9 september. Net binnen: August Borms ter dood veroordeeld voor aandeel in activisme

Edward Teller (1908-2003)

2003   Overlijden in Stanford (Californië) van Edward Teller (95), Amerikaans natuurkundige, ‘vader van de waterstofbom’. Zijn oorspronkelijke naam was Teller Ede en hij was van Joods-Hongaarse afkomst. Deze onvermoeibaar pleitbezorger voor een sterke nucleaire bewapening was goed bevriend met Ronald Reagan. Als het Strategic Defense Initiative (SDI) onder diens presidentschap aan de orde komt, is Teller een van de krachtigste voorstanders.

Hij stond model voor de hoofdpersoon van Stanley Kubricks film Dr. Strangelove or: How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb uit 1964.

1983   Bij het spoorwegpersoneel in Charleroi breekt een spontane staking uit. De regering Martens V (christendemocraten en liberalen) zat met een begrotingstekort van 496 miljard Bfr., wat stond voor 11,5 % van het BNP, en nam haar toevlucht tot nieuwe belastingen. De staking in Charleroi verrast de vakbondsleiding. De actie neemt snel uitbreiding. Op 14 september beslissen de vakbonden het werk 48 stil te leggen. De regering vreest voor erger en start onderhandelingen die tot een compromis leiden, het zogenaamde Tienpuntenakkoord. Wat blijft is onder meer dat vanaf 1 juli 1984 de ambtenaren hun loon niet meer krijgen bij het begin van de maand, maar op het einde. Ze worden dus één maand niet betaald of toch niet volledig.

1951   Chinese troepen dringen Lhasa binnen. Begin van de Chinese bezetting van Tibet.

1928   In het West-Vlaamse Wervik wordt Gaston Durnez geboren, legendarisch Vlaams journalist. Zie Vandaag van 9 september 2022.

1919   August Borms wordt door het Hof van Assisen van Brabant ter dood veroordeeld. Deze straf werd omgezet in levenslange hechtenis die hij grotendeels in de gevangenis van Leuven zou doorbrengen. Zijn verdedigers waren Edmond van Dieren en Emiel Schiltz.

In 1921 krijgt Borms van regeringswege een voorstel tot vrijlating, op voorwaarde dat hij zich van alle politieke activiteit zou onthouden. Borms weigert.

Als in Antwerpen in 1928 tussentijdse verkiezingen moesten worden gehouden, stelt de Frontpartij Borms kandidaat voor de Kamer, tegen de liberale kandidaat Paul Baelde, een notoir franskiljon.. Op 9 december 1928 werd Borms door een overdonderende meerderheid (83 058 stemmen tegen 44 410) tot volksvertegenwoordiger gekozen. Maar de Kamer verklaart deze verkiezing ongeldig, want Borms beschikt nog niet terug over zijn burgerrechten. Zo wordt dan Paul Baelde (1878-1953) volksvertegenwoordiger.

1913   Tijdens een onweer komt een zeppelin in de Noordzee terecht, 14 bemanningsleden komen om. Dit is het eerste dodelijke ongeval met een zeppelin.

1908   Na de Kamer keurt ook de Senaat de akte goed waarbij Kongo door de Belgische staat wordt overgenomen van koning Leopold II. Voordien was het zijn privébezit.

Lev Tolskoj (1828-1910)

Na veel internationale kritiek geeft de financieel in het nauw geraakte Leopold de kolonie noodgedwongen over aan de Belgische staat. Zie Vandaag van 20 augustus 2023.

1846   De eerste elektrische draadtelegrafie tussen de steden Brussel, Mechelen en Antwerpen wordt in werking gesteld.

1828   Geboorte in Jasnaja Poljana van graaf Lev Nikolajevitsj Tolstoj, Russisch schrijver, politicoloog en filosoof. Wereldbekende werken van hem zijn Oorlog en vrede (1868-1869) en Anna Karenina (1877). Verder Kindertijd (1852), Wat ik geloof (1884), Aantekeningen van een krankzinnige (1884, onvoltooid), Heer en knecht (1895), Twee oude mannen (1885), Opstanding (1899), enz. Hij overlijdt in 1910 op de leeftijd van 82. Vanwege het honderdste sterfjaar van Tolstoj werd 2010 uitgeroepen tot het Tolstoj-jaar. Hiervoor werd in 2009, onder regie van Michael Hoffman en met Christopher Plummer in de hoofdrol, de film The Last Station gemaakt, over het laatste levensjaar van Tolstoj.

