Een volk heeft meer nodig dan een staat

Nationalisme is niet nieuw noch Vlaams. De drang om de groep waarvan je voelt dat ze de jouwe is, te verheffen, is bijzonder sterk én hardnekkig. Er zijn maar weinig emoties die de mens, ook evolutief, zo sterk drijven. Maar moeten we er onze staat naar organiseren? Dit is de kernvraag van zo’n 50 jaar federalisme in België. Ik ben er niet van overtuigd. We hebben een opzet nodig dat slimmer en aantrekkelijker is.

De initiële eis, waarvoor zovele jonge Vlaamse mannen gestorven zijn in het slijk van de IJzer, was niet behandeld te worden als tweederangsburgers. Om autonomie te krijgen. Om onderwijs en instellingen te krijgen die in de eigen taal opereerden. De Vlaming heeft gedurende vier lange jaren in de zompige, natte klei gestaan, op leven en dood, met als simpele vraag: erken ons als mens. Als gelijke.

Dat werd sinds 1985 vertaald in de heldere strijdkreet ‘volk, word staat!’. Generaties jongeren hebben, vaak niet in het slijk, gevochten voor die idealen waarvoor zovelen gestorven zijn. Maar is de vraag van de Vlaamse Beweging stilletjes aan niet achterhaald?

Identiteit

Ik ben Vlaming, ik hou van Vlaanderen en vind dat de Vlaming in de breedste zin van het woord, zichzelf moet kunnen ontplooien. Maar zoals Amin Maalouf in zijn gevierde essay Moorddadige identiteiten stelt, ben ik niet enkel Vlaming: ik ben ook Europeaan, West-Vlaming, voel me verbonden met landbouwers, jongeren en heel wat vrijwilligers met al hun diverse doelen. Wij zijn niet te herleiden tot een simpele ééndimensionale identiteit.

Bovengenoemde strijdkreet lijkt nochtans net die ééndimensionaliteit te benadrukken. Een staat die slechts één dimensie voorstelt, schiet altijd tekort. Mijn geschiedenis, achtergrond, geloof en dromen zijn niet die van jou. Ik zie, liever dan een staat die mijn identiteit weerspiegelt, een staat die onze verzamelde middelen inzet op een doelmatige en efficiënte manier. Daarenboven zie ik graag dat ze dat doet met mededogen. Dat zal ons immers leiden naar welvaart. Daar is soms de link met identiteit voor nodig, maar even vaak niet.

Europese jurisdictie

De tegenpool van één volk in één staat is het idee dat we alles maar beter op het Europese niveau doen. Dat is minstens even kwalijk. Het houdt geen rekening met wat ons drijft, waar onze verschillen liggen. Onze zo gekoesterde autonomie verdwijnt door de middelpuntvliedende kracht die almaar meer onder de Europese jurisdictie brengt.

De eigen soevereiniteit, het gevoel zelf iets te mogen zeggen, wordt verzwolgen in het eeuwige adagium dat het alternatief stilstand is. De Toqueville draait zich om in zijn graf. Het laat immers geen enkele ruimte voor het eigen initiatief, de lokale gemeenschap, het ondernemerschap van ons allen. Het erodeert dat lokale ondernemerschap net.

Sommigen dachten ooit dat België zou verdwijnen als een bruistablet tussen het nationalisme van Vlaanderen en het globalisme van Europa, maar niets is minder waar. We worden ondertussen geplet tussen de zogenaamde urgente noden voor elk van die niveaus, het Europese voorop. Alle absurde regels gestapeld verstikken iedereen die ook maar wat onderneemt in een lasagne van wetgeving, die geenszins onze belangen of onze identiteiten ondersteunt. Een volk heeft klaarblijkelijk iets anders nodig dan een staat nodig die louter wetten braakt.

Oikofilie

Maar waar ligt dan de mogelijkheid tussen buitensporig nationalisme en verzwelgend globalisme? Daarvoor heeft Roger Scruton, een conservatief filosoof, een bijzonder concept voor ontwikkeld. ‘Oikofilie’, oftewel de liefde voor de eigen thuis. Die liefde voor de eigen thuis als drijfveer voor ons politiek handelen zou de evidentie moeten zijn. Er zijn immers weinig sterkere intrinsieke motivaties voor, dan het behoud en versterken van de eigen thuis. Er is niets mooier dan je huis, je straat, je dorp zien bloeien en groeien. Om te ervaren dat die plaats waar je opgroeide, waar je kinderen opgroeien, het vandaag (nog) beter doet dan gisteren.

Oikofilie berust op het lokale initiatief, op de kracht van de gemeenschap. Maar er is een groot verschil met het nationalisme zoals we het vandaag kennen. Als je houdt van je huis, en je wil het beter maken, dan besteed je soms beter ook iets uit. Iedereen die al eens een nieuwe badkamer heeft gestoken, zal dat beamen. Oikofilie neemt de vragen vanuit het Vlaamse nationalisme zonder uitzondering mee, maar beperkt zich niet tot één volk en tot één staat.

Het vertaalt zich in beleid volgens het subsidiariteitsbeginsel. De regel is zo sterk als hij simpel is: organiseer alles op het laagst mogelijke niveau. Laat gemeenschappen, gemeenten, en lokale overheden ruimte. Europa is pas in laatste instantie van belang, voor die zaken die we zonder de Unie niet kunnen. Wie weet immers beter hoe zijn huis te versterken, dan de inwoner van dat huis? Dan u en ik?