België met vier, het debat schuilt in de details

De analyse van het Belgische probleem wordt eigenlijk breed gedeeld. Van B-plus tot de VVB, iedereen erkent dat het vastloopt. Dat deze Belgische politieke structuur niet werkt, met versnipperde bevoegdheden waar iedereen bevoegd maar niemand verantwoordelijk is, met stilstand tot gevolg. Een ernstig debat is een goed begin van een oplossing.

België met vier

De oplossingen die voor handen zijn vind je tussen de uitersten unitariseren en splitsen. Maar een oplossing die vaker en vaker opduikt, vooral maar niet alleen in Franstalig België, is ‘België met vier’. Philippe Destatte van het Institut Destrée, een denktank in Namen schreef er een boek over Het spook van het confederalisme; België met vier (Uitgegeven bij Doorbraak).

Vlamingen en Franstaligen zijn in een soort tweedelig federalisme gedoemd om het tegen elkaar op te nemen, analyseert Destatte. Dat wil hij opheffen door in België vier evenwaardige deelstaten te voorzien. Die vier deelstaten zijn de huidige vier taalgebieden, het Nederlandstalige Vlaanderen, het Franstalige Wallonië , het Duitstalige Oost-België en het tweetalige Brussels Hoofdstedelijke Gewest. De grenzen van elk grondgebied liggen vast, van die discussie zijn we dan af.

Vlaanderen is Vlaams

Elke deelstaat heeft dezelfde bevoegdheden, ook constitutieve autonomie om de eigen werkzaamheden te regelen, en voert die uitsluitend op het eigen grondgebied uit. Geen discussie meer dus over territoriale en personele bevoegdheden of rechten. Een Franstalige die in Vlaanderen woont, valt onder de Vlaamse regels.

De bevoegdheden van de federale regering worden opgesomd, de andere, ‘residuaire’ bevoegdheden behoren toe aan de deelstaten. Dat zou het versnipperen van bevoegdheden moeten oplossen. Destatte geeft zijn lijst van de federale bevoegdheden. Daar zitten de monarchie bij, en evidenties zoals Defensie en Buitenlandse Betrekkingen, maar evengoed ‘De Noordzee’.

Duivelse details

Door zijn model tot in het detail uit te werken, neemt Destatte een risico. Hij stelt zich bloot aan kritiek. Je kan rond het principe van België met vier wel wat politici en partijen verenigen. Tot het aankomt op de praktische uitwerking. Wat te denken van het unitair houden van de sociale zekerheid en – ik zeg maar – asiel en migratie, of het arbeidsrecht, met name de normen betreffende de relaties tussen werkgever en werknemer en de syndicale vrijheden. Punten waarop in verschillende delen van dat België met vier helemaal anders gedacht wordt.

Ook Destatte zijn model van financiering zal voor discussie zorgen. Hij houdt vast aan een financiering vanuit de federale overheid, met uitzondering van de fiscale autonomie die al verworven is. Een standpunt dat eerder in Wallonië dan in Vlaanderen zal gesteund worden. Vlaanderen ziet meer heil in meer fiscale autonomie. De fiscaliteit moet de bevoegdheden volgen, zodat de gevolgen van het eigen beleid voelbaar zijn.

Vaste moeder aller verkiezingen

De bevoegdheden, verantwoordelijkheden en relaties tussen de federale staat en de deelstaten moeten bij wet geregeld worden. Destatte houdt hierbij vast aan de bijzondere meerderheid in het federaal parlement met nog extra goedkeuring in de deelstaatparlementen. Nog een vaststelling: ook de alarmbelprocedure blijft bestaan. Als twee derde van de verkozenen van een deelstaat vindt dat een wet ‘ernstige schade toebrengt aan hun deelstaat’ luidt de alarmbel. Dat wil concreet zeggen dat 2 van de 3 verkozenen uit Ost-Belgien een wet kunnen vertragen of tegenhouden. Een zeer confederale logica, dat wel, maar de grendels verdwijnen dus niet. De vraag is of diezelfde drie als aparte entiteit worden gezien in de bijzondere meerderheid…

Het federale parlement wordt rechtstreeks verkozen met vier kieskringen, de vier deelstaten. Ook voorziet dit plan elke keer een ‘moeder aller verkiezingen’. De verkiezingen voor de deelstaten en het federaal parlement vallen samen met de Europese verkiezingen, om de vijf jaar. Dat wil ook zeggen dat geen enkele regering kan vallen, enkel met een constructieve motie van wantrouwen.

Het spook

Maar het boek van Destatte is meer dan zijn model. Hij neemt de lezer ook mee langs de geschiedenis van het confederalisme-idee in België. Het spook van het confederalisme is al bijna even oud als het land zelf. Het is in de loop der tijden door iedereen wel geopperd. Met onregelmatige tussenpozen steekt het spook de kop op. Als oplossing geroemd door de ene en verketterd door wie het enkele jaren voordien zelf als oplossing zag. Aan deze en gene zijde van de taalgrens overigens. Je kan gerust stellen dat de N-VA een oud Waals idee heeft afgestoft.

België met vier is een interessante denkpiste. Al zit de duivel in de details. Die details doen er toe, niet het principe, maar de details bepalen of en hoe zo een model een oplossing kan zijn. Het debat erover helpt om de problemen helder te stellen en te zoeken naar een oplossing. Daarom ook geven we dit boek bij Doorbraak uit. België met vier verdient een eerlijk debat. We kunnen besluiten met Rik Van Cauwelaert in zijn inleiding op het boek van Destatte: ‘Wie Philippe Destatte leest, beschikt eindelijk over een betrouwbare politieke gids voor wat er in Wallonië wordt gedacht’.

Het spook van het confederalisme; België met vier is te koop in de webwinkel van Doorbraak.