De nooit eindigende strijd tegen verfransing
De Leeuw van Vlaanderen
foto ©
De historische romans van Conscience hadden een duidelijke politiek boodschap die wel degelijk begrepen werden en in de eerste decennia van de Belgische monarchie een belangrijke rol speelden in de vrijwaring van de Vlaamse cultuur.
De Brusselse burgemeester Anspach riep ooit – fier en trots, jawel – dat er geen Vlamingen meer waren in Brussel. Na de Belgische Opstand tegen Oranje, zagen de meeste Franstaligen het Vlaams als een dialect dat snel zou verdwijnen. Het nieuwe België zou Latijns zijn. Een francofoon kamerlid verklaarde dat het Vlaams dood en begraven was: mort et enterré. Alles wat met Nederlands te maken had was na 1830 immers verdacht. Point final.
Niemand leest dat toch?
In die tijdsgeest, in dat tijdperk waarin België op het punt stond om volledig verfranst te worden, schreef Hendrik Conscience als eerste Nederlandstalige romans voor een groot publiek. Conscience bleef hardnekkig zijn moeders taal verdedigen, ook al raadde zijn Franstalige vader hem dat af: niemand leest dat toch?
Dat is meteen een van de verdiensten van Conscience, schrijft Luckas vander Taelen in zijn recensie elders op Doorbraak: ‘in een land waar meer dan de helft van de Vlamingen analfabeet was, creëerde Conscience een Vlaams lezerspubliek en bewees hij dat er wel degelijk een markt kon bestaan voor Nederlandstalige literatuur.’
De ultieme biografie
Johan Vanhecke maakt er een mooie, uiterst volledige, zeg maar ultieme Consciencebiografie van: ‘Voor moedertaal en vaderland’. Het interessante en relevante is dat ‘de historische romans van Conscience een duidelijke politieke boodschap hadden, die wel degelijk begrepen werden en’, zo schrijft vander Taelen ‘in de eerste decennia van de Belgische monarchie een belangrijke rol speelden in de vrijwaring van de Vlaamse cultuur.’ Alleen al daarom mag Conscience ten allen tijde geëerd worden.
Voor moedertaal en vaderland brengt een genuanceerd beeld van Hendrik Conscience dat uitstekend gekaderd is in zijn tijd. Johan Vanhecke hoopte met zijn boek ‘de figuur van Conscience terug tot leven te brengen, zijn rol als grondlegger van de Vlaamse romanliteratuur te belichten en zijn aandeel in het op gang brengen van de Vlaamse Beweging te verduidelijken.’ In dat opzet is Vanhecke met brio geslaagd, aldus vander Taelen.
Meer dan een zin
Al samenvattend hebben we meer dan één zin nodig.
De eerste man die het aandurfde op het Belgische grondgebied een roman in het Nederlands te publiceren, de man die aan de wieg stond van de eerste Vlaamse krant.
De man die onderwijs promootte voor vrouwen, die ijverde voor het gebruik van de volkstaal in openbare besturen en in rechtszaken, en die vocht tegen iedereen die het Nederlands als cultuurtaal door het Frans wilde laten verdringen.
De man die het (deels romantisch verzonnen) heroïsche verleden gebruikte om de Vlamingen een gevoel van eigenwaarde te geven.
De man die het lezen van boeken populair maakte bij het gewone Vlaamse volk, en die zich veel minder conservatief opstelde dan men laat uitschijnen.
De man die ijverde voor de ontvoogding van de Vlaamse Belgen en hun met De Leeuw van Vlaanderen hun eigen epos gaf.
Deze man, Hendrik Conscience, heeft eindelijk een biografie: Voor moedertaal en vaderland.
Veel leesplezier!
(Auteur Johan Vanhecke (1957) is hoofd archiefverwerking van het Letterenhuis, en redacteur van de literaire tijdschriften Zacht Lawijd en Zuurvrij.)
Wekelijks biedt het Boekenteam een exclusieve ‘lees’ aanbieding, terug te vinden in de Doorbraak boekenwinkel én in Boeken.cafe. Veel leesplezier!
Hoe het Shellconcern de afgelopen 130 jaar als een kameleon door de veranderende geopolitieke en maatschappelijke werkelijkheid bewoog.
