Zes korte verhalen worden één story: ‘Blinde wilgen, slapende vrouw’

De Amerikaans-Franse filmer Pierre Földes weefde in zijn eerste, voor volwassenen bedoelde, lange animatiefilm zes korte verhalen van de Japanse succesauteur Haruki Murakami samen tot één enkele story. Saules aveugles, femme endormie (***½) is vanaf 10 mei in onze bioscopen te zien. Vrij vertaald betekent dat ‘Blinde wilgen, slapende vrouw’, zoals ook een van zijn bij ons vertaalde verhalenbundels heet. 

Een handvol van Haruki Murakami’s romans vormden al eerder stof voor films, denk maar aan Drive my car (2021) en Burning (2018). Maar Pierre Földes is de eerste die het waagde om Murakami filmisch te vertalen in animatie. Artistiek niet evident, en productioneel tijdrovend om geldschieters te vinden. Veelzijdig kunstenaar als hij is, schreef Földes — op een paar stukjes Mozart na — ook zelf alle muziek bij zijn film.

Saules aveugles, femme endormie

Er zijn drie hoofdfiguren. Komura is een ambitieloze bankbediende. Kyota, zijn vrouw, vertrekt om niet langer naast ‘een luchtbel’ te moeten leven. De verlegen boekhouder Katagiri gaat een monster bestrijden dat Tokyo dreigt te verwoesten. Dat laatste gebeurt in ’s mans fantasie of onderbewustzijn, of als je wil in een parallel universum. Iets waar Murukami met graagte en steeds zo ongemerkt mogelijk naar overstapt.

Verwacht geen stralende Disney- of Ghibli-tekenfilmkleuren en geen scherp afgebakende lijnen. Földes gebruikte potloodtekeningen en half doorzichtige pastelkleuren. En zoals de schrijver onaangekondigd van het reële naar het surreële overstapt, zo is ook aan de filmbeelden niet te zien of we ons in de realiteit of in een droom bevinden.

In de marge van het jongste Film Fest Gent had ik op 17 oktober 2022 volgend gesprek met de bedenker/scenarist/componist/regisseur van Saules aveugles, femme endormie:

Bent u een bewonderaar van de schrijver?

‘Ja, natuurlijk. Ik ben begonnen Murakami te lezen toen ik in New York als componist werkte. En inderdaad, ik ben onmiddellijk bezweken voor de “Murakami-manie”. Ik ben een fan geworden en ik heb alles van hem gelezen. Sommige van zijn meer recente romans spreken mij minder aan, maar zijn verhalen, ál zijn verhalen, vind ik echt ongelooflijk. Hij heeft een bijzondere stijl uitgevonden en wondermooie dingen gecreëerd.’

Waarom Murakami in animatie? U heeft eerder zelf absurde tekenfilmpjes getekend…

‘Achteraf zijn er tientallen redenen te geven waarom ik voor een verfilming in animatie koos. Maar het ligt inderdaad in het verlengde van de korte tekenfilmpjes die ik jaren geleden maakte en die over gelijkaardige onderwerpen gingen: de vereenzaming in de grootsteden en verhaaltjes die een mysterieuze wereld oproepen.’

Was het moeilijk om deze verhalen samen te smelten?

‘Het was vooral bijzonder boeiend. Ik weet niet of ik geslaagd ben of niet, maar ik kan zeggen dat vanaf het moment dat ik me erin had verdiept de verweving gewoon vanzelf kwam. Als een plant die groeit.’

Had u geen vrees dat die mengeling van zes verhalen te zwaar of te ingewikkeld zou overkomen bij de toeschouwers?

‘Ik was mij bewust van die mogelijkheid, jazeker, maar bevreesd was ik niet. Jammer dan, voor de kijkers. Ik vind dat je dingen moet kunnen uitproberen. Ik bewonder filmmakers die nieuwe dingen proberen, ook al mislukt het soms. Je moet jezelf durven uitdagen. Ik beschouw mezelf als een “actor” van mijn cultuur, van mijn tijd en voel het als een verplichting te proberen iets te vernieuwen.’