Adriaan van Bevervoorde leidt een revolutionaire betoging in 1848

1819   Geboorte in Groningen van Adriaan van Bevervoorde, politiek journalist en democratisch activist. Zijn vader was luitenant-kolonel in het leger en werd in 1837 in de adelstand verheven. Adriaan wordt een bekwaam journalist, maar zoekt eerder naar literaire roem. Al op zijn 18de schrijft hij het treurspel De Artevelders, maar de toneeldirecteuren wijzen dit af. Aan zijn journalistiek en literair werk komt een abrupt einde als hij in 1841 de Amsterdamse kappersdochter Marie Marguerite Ferminet schaakt. Zij vluchten naar Londen waar ze op 16 mei van dat jaar trouwen. Op 5 maart 1845 huwen ze in Brussel een tweede keer, omdat twijfel rijst over de rechtsgeldigheid van het eerste huwelijk.

Door invloed van oud-minister Jan Jacob Rochussen wordt Van Bevervoorde in 1844 eerste redacteur van de Haagse Franstalige krant Journal de la Haye, maar na een jaar stuurt hoofdredacteur Box hem de laan uit. Hij start met een eigen weekblad, Asmodée. Hij wordt een van de belangrijkste radicale publicisten van Den Haag en raakt wegens zijn felle artikelen herhaaldelijk in processen verwikkeld. Na twee maanden gevangenis wordt hij nog extremer. Hij zoekt contact op met Karl Marx.

In 1847 is Van Bevervoorde samen met Karl Marx en Friedrich Engels een van de vele oprichters van de Association Démocratique. Hij start een tweede krant, De Burger. In maart van het revolutiejaar 1848 leidt Van Bevervoorde een demonstratie naar het paleis van Willem II, die hem ontvangt. Hij vraagt de koning om zijn ministers weg te sturen. De politie zit hem op de hielen en hij vlucht naar Parijs, schreef daar een reeks publicaties en schreef voor de Franse pers artikelen over de situatie in Nederland. Na de dood van Willem II (1849) keert Van Bevervoorde terug naar Nederland en ging hij bij zijn ouders in ‘s-Hertogenbosch wonen. Hij wordt opgesloten omdat hij nog een gevangenisstraf moest uitzitten, maar wordt al een maand later weer vrijgelaten omdat het vonnis verjaard was. Hij overlijdt in 1851 bij zijn ouders in ’s-Hertogenbosch (Noord-Brabant), amper 31 jaar. Adriaan van Bevervoorde wordt vaak als een voorloper van het socialisme in Nederland gezien.

Daniël Mareska (1803-1858)

1803   Geboorte in Gent van Daniël Mareska, arts en hoogleraar in de geneeskunde aan de Universiteit Gent. Mareska staat vooral bekend voor zijn epidemiologisch onderzoek bij Gentse arbeiders en gevangenen. Als geneesheer is hij begaan met sociaal-hygiënische problemen in Gent. Mareska publiceert enkele belangrijke studies, vaak in opdracht van de overheid, die de link leggen tussen de leefomstandigheden van mensen en hun gezondheid. Zo wordt Mareska een voorloper van de hygiënistische beweging, een intellectueel-geneeskundige stroming die hygiëne als een fundament van gezondheid erkent. Deze opvatting brak in België pas door in de tweede helft van de negentiende eeuw. Daniël Mareska overlijdt in 1858 op de leeftijd van 54. In Sint-Amandsberg (Gent) is een straat naar hem genoemd.

1569   Overlijden in Brussel van de schilder Pieter Bruegel de Oude. Hij is begraven in de rechter zijbeuk van Kerk van Onze-Lieve-Vrouwe van de Kapelle in het centrum van Brussel. Zijn geboortedatum heeft men nog niet kunnen achterhalen. Hij moet ergens tussen 1525 en 1530 liggen. Zijn geboorteplaats is met grote waarschijnlijkheid Breugel in Noord-Brabant.