Belgisch coronabeleid ondergraaft ons politiek bestel

De Nationale Veiligheidsraad (NVR) van 23 juli heeft een muis gebaard, alweer. Nu de pandemie in alle kracht weer toeneemt en de cijfers ronduit zorgwekkend zijn, hadden velen verwacht dat de verschillende regeringen in ons land krachtdadig zouden optreden door een verstrenging van de coronamaatregelen af te kondigen. Niets is minder waar. Na de schamele vertoning van het Overlegcomité eerder deze week waar de dames en heren politici alweer uren met elkaar discussieerden om te concluderen dat ze een paar dagen later dezelfde discussie nog eens zouden overdoen op de Nationale Veiligheidsraad, hadden velen gehoopt dat men deze keer wel goede beslissingen zou nemen. We zijn van een kale reis thuis gekomen.

Woede bij de bevolking

Van in het begin van de coronacrisis is de politiek op achtervolgen aangewezen. Van voorzienigheid was en is nog steeds absoluut geen sprake. Sterker nog, nagenoeg elke maatregel is voor er een beslissing over valt al wekenlang onderwerp van publiek debat. De conclusie onder experten en opiniemakers is zeer dikwijls eensluidend: deze maatregel is nodig. En wat doen onze regeringen? Ofwel niets beslissen ofwel (te) laat beslissen. Het onbegrip en de woede bij de bevolking en de vele hulpverleners die maandenlang met gevaar voor eigen leven in helse omstandigheden moesten werken, nemen met rasse schreden toe.

En telkens politici kritiek krijgen, komen ze met een vergoelijking. ‘Ja, maar het is de bevoegdheid van X of Y.’ ‘Ja, maar wij doen het minder slecht dan A of B.’ ‘Ja, maar het is nu eenmaal een complexe situatie.’ ‘Ja, maar de virologen zijn het ook niet eens onder elkaar.’ Excuses, excuses. Al sinds februari horen we niets anders dan excuses. Maar verantwoordelijkheid nemen, krachtdadig beleid voeren en de bevolking met vertrouwen door de grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog loodsen, daar zien we bitter weinig van. De economische en vooral menselijke impact is gigantisch. De economie zakt als een pudding ineen en we tellen reeds 10.000 doden. Een ondraaglijk hoog cijfer waar men zich in Brussel diep voor moet schamen.

Sociaal contract

Het coronawanbeleid draagt echter nog een gevaar met zich mee dat een grote impact heeft op onze samenleving: het ondergraaft de fundamenten van ons politiek bestel. De relatie tussen een bevolking en haar leiders wordt in politieke filosofie vaak omschreven als een sociaal contract. Dat is een impliciet contract waarbij de bevolking haar absolute vrijheid afstaat aan haar leiders en akkoord gaat met hun heerschappij op voorwaarde dat die leiders zorgen voor veiligheid.

Door de eeuwen heen is het begrip van veiligheid in die zin geëvolueerd van puur fysieke veiligheid naar een begrip dat fysieke veiligheid combineert met socio-economische veiligheid. De vele revoluties die ons verleden rijk is, kan je dan ook hierin kaderen. De bevolking vond dat hun leider(s) op een moment zodanig faalden, dat men ze afzette en dikwijls ook een kopje kleiner maakte zoals dat toen nog het geval was.

Natuurlijk is het sociaal contract een metafoor om aan te duiden dat de legitimiteit van politieke leiders gebaseerd is op het voorzien van de meest fundamentele basisbehoefte: veiligheid. Sinds februari is week na week pijnlijk duidelijk dat onze leiders niet in staat zijn om de veiligheid te garanderen. Beleid waar je het oneens mee bent als kiezer, daar kan je boos of verontwaardigd over zijn, maar dat los je op door wat tweets te sturen, te klagen onder vrienden en bij de volgende verkiezingen een ander bolletje in te kleuren.

Afkeer voor politiek

Beleid dat zorgt voor een fundamentele vertrouwensbreuk tussen de burger en zijn leiders doordat keer op keer blijkt dat de overheid in het algemeen en de politiek in het bijzonder faalt in het verzekeren van veiligheid, ondergraaft dat sociaal contract. Dat los je niet op in het stemhokje, die burgers ben je kwijt. Diepgeworteld ongenoegen en een viscerale afkeer die zich steeds meer vertaalt in (ingehouden) woede dreigen wijdverspreid te geraken.

Dat dit niet leidt tot massale gewelddadige opstanden is een verworvenheid van onze tijd. Gelukkig maar. Het gevaar zit in de afkeer voor politiek, verkiezingen en de democratie in haar geheel. Het plaveit de weg naar autoritaire leiders die van de valse belofte van veiligheid hun handelsmerk maken. Het is de aangekondigde kroniek van de zelfdestructie van ons politiek bestel.

De inzet is dan ook torenhoog. Onze politici moeten zeer dringend het geweer van schouder wisselen of plaats ruimen voor mensen die wel competent zijn. Ze zijn het aan ons verschuldigd.