Belgische film aan het feest in Cannes. En de Vlaamse film?

Niet minder dan zes Belgische films – waarvan drie in feite alleen maar aan België gelieerd – werden bekroond op het prestigieuze Filmfestival van Cannes, de ene prijs al belangrijker dan de andere. De vraag die dan sowieso komt: wordt de Vlaamse film als geheel daar ook beter van?

De laatste Vlaamse film in competitie in Cannes dateert van 1979: Een vrouw tussen hond en wolf van de perfect tweetalige Brusselaar André Delvaux. Hoofdzakelijk Vlaamse acteurs, dito filmploeg, Vlaams (Nederlands) gesproken en met een aansprekend thema: de collaboratie tijdens WOII.

Een overvloed aan talent?

De recente editie in Cannes brengt daar jammer genoeg geen verandering in. Iedereen omschreef zich in de dagpers en op persconferenties uitdrukkelijk als Belg. Dat is uiteraard niet gelogen. Maar de realiteit gebiedt te zeggen dat er in Wallonië-Brussel een heel ander systeem (subsidiebeleid) wordt gehanteerd dan in Vlaanderen via het Vlaams Audiovisueel Fonds (VAF) om films te steunen. Kritiek op de werking van beide systemen is amper mogelijk. Wel slagen ze er allebei vrolijk in om aan beide zijden van de taalgrens hun grootste filmtalenten geen films meer te laten maken. Jaco Van Dormael bijvoorbeeld, meermaals gelauwerd in Cannes en de meest getalenteerde Belgische filmer kan/mag blijkbaar geen films meer maken. En zonder steun vanuit eigen land kan je het ook internationaal schudden.

Coproducties tussen beide landsgedeeltes zijn dus mogelijk. Raar maar waar. Maar de hefboom is de tax shelter. Bedrijven kunnen, mits belastingaftrek, een deel van hun winsten investeren in gelijk welke film als er ook in België wordt geïnvesteerd. In Cannes waren op deze manier niet minder dan 17 coproducties met België geselecteerd: 1 op 5 dus, gewoonweg fenomenaal voor een klein land zoals België! Vooral individueel talent profiteert daarvan: acteurs zoals Virginie Efira, Bouli Lanners, maar ook mensen uit de technische ploeg. Daarna ligt de weg internationaal breed open.

Stadsbioscopen

Maar zoals laureaat Luc Dardenne aangaf op de persconferentie na de palmares in Cannes: ‘Het probleem blijft: er zijn te weinig bioscoopzalen voor onze films naast de megacomplexen met vooral Amerikaans filmvermaak’. Terzijde: recentelijk zijn er in Vlaanderen vier stadsbioscopen bijgekomen: in Antwerpen, Mechelen, Hasselt en binnenkort ook in Turnhout.

Allicht bedoelde de filmmaker ook: ‘Publiek’. Want dat publiek blijkt niet meteen gecharmeerd door de films van hier. Maar dat is weer een heel ander verhaal.

Prijzenregen in Cannes

Terug naar de Belgische films in Cannes. Op enkele flitsen uit de les Nederlands in een Franstalige school na werd in geen enkele Belgische film Nederlands gesproken. Dat valt des te meer op omdat in Cannes tal van films uit alle hoeken van de wereld zijn  geselecteerd maar in een Roemeense film wordt Roemeens gesproken, in een Russische film Russisch.

Ook zijn de verhalen uit die landen specifiek aan hun cultuur gelieerd. En dat is nu het grootste probleem met onze zes Belgische films. Herkent de Belg, de Vlaming, de Brusselaar zich wel in deze Belgische films?

