België met vier zonder toekomstproject

De Franstaligen willen praten over een staatshervorming. Of toch misschien. Dan komen de financieringswet en België met vier op tafel, en Brussel. Maar is er een plan waartoe dat allemaal moet leiden?

Dromen zijn bedrog

Soms duikt in de communautaire discussie in België een ‘gedroomde oplossing’ op voor alle problemen. Daarbij moet je altijd twee vragen stellen: wat is volgens de oplossing het probleem én is het echt een oplossing om België beter te laten werken? Meestal helpt twee minuten denken om de droomoplossing als een ballon te doorprikken.

De huidige droomoplossing voor alle communautaire problemen is: België met vier. Daarover organiseerde Re-Bel, ‘Rethinking Belgium’ (niet toevallig in het Engels, die naam) een webinar. Zoals zo vaak bij dergelijke gelegenheden werden er wel wat dromen voor werkelijkheid genomen. En gewoontegetrouw verzandde een communautair gesprek over Brussel. Daarover kon u gisteren op Doorbraak Luckas Vander Taelen lezen.

België met 4 (+1)

Even kort het idee van België met vier. De gemeenschappen worden afgeschaft en België krijgt vier deelstaten die de gewest- en gemeenschapsbevoegdheden krijgen: Vlaanderen, Brussel, Wallonië en Duitstalig België. Daarbij komt nog de federale overheid. Het is dus 4+1.

Het probleem dat 4+1 moet oplossen is de te ingewikkelde Belgische staatsstructuur. Hét voorbeeld daarbij zijn de negen ministers van volksgezondheid. Dat zijn 1 Vlaamse minister, 1 federale, 1 Duitstalige, 1 voor het Waals gewest, 2 voor de Franstalige gemeenschap en 3 voor Brussel. Dat toont al waar het probleem zit en waar niet. Tip: niet in Vlaanderen of de Duitstalige Gemeenschap.

Ingewikkeld eenvoudig

Een vereenvoudiging, dat klinkt goed, maar… Bij zijn uiteenzetting schoof Paul Magnette (PS) die al aan de kant. Want, de RTBF of de ULB zullen niet verplicht worden om te verhuizen (uit Brussel), en leerkrachten moeten kunnen blijven pendelen tussen Waalse en Brusselse scholen. Magnette wil de zogenaamde Fédération Wallonie-Bruxelles niet opgeven.

Hetzelfde speelt aan Vlaamse kant. Het Vlaamse onderwijs in Brussel is het kwaliteitsonderwijs in de hoofdstad. De VRT huist er en Brussel is ook de hoofdstad van Vlaanderen en zetel van de Vlaamse regering en het Vlaams Parlement. Dat kan ook omdat de Vlaamse Gemeenschap ook in Brussel actief is.

Oplossing is moeilijker dan probleem

We zijn nog geen twee stappen ver in de discussie en van de beloofde vereenvoudiging wordt al afgestapt. De gemeenschappen worden afgeschaft. Maar niet helemaal. Een Belgische structuur kan blijkbaar niet zonder koterijen.

Dan komt de gevreesde Belgische creativiteit om de hoek loeren. Die leidt naar surrealisme of een labyrintische staatsstructuur. In het webinar suggereerde iemand dat Vlaanderen en Wallonië wel de regels en de financiering zouden kunnen blijven regelen van bijvoorbeeld het onderwijs, maar de uitvoering aan de Brusselaars laten.

Meer geld voor Brussel

Het is een wet in de Belgische politiek. Elke communautaire discussie eindigt met een vraag van Brussel om meer geld. Sven Gatz (Open Vld) nam de honneurs waar als Nederlandstalige Brusselaar. Als een echte hedendaagse stadsliberaal rijgt hij de nietszeggende buzzwords aan elkaar.

De vraag vandaag is niet of Vlaanderen Brussel loslaat. De vraag is of Brussel van Vlaanderen af wil. De loyauteit van de Vlaams-Brusselse politici ligt meer in Brussel dan in Vlaanderen. Dat mag. Ik vraag me enkel af waarom dat verpakt moet zijn in een wolk van holle woorden. Als het nieuwe Brussel waar zij voor staan er komt, dan is er — officieel — geen plaats meer voor het Nederlands. Dat is er nu al niet, maar dan worden de taalwetten afgeschaft. In het heerlijke nieuwe Brussel is iedereen meertalig. En vrolijk!

Reken je rijk

Re-Bel vond genoeg academici om Brussel rijk te rekenen. Zo verscheen —alweer — op het toneel: de Brusselse eis dat belastingen geheven worden op de werkplaats, niet op de woonplaats. Alsof al die pendelaars hun kinderen mee naar school nemen in hun werkstad en ze daar beroep doen op de gezondheidszorg. Alsof pendelaars niet voor inkomsten zorgen: ze kopen niets in Brussel, drinken er niets en eten er niets. Enkel kosten hebben ze aan die pendelaars.

Alsof de andere ‘deelstaten’ er ook maar over zouden piekeren om op die basis te belasten. Trouwens, wat zou daarvan de impact zijn op de Duitstalige deelstaat? Eigenlijk is het simpel: Brussel kan het zich niet permitteren om een eigen deelstaat te zijn.

Wees welkom/Soyez le bienvenu

Als we taboeloos willen debatteren, dan is er nog een oplossing voor het Brusselprobleem. Brussel als tweetalige stad in Vlaanderen. Er kan alvast bespaard worden op een politiek niveau.

Het gewest kan een stad worden met districten, zoals Antwerpen. Zo wordt de stad verenigd met haar hinterland en zijn er geen ingewikkelde en financiële constructies nodig (die niets oplossen). Vlaanderen nodigt Brussel uit! Wat een verbindend project, echt iets voor Vivaldi.

België met 4 is surrealisme

Brussel is niet het enige probleem. Iemand gooide de vraag op wat de legitimiteit en financiële draagkracht van Duitstalig België in de ’met vier’-constructie is. Dat brengt het surrealistische van dat voorstel naar boven. België is een land van 11,5 miljoen inwoners. Dat opdelen in deelstaten van ongeveer 6,5 miljoen (meer dan 50%), 3,5 miljoen (ongeveer een derde), 1,3 miljoen (ongeveer 10%) en 100.000 inwoners (<1%) is belachelijk. Als je Brussel bij Vlaanderen telt wordt het nog gekker.

De discussie ontwijkt de olifant in de kamer: de onderdelen van dit land drijven altijd maar verder uit elkaar. Dát is het probleem. De ingewikkelde constructie is ontstaan om de barst in België te faciliteren én om tegen te houden dat het verder barst tegelijk. Wie gelooft echt dat een unitaire kieskring of België met vier die barst zal doen sluiten?

Waarheen leidt de weg?

André Alen, grondwetspecialist en oud-strijder van menig staatshervorming, wierp het treffend op: stel eerst een lijst op met wat je nog samen wil doen. Alen wil daarmee zeggen: wordt het eens over de richting die het uit moet. Nu worden problemen ad hoc opgelost in staatshervormingen met enkel de logica van het compromis.

Alens lijst is verrassend herkenbaar: defensie, buitenlandse politiek, accijnzen en btw, nationaliteit, asielpolitiek, federale politie en de nationale schuld. De moeilijkheden ziet hij in gezondheidszorg, justitie en de sociale zekerheid.

Alen gooit hiermee een reddingsboei voor België. Hij raadt aan om daar de tijd voor te nemen. Als er geen overeenstemming kan gevonden worden over die lijst, wat verbindt ons dan nog? Welk gezamenlijk Belgisch project is er dan nog?