Afscheid

Kort voordat nu ook dit blad afscheid neemt van de drukpers en oplost in het uitdijende digitale universum, stuurde Yves Desmet via Twitter nog snel een ‘losse observatie’ de wereld in: ‘Mocht dé Vlaamse journalistiek het niveau halen van dé Vlaamse mediakritiek, dan zaten we pas écht in de problemen.’ En dat precies één jaar nadat de ’toekomstige oud-hoofdredacteur’ in De Kruitfabriek had aangegeven dat men ‘de mediakritiek die er is, ernstig moet nemen.

Gelijktijdig met zijn gram, erkent nu ook Desmet dat ‘de Vlaamse journalistiek’ met een probleem zit opgezadeld. Meer nog: dat hij deel is van het probleem, is een inzicht dat de meesten al een tijd had bereikt. In die zin was het ook redelijk lachwekkend dat Desmet de zwarte piet van zijn verloren journalistieke eer afwentelde op ‘de mediakritiek’. Sedert collega Luc Van der Kelen onlangs in Humo de hoofdredacteur outte als ‘het mannetje van Karel De Gucht bij de redactie De Morgen‘, is Desmet niet meteen de oudgediende van de vierde macht waarmee nog langer ernstig rekening wordt gehouden.

Bij de andere collega’s stokt de analyse over de crisis in de branche veelal bij de financieel-economische realiteit van het mediabedrijf. Die analyse komt, samengevat, neer op de vruchteloze zoektocht naar duurzame digitale businessmodellen die de tanende verkoop van bedrukt papier moeten opvangen.

En zo komt het dat een hoofdredacteur van een krantentitel bij het Mediahuis – die straks een stevige hap van de ruim 200 sneuvelende banen moet verteren – doodgemoedereerd in zijn krant komt jokken dat er dankzij die kortwiekoperatie straks een ‘nóg betere krant’ in de bus zal belanden. Collectief ontslag als remedie tegen de voortdurende verschraling van het journalistieke landschap: in geen enkel andere bedrijfstak rekent men erop met zulke dwaling weg te komen.

Zolang de genese van de mediacrisis niet verder reikt dan oeverloze reflecties over dragers (analoog versus digitaal) zonder zich fundamenteel te bezinnen over de journalistieke inhoud, zullen zelfs de meest draconische saneringsoperaties geen soelaas bieden. De oorzaak van het jaarlijks collectief uitdijend wantrouwen in ‘de journalistiek’, kruipt immers niet in papiervezel, de inktcontainers of het operating system van onze iPad of smartphone. (Overigens, zodra we een generatie verder zijn en talloze redacties de digitale vluchtheuvel hebben opgezocht of roemloos van de kaart zijn geveegd, zal het papier probleemloos zijn hierintrede maken als hippe journalistieke drager.)

Ondertussen blijft de lichtzinnigheid waarmee sommige hoofdredacteurs hun laatste druppel journalistieke geloofwaardigheid verspelen aan figuren als de keizer van Oostende, de koningin van Hasselt of de viticulteur van Toscane verbazen. Ook en met name in de journalistiek komt geloofwaardigheid te voet en gaat ze te paard. De problematische situatie die daardoor in Vlaanderen is ontstaan, noopt niet tot nieuwe businessmodellen, maar in eerste instantie tot een herwonnen vertrouwensmodel.