot-Brittannië onder de naam Koninkrijk Lesotho.

Dorothy Lawrence (1896-1964)

1964   Overlijden in Barnet (Londen) van Dorothy Lawrence (68), de enige Britse vrouwelijke soldaat aan het front tijdens de Eerste Wereldoorlog. Zie Vandaag van 4 oktober 2022.

1948   Overlijden in Saint-Symphorien, nabij Tours aan de Loire, van de Franse schrijver René Benjamin (63). In 1914 raakt hij gewond aan het front in Verdun. Prix Goncourt het jaar daarop voor zijn oorlogsroman getiteld Gaspard. Hij publiceert talloze geschiedeniswerken en pamfletten, evenals biografieën van Balzac, Maurras en Barrès. In 1938 wordt hij verkozen tot lid van de Académie Goncourt, maar wordt er bij de bevrijding uitgegooid wegens te positieve commentaren over maarschalk Pétain. Kort voor zijn dood verklaart hij tijdens een audiëntie bij paus Pius XII: ‘Heilige Vader, het is moeilijk om in een eeuw van laagheid te leven’.

Max Planck (1858-1947)

1947   Overlijden in Göttingen (Nedersaksen) van Max Planck (89), Duits natuurkundige. Winnaar Nobelprijs voor de Natuurkunde 1918 voor zijn ontwikkeling van de kwantumtheorie.

1942   Geboorte in Lisse (Zuid-Holland) van Jenny Arean, artiestennaam van de cabaretière en zangeres Johanna Jenneke Klarenbeek. Ze kende in 1977 met Frans Halsema groot succes met het lied ‘Vluchten kan niet meer’.

1934   Het Belgische stoomschip Charles Jose vergaat nabij de Noorse kust. Negen bemanningsleden komen om het leven.

1883   De Oriënt-Express wordt officieel in gebruik genomen. De Oriënt-Express is de eerste grote Europese luxe langeafstandstrein. De trein wordt ingezet op initiatief van de Luikse industrieel, bankier en ingenieur Georges Nagelmackers (1845-1905) en zijn Compagnie Internationale des Wagons-Lits (CIWL).

Aanvankelijk reist de trein van Parijs naar Boekarest. Later wordt die route doorgetrokken tot Istanboel. In 1977 wordt de trein opgeheven, maar op initiatief van reisorganisaties rijdt de trein vanaf dat moment zo nu en dan nog als toeristische trekpleister. De laatste jaren verbindt de trein nog Straatsburg en Wenen en rijdt zo over een deel van de oorspronkelijke route. Die treinverbinding werd enkele jaren geleden echter het slachtoffer van de populariteit van hogesnelheidslijnen en low-budget luchtvaartmaatschappijen. De Oriënt-Express werd onder meer beroemd dankzij Agatha Christie’s boek Murder on the Oriënt-Express uit 1934.

Victor Hugo (1802-1885)

1861   De Belgische uitgever Lacroix tekent een contract met Victor Hugo voor de uitgave van een nieuwe roman getiteld Les misères. De overeenkomst geldt voor twaalf jaar. De auteur krijgt een bedrag van 240 000 frank. Op 3 april 1862 ging het boek in de verkoop in Brussel en Parijs. De eerste dag al worden meer dan 3000 exemplaren verkocht. Lacroix telegrafeert naar Hugo: ‘Grote dag! Briljante triomf’. Het boek brengt nadien een fortuin op onder een nieuwe titel: Les Misérables.

1830   De negen leden van het zelfbenoemde Voorlopig Bewind, geïnspireerd door de geboren Fransman Charles Latour Rogier (1800-1885), roepen de onafhankelijkheid van België uit. Zomaar. Aan de bevolking wordt niets gevraagd. Het Frans wordt de officiële taal, met volledige verdrijving van het Nederlands uit de administratie, het leger, het onderwijs en het gerecht. Dezelfde maand nog, op 21 oktober, pleit Georges Clermont tijdens de zittingen van de Patriottische Vereniging voor een aansluiting bij Frankrijk ‘om economische redenen’.