8 juni. Net binnen: Adriaan Martens geboren, arts die regering-Spaak deed vallen

Elk jaar   De Wereldoceanendag, ingesteld door de VN naar aanleiding van het Klimaatverdrag dat in 1992 in Rio de Janeiro werd afgesloten. Oceanen zijn belangrijk voor de voedselzekerheid en gezondheid, het voortbestaan van alle leven en de veerkracht van het klimaat. De ‘Wereldoceanendag’ vraagt ook aandacht voor problemen die worden veroorzaakt door vervuiling van de oceanen door onder andere plastic, olie, uitlaatgassen, sigaretten en geluid.

1992   Overlijden in Kaïro van Farag Foda, Egyptisch islamitisch denker, mensenrechtenactivist en columnist. Hij wordt door moslimfundamentalisten vermoord. De leider van de Moslimbroederschap, Ma’mun al-Hudaybi, is de eerste om deze moord te verwelkomen en te rechtvaardigen. De daders worden niet bestraft.

De wereldbekende foto van Kim Phuc.

1972   In Vietnam maakt AP-fotograaf Nick Ut een foto van het naakte meisje Kim Phuc dat na een napalmbombardement gillend wegrent. Het is een van de bekendste nieuwsfoto’s ooit gemaakt en een dramatisch symbool van de Vietnamoorlog. Kim Phuc liep derdegraadsverbrandingen op en lag lange tijd in een ziekenhuis. Door ziekenhuispersoneel in Saigon wordt ze aanvankelijk opgegeven. De Amerikaanse journalist Christopher Wain ontfermt zich over haar en brengt haar naar een ziekenhuis gespecialiseerd in plastische chirurgie. Daar ondergaat ze zeventien operaties in veertien maanden.

Tien jaar na de gebeurtenis wordt Kim Phuc gevonden door een Duitse journalist. Als haar identiteit bekend wordt, zet de Vietnamese overheid haar in als propagandamateriaal. Ze moet stoppen met haar studie om interviews te geven. Als Phuc trouwt en op huwelijksreis gaat naar Rusland, besluiten zij en haar echtgenoot de media te ontvluchten. Op de terugweg stappen ze tijdens een tussenstop uit in Canada. Daar wonen ze sindsdien met hun kinderen.

1955   Geboorte in Londen van de Engelse informaticus Tim Berners-Lee, bedenker en grondlegger van het ‘world wide web’ (www) in 1990, samen met zijn toenmalig manager, de Vlaming Robert Cailliau, bij de CERN in Zwitserland.

Majoor Alida Bosshardt (1913-2007)

1913   Geboorte in Utrecht van majoor Alida Bosshardt, soldate van het Leger des Heils. Haar werk wordt bekend als ze in 1965 prinses Beatrix (die daarbij was vermomd als Heilssoldate) op een rondleiding door de Amsterdamse prostitutiebuurt de Wallen begeleidt. Ze verkreeg bekendheid als ‘Majoor Bosshardt’, maar haar laatste rang was die van luitenant-kolonel. Ze wordt 94.

1903   Geboorte in Brussel van de Frans-Vlaamse romanschrijfster Marguerite Yourcenar (Marguerite Cleenewerck de Crayencour).

1885   Geboorte in Bocholt (Limburg) van Adriaan Martens, Vlaams arts en hoogleraar. Aan het Koninklijk Atheneum in Antwerpen ontmoet hij de medeleerlingen Hendrik de Man, Antoon Jacob, Eugène de Bock en Antoon Picard. In die kring groeit Martens’ radicale Vlaamsgezindheid, met een vrijzinnig accent. In 1912 promoveert hij aan de Rijksuniversiteit Gent tot doctor in de geneeskunde. Hij vestigt zich als huisarts in Deinze en specialiseert zich in interne geneeskunde.

Als student te Gent was Martens driemaal voorzitter van het liberale studentengenootschap ’t Zal wel gaan. Met Julius Mac Leod, Hippoliet Meert, Lodewijk de Raet en Marcel Minnaert gaat hij zeer vroeg voorop in de strijd voor de vernederlandsing van de Gentse universiteit. Als die in 1916, onder de Duitse bezetting, tot stand komt, wordt Martens er hoogleraar interne ziekteleer. In 1918 wordt hij lid van de Raad van Vlaanderen.

