Barsten in de Union

Niet enkel in links Duitsland beweegt er deze warme zomerdagen een en ander. Ook het ‘bürgerliche’ (centrumrechtse) Duitsland zit niet stil. Zusterpartijen CDU en CSU groeien verder uit elkaar. En de ene tendensgroep na de andere staat op om de Union in een bepaalde richting te duwen. Resultaat: de partij haalde recent slechts 29% in de peilingen.

Tendensgroepen

De voorbije jaren werden er wel al vaker conservatieve of ‘waarden’groepen opgericht binnen CDU en CSU. De Konservatieve Aufbruch bijvoorbeeld. Maar die slaagde er tot nog toe niet in om brokken te maken. Nu de CDU en Beierse zusterpartij CSU stilaan op ramkoers liggen, kunnen groeperingen binnen de partij wél op aandacht rekenen. Niet enkel de media focust op de Union ‘die keine Union wist’ (Die Welt). Ook de partijtop begint zich te moeien.

Eerst was er de Werte-Union. Bij haar oprichting in maart 2017 beweerde ze de ‘zwijgende meerderheid’ van de Union een stem te willen geven. Een groep conservatieve CDU- en CSU-leden wil de Union meer naar rechts doen opschuiven. De initiatiefnemers vinden dat de partij onder Merkel te veel naar links is opgeschoven en hekelen haar vluchtelingenpolitiek. Ook Horst Seehofer, Heimat– en Binnenlandminister en oud-CSU-voorzitter is die mening toegedaan.

Rond de jaarwisseling werd een Union der Mitte opgericht. Ook al met prominente leden uit diverse Länder, en onder leiding van de 29 jaar jonge Münchner Stephan Bloch. De Union der Mitte bejubelt de middenpositie van Merkel en vreest voor een ‘Rechtsrück’ van zowel CSU als CDU. Meer bepaald vreest de middengroep ervoor dat de CSU een eenthemapartij wordt die enkel nog de grenzen wil sluiten, omdat ze de hete adem van de rechts-radicale AfD in haar nek voelt.

Open oorlog

Zelden werd de factiestrijd zo openlijk uitgevochten binnen de partij. De tijd van de strijd in de achterkamers is voorbij. Secretaris-generaal Annegret Kramp-Karrenbeuer loopt niet warm voor de vele groepen die de kop opsteken. En al zeker niet voor de media-aandacht waarmee ze gaan lopen. ‘AKK’ waarschuwt voor een ‘auseinanderzudividieren’ van de partij. Ze waarschuwde: ‘burgerlijk-conservatieve kiezers waarderen het niet dat burgerlijk-conservatieve partijen ruziemaken’. AKK wordt genoemd als opvolger van Merkel. Ook al heeft die laatste laten verstaan dat ze opnieuw zichzelf wil opvolgen. Begin december vindt een congres plaats waar de partijleiding gekozen wordt. Maar al op het partijbestuur van 20 augustus staat de recente factiestrijd op de agenda.

Beieren rukt naar rechts

Het is ook reikhalzend uitkijken welk resultaat de CSU gaat neerzetten in Beieren op 14 oktober. Zullen de Freie Wähler verder knabbelen aan de CSU, zoals voorheen? Zal de Bayernpartei na decennia afwezigheid een doorstart maken? Zal er voor het eerst, rechts van de CSU, een partij de Landestag binnentreden? De absolute meerderheid zit er niet meer in. Als de Beierse staats- en volkspartij meer dan 40% haalt, wil ze blijven regeren, stelde kopman Markus Söder. Zakt ze naar cijfers in de 30%, dan zal de partijleider de zwarte piet doorschuiven naar Merkel en co. De laatste opiniepeilingen tonen telkens cijfers onder de 40%. Dat belooft dus voor de eenheid in de unie.

Mocht de CSU verder wegzakken, is dat toch een afknapper. Onder haar decennialange bewind is de Freistaat Bayern uitgegroeid tot een deelstaat van superlatieven. Méér dan een derde van de Duitse patentaanvragen in 2017 komen uit Beieren. De werkloosheid telt 3% en is met stip de laagste in de Bondsrepubliek. Sinds jaren maakt de deelstaat geen schulden meer, terwijl ze voor het leeuwendeel van de Finanzausgleich zorgt (financiële solidariteit tussen de Duitse deelstaten). De criminaliteitscijfers liggen beduidend lager dan het Duitse gemiddelde.

Gedwongen huwelijk

Ondanks die mooie resultaten, is de Beier steeds meer de ‘natuurlijke’ staatspartij CSU beu. Met de toenemende migratiedruk, hoop de partij er alles aan te doen – in München én in Berlijn – om niet verder rechtse kiezers te verliezen. De Oostenrijkse grens laten controleren door de politie is één zaak. Maar er moet meer. En dus klopt minister Seehofer (CSU) zich af en toe op de borst, om het verschil te maken met Mutti Merkel.

Daarbij kan hij een voorbeeld nemen aan regiopresidenten uit het verleden. Edmund Stoiber en de legendarische Franz-Josef Strauss hielden er weleens een dissidente mening op na. Over het Verdrag van Maastricht en de invoering van de euro. Of over de hereniging van Duitsland. Binnen de CSU wordt er  luidop nagedacht opnieuw de dissidente trom te roeren. Sommige stemmen willen de CSU zelfs loskoppelen van de CDU. En voor de Bondsdagverkiezingen vorig jaar, durfden sommige CSU’ers zelfs opperen om elders in Duitsland een CSU-lijst in te dienen. De Union wordt immers steeds vaker als een gedwongen huwelijk gezien in het zuiden.