Preventieve repressie als luie symboolpolitiek

In Anderlecht wordt op nieuwjaarsnacht een uitgaansverbod opgelegd aan alle jongeren onder de 16 jaar uit de Kuregemwijk. In Antwerpen legt de burgemeester voor het derde jaar op rij 47 jongeren preventief huisarrest op. Het gevolg? Consternatie langs zowel linker- als rechterzijde.

Waar de rechterzijde van mening is dat preventief huisarrest een nog veel te milde maatregel is – ‘want met dit soort krapuul kan je niets aanvangen, die steek je best zo diep mogelijk weg in de cel, dat zal ze wel leren’ – focust de linkerzijde zich voornamelijk op de uitvoerende macht die de rechterlijke macht fijntjes passeert. Voor beide benaderingen valt, met de nodige nuance weliswaar, iets te zeggen. Maar sta me toch toe vooral één gelijkenis, of beter gezegd een ‘luie denkfout’, te zien waar zowel rechts als links zich schuldig aan maken: het onvermogen om een structurele oplossing aan te reiken die zowel de jongeren als de samenleving op lange termijn vooruithelpt.

Repressie enerzijds, slachtofferschap anderzijds

Symbooldossiers zoals de overbevolking in onze gevangenissen of de escalerende ‘war on drugs’ vragen politieke daadkracht in plaats van op taboes en eigen ideologie gebaseerde struisvogelpolitiek. En dus beroepen we ons liever op keiharde repressie enerzijds, en eeuwig slachtofferschap anderzijds. Zwart-witdenken biedt ons namelijk een vals gevoel van comfort, van veiligheid. In theorie althans, want de realiteit spreekt boekdelen.

Begrijp me niet verkeerd, als ex-politiecommissaris weet ik maar al te goed dat sommige jongeren geen enkele kans onbenut laten om er alle kantjes vanaf te rijden – ik druk me dan nog zeer zacht uit. En ik weet ook dat je als overheid verplicht bent je burgers te beschermen maar dat ouders evengoed geacht worden hun kinderen van een degelijke opvoeding te voorzien. Ik ben de laatste die zal vervallen in naïviteit door die zaken te ontkennen.

Alleen, naast het gegeven dat we ons serieuze vragen kunnen stellen bij het feit dat een uitvoerende macht straffen uitspreekt zonder enige tussenkomst van de rechterlijke macht – een ontegensprekelijk alarmerende erfenis uit de covidperiode en een opiniestuk op zich waard – stel ik me toch vooral één vraag. Op welke manier dragen preventieve ordemaatregelen bij aan het voorkomen van recidive? Of simpelweg: hoe komen zij de hele samenleving ten goede?

Geen doetjes

En ik weet het, deze jongeren zijn allesbehalve doetjes en hebben in de meeste gevallen op veel te jonge leeftijd al meer op hun kerfstok dan te verantwoorden valt. Maar willen we dit – en ja, daar ben ik weer – op lánge termijn voorkomen, dan zullen we de focus op repressie, op vergelding en boetedoening moeten verleggen naar preventie. Onpopulair, maar daarom niet minder effectief.

Hoog tijd om enerzijds voldoende middelen vrij te maken voor onderwijs en jeugdwerk: departementen die een groot deel van de maatschappelijke opvoeding voor hun rekening nemen en daarom van onschatbare waarde zijn.

Anderzijds, en op die nagel blijf ik kloppen tot er eindelijk gehoor aan wordt gegeven: hoog tijd om werk te maken van alternatieve, opvoedkundige sancties. Het voorkomen van recidive en het leren uit fouten zou het ultieme doel moeten zijn van elke sanctie. En net zoals ik niet naïef genoeg ben om te denken dat opvoeding geen rol speelt in het stellen van ontoelaatbaar gedrag, ben ik dat evenmin in het assumeren dat een avondklok of huisarrest die jongeren iets zullen bijbrengen. Integendeel, het zal van hen eerder tikkende tijdbommen maken die we achteraf weer loslaten op onze samenleving, om dan eindeloos in dezelfde, repressieve vicieuze cirkel te vervallen.

Straatervaring

En aangezien ik zowel links als rechts verwijt met symboolmaatregelen in plaats van met structurele oplossingen te komen, lanceer ik zelf een voorstel: laat jongeren die zich hebben misdragen op oudejaarsnacht, tijdens de volgende jaarwisseling meedraaien met veiligheids-, hulp- of reinigingsdiensten. Laat ze zelf ondervinden wat de gevolgen zijn van buitensporig en ontoelaatbaar gedrag. Laat ze ten dienste staan van de gemeenschap die zij in eerste instantie onrecht hebben aangedaan.

Geen beloftes of goede voornemens, maar eigen straatervaring die mij leert dat zowel de persoonlijke als de maatschappelijke impact van voorgestelde maatregel wél zou renderen.