Na de oorlog wordt de woning van Martens door een opgehitste menigte vernield. Hij wordt in 1919 tot de doodstraf veroordeeld, wijkt uit naar Nederland en haalt in Leiden opnieuw een doctoraat geneeskunde. Hij vestigt zich in Middelburg (Zeeland), waar zowel uit Nederland als uit Vlaanderen veel patiënten hem komen raadplegen. Door de ‘uitdoofwetten’ kan hij naar Vlaanderen terugkeren. Hij vestigt zich in 1935 in Astene (Oost-Vlaanderen) en opent er een polikliniek en een dieetkliniek. Hij krijgt een alsmaar grotere faam als internist. Vooral op het gebied van de dieetgeneeskunde was hij een pionier.

Als de regering-Spaak in 1938 de Vlaamse Academie voor Geneeskunde opricht, behoort Martens tot de eerste benoemde leden. Meteen rijst er in patriottische en franskiljonse kringen verzet tegen de benoeming van een oud-activist. Martens’ benoeming was nochtans door de Vlaamse politici zorgvuldig afgewogen en wordt door de Vlaamse wetenschappelijke verenigingen gesteund. De ‘zaak Martens’ barst los. Franstalige liberalen interpelleren de regering en dwingen ze tot aftreden.

In een verklaring, het Manifest van Antwerpen, beklemtonen Vlaamse politici dat de Franstaligen zich niet hebben in te laten met Vlaamse culturele aangelegenheden. Om incidenten in aanwezigheid van de koning te voorkomen, blijft Martens weg uit de in een gespannen sfeer gehouden installatievergadering van de Academie. De partijen raken het niet eens over de zaak Martens en dit leidt tot de vervroegde verkiezingen van 2 april 1939. Martens voelt er niets voor om een politieke probleemfiguur te zijn en neemt zorgvuldig getimed ontslag: op de verkiezingszondag zelf, na de sluiting van de stembureaus, voordat de uitslag bekend is.

Bij de Duitse inval in 1940 wordt Martens als ‘verdachte’ gearresteerd, hoewel er geen aanklacht tegen hem loopt, en illegaal naar een Frans strafkamp gedeporteerd. Zijn woning in Astene wordt opnieuw beschadigd. Hij komt in juli 1940 vrij en wordt door secretaris-generaal Marcel Nyns benoemd tot hoogleraar in de interne geneeskunde in Gent.

Aan de collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog had Martens slechts een bescheiden aandeel: hij wordt lid van het Vlaams Nationaal Verbond (VNV), verzorgt in zijn kliniek VNV-leider Staf de Clercq en woont diens begrafenis bij. Van de ‘Bormscommissie’ krijgt Martens ongevraagd een schadevergoeding van 650 000 frank, die hij onmiddellijk in de Belgische staatskas terugstort.

In september 1944 wordt Martens als hoogleraar ontslagen. De Brusselse krijgsraad veroordeelt hem tot tien jaar gevangenisstraf en drie miljoen frank boete. In 1948 komt Martens vrij. Hij hervat zijn medische praktijk in Astene. Hij wordt 83 en ligt begraven op het Campo Santo in Sint-Amandsberg.

Robert Schumann (1810-1856)

1810   Geboorte in Zwickau (Saksen) van Robert Schumann, een van de belangrijkste componisten van de muzikale Romantiek. Hij trouwt met zijn idool, het wonderkind Clara Wieck (1819-1896), een geniale pianiste. Schumann schreef vier symfonieën, vele pianostukken en de opera Genoveva. Hij lijdt aan gehoorhallucinaties en depressies en springt in 1854 in de Rijn. Daarna wordt hij opgenomen in een instelling in Endenich bij Bonn en overlijdt er twee jaar later. Kees van der Vloed schreef een prachtige biografie over het echtpaar: Clara Schumann-Wieck. De pijn van het gemis (Uitg. Aspekt).

1783   De vulkaan Laki, in IJsland, begint een maanden durende uitbarsting. Gevolgen: 8000 mensen en bijna de gehele veestapel van IJsland sterven door de dampen. Na een jaar is de temperatuur over de hele aarde met een graad gestegen.