Of te ingewikkeld?

‘Ik ga mij niet in bochten wringen om de dingen te vereenvoudigen. Ik vind het zonde om niet gedurfd, stoutmoedig, te zijn. Alles moet niet steeds op dezelfde manier herhaald worden, dat is juist boeiend voor een kunstenaar.’

Opvallend in de film is Frog, de twee meter grote sprekende kikker. Is hij een van de hoofdfiguren geworden? Hij heeft ook uw stem.

‘Neen, de enorme kikker die de bankbediende Katagiri overhaalt hem te helpen in de Tokyose ondergrond een gigantische worm te gaan bevechten is geen hoofdpersonage, het is een parallel personage dat precies dient om het personage Katagiri te onthullen. Ik heb zijn stem ingesproken omdat mij dat erg amuseerde. Neen, mijn echte hoofdpersonages zijn de man Komura, diens vrouw Kyoko en dan Komuro’s collega op de bank, Katagiri. Alle drie zitten ze om uiteenlopende redenen in een existentiële crisis en worstelen ze met levensvragen, zowel de vrouw als de twee mannen.’

Frog zou niet zo overtuigend overkomen en misschien wel belachelijk lijken als de film in gewone filmbeelden zou gemaakt zijn, wat denkt u?

(Lacht.) ‘Dat is evident. Ik heb vooraf wel tests gedaan, want de producenten vreesden dat het optreden van een enorme pratende kikker niet zou werken in een voor volwassenen bedoelde serieuze film. Ik was overtuigd van het tegendeel, maar om het te bewijzen heb ik zelf een paar scènes geanimeerd en ze laten zien, en dat bleek de twijfelaars te overtuigen.’

Bij het begin van de film, waar personages op de bus wachten, vallen de pasteltinten op en ook een vaagheid, een ‘flou’ van het beeld. Waarom die ‘look’, die continu wordt doorgezet?

‘Ja, iets onafgewerkts in het beeld, dat hoort bij de artistieke keuzes die bij het begin gemaakt zijn. De grafische stijl die ik ontwikkeld heb, is zowel zuiver artistiek als een manier om een bijzondere sfeer te scheppen waarbij de dingen in het beeld niet volledig gedefinieerd zijn. Er wordt een beeld gecreëerd met een zekere mate van poreusheid. In dit half transparante beeld kan de toeschouwer misschien gemakkelijker binnenstappen, zich dingen voorstellen en zichzelf erin projecteren.’

U hanteert een speciale animatietechniek.

‘Ik heb een techniek ontwikkeld — helaas proberen sommigen die al te kopiëren — die ik live animation noem, een originele techniek, specifiek ontwikkeld voor deze film. Zo kon ik zeer expressieve personages in 2D maken, geïnspireerd op voorafgaande ‘live’ filmopnames met acteurs. Stijl en techniek zijn nauw verbonden om tot deze nogal bijzondere animatie te komen.’

Maar het is geen rotoscopie, geen overtekenen van ‘live’ filmbeelden?

‘Neen, dat zou helemaal niet zo interessant zijn. Er is absoluut afstand nodig. En mijn techniek maakt het juist mogelijk te imiteren, geïnspireerd te worden door het spel van de acteurs maar erover wakend dat er tegelijk een zekere afstand behouden blijft.’

Om ze in het kortere tijdsbestek van de film te gebruiken, heeft u verhalen ‘gecondenseerd’. Ik heb na visie van de film een paar van de verhalen integraal gelezen en had merkwaardig genoeg niet de indruk op het scherm sommige dingen gemist te hebben.

‘Natuurlijk heb ik heel veel zaken weggelaten. Maar ik heb gepoogd de essentie in de film te bewaren. Als u bij het lezen dezelfde dingen voelde als bij het kijken naar mijn film, wil dat zeggen dat ik in mijn opzet…(lacht)… toch niet hemaal mislukt ben.’