Elvis de Pelvis

Wat nog te onthouden van het 75ste Filmfestival van Cannes? De show in de biopic Elvis vol glitter en glamour wordt gestolen door Elvis’ eigenwijze manager kolonel Tom Parker (een onherkenbare Tom Hanks). In het begin van de film zegt hij voice over van zichzelf: ‘Zonder mij geen Elvis! En toch zal ik hier worden opgevoerd als de slechterik!’. Er is weinig geweten over deze mysterieuze Nederlander die in feite Van Kuijk heette en uit Nederland was weggevlucht. Het waarom is nooit opgehelderd. Het is wel de reden waarom Elvis nooit een wereldtournee  heeft kunnen maken.

Was Elvis The King of Rock ‘n Roll!? Veeleer van de gospel zoals uit de film mag blijken.

In de documentaire Jerry Lee Lewis: Trouble in mind van Ethan Coen omschrijft J. L. Lewis, zelf de eerste rock ‘n’ roll performer genoemd, Chuck Berry als The King of rock ‘n’ roll. Voor Lewis was Elvis rockabilly!

Zou het overigens louter toeval zijn geweest dat op deze editie Riley Keough, de kleindochter van Elvis en actrice, werd geselecteerd. Samen met vriendin Gina Gammell maakten ze hun regiedebuut met het schilderachtige War Pony in Cannes, gelauwerd met de Camera d’Or, de prijs voor het beste debuut. Het verhaal speelt zich volledig af in het reservaat voor native americans in Pine Ridge, South Dakota. Caviar, het Belgische productiehuis met een filiaal in Los Angeles, produceerde de film die ook grotendeels in België werd afgewerkt.

Ezel

Een memorabel moment was de speech van oudgediende Jerry Skolimovski die na zijn prijs van de jury te hebben ontvangen voor zijn film EO zijn zes ezels met naam en toenaam wou bedanken voor hun rol. De odyssee van een ezel begint wanneer dierenactivisten komen betogen voor een circus dat nog dieren inzet voor bepaalde acts.

Was de Gouden Palm, The Triangle of Sadness van Ruben Ostlund, een proeve van misogyne, dan was het vrij klassieke shakespeariaans drama Nostalgia van Mario Martone vooral een hommage aan Napels en de Napolitanen. Een ontaarde jeugdvriendschap vraagt in maffiakringen hoe dan ook om vergelding.

Jeugdvriendschap is eveneens het onderwerp van Close van Lukas Dhont. Waarom twee vrienden van dertien zo close zijn – ze blijven vaak bij elkaar slapen lepeltjesgewijs – wordt niet helemaal duidelijk. Wanneer enkele meisjes, klasgenoten van het tweetal, op de speelplaats vragen of ze misschien homo zijn wordt dat door beiden ontkend. De rest van de film meandert op eenzelfde ambiguïteit.

Vaderfiguur

Dan is Dalva van onze Belgische debutante Emmanuelle Nicot, gelauwerd door de internationale filmkritiek, veel eenduidiger. Een revelatie. Dalva, twaalf jaar, wordt met veel moeite gescheiden van haar vader die haar al jaren zou hebben misbruikt. Beetje bij beetje en heel moeizaam wordt in de jeugdzorg gewerkt om de vaderfiguur, aan wie ze zich halsstarrig blijft vastklampen, los te laten om aan een eigen leven te (kunnen) beginnen.

Misschien was Rebel van Adil El Arbi en Bilal Fallah nog wel de meest Vlaamse film. Voor hen is evenwel alles een actiefilm. De avonturen van Kamal, een jonge kerel uit Molenbeek die door zijn moeder uit huis wordt gezet – hij is gepakt voor handel in drugs – , dan maar naar Syrië trekt, er wordt ingelijfd door IS en er de vreselijkste dingen meemaakt valt op door zijn production value. Rebel ziet eruit als een dure superproductie.

Over geweld gesproken. In Cannes was de onafgewerkte documentaire Mariupolis 2 te zien, of hoe mensen met niets in een totaal vernield niemandsland dat ooit een havenstad was in onmenselijke omstandigheden alsnog pogen te overleven. Een pakkend en schrijnend getuigenis van een jonge Litouwse filmmaker Mantas Kvedaravi die op 22 maart 2022 door de Russen werd vermoord.