Herman Koch verrast met swingende satire over koningshuis

Herman Koch presenteerde onaangekondigd zijn nieuwe satirische roman Het Koninklijk Huis in De avondshow met Arjan Lubach op de Nederlandse televisie. Dit moderne koningsdrama, zoals het in de ondertitel heet, knoopt aan bij de beste Koch van Het diner en Zomerhuis met zwembad. Eindelijk nog eens een roman waarin heel wat te (glim)lachen valt.

Achter uitgestreken gezichten

In geen enkele prospectus van uitgeverij Ambo/Anthos werd, zoals gebruikelijk, de nieuwste van Herman Koch aangekondigd. Uit het niets kwam Koch afgelopen woensdagavond in de bekende Nederlandse talkshow van Arjan Lubach plots aandraven met Het Koninklijk Huis waarin de Nederlandse – maar ook de Engelse en de Belgische – royals achter uitgestreken gezichten hun echte emoties laten zien.

Dat een dag later de koningin der koninginnen er het bijltje bij neerlegde, was natuurlijk toeval. Ondertussen was Kochs zwarte komedie al aan een tweede druk toe en waren de reacties in de Nederlandse pers unisono positief. Eindelijk nog eens een vintage Koch waarin deze keer het milieu van de koninklijke elite aan een amusant démasqué wordt onderworpen.

Vlijmscherp sarcastisch

Kochs ster was de laatste jaren, zeker in Vlaanderen, wat tanende. Met Het diner (2009) maakte hij ooit naam en faam, tot in Amerika toe. De vlijmscherpe, sarcastische stijl van Koch werd alom geprezen. Eindelijk eens geen loodzware verliteratuurde familieroman maar een lichtvoetige, spitse vertelling over hoe twee koppels bij een luxueus diner de dodelijke strapatsen van hun kroost proberen te bedekken met de mantel der ouderlijke liefde. Terloops werd ook het culinaire snobisme van de nouvelle cuisine gehekeld.

In Zomerhuis met zwembad (2011) kleedde Koch het medische milieu uit. De plot van het verhaal detoneerde niet echt maar zijn vileine stijl maakte veel goed. Geachte heer M. (2014), een roman over een ouder wordende schrijver in verval die ooit scoorde met een roman over een leraar en diens amour fou voor een schoolmeisje, nam de zeden van het literaire en lerarenwereldje op de hak. En daarna werd het tamelijk stil rond Koch. Een film met Sophia (2021) en het dagboekachtige Finse dagen (2020) gingen quasi onopgemerkt voorbij.

Tweedehands diesels

Tot hij nu dus opnieuw uitpakt met een spraakmakende en vooral onderhoudende klucht die met een donderslag eindigt. Dat het er achter de op het eerste gezicht middelmatige façade van koning Hendrik en diens eega Margarita turbulenter aan toe gaat dan je zou denken is een understatement. Naarmate het verhaal vordert en de koninklijke maskers meer en meer afvallen, ontpopt koning Hendrik zich allesbehalve tot een zoveelste gemoedelijke en diplomatieke mediocriteit.

Kochs verteller zegt in een proloog dat hij een soort Netflix-scenario in elkaar heeft geknutseld dat het druk bekeken The crown naar de kroon wil steken. Inspiratie putte hij uit de roddelblaadjes over de meest diverse koningshuizen, uitgezonderd de Scandinavische waar alles nog saaier is dan het lijkt. ‘De Scandinavische vorstenhuizen laten we hier gemakshalve buiten beschouwing: als een koningshuis een auto was, dan waren het Noorse en Deense koningshuis tweedehands diesels met teveel kilometers op de teller om nog in binnensteden te worden toegelaten.’

Onecht kind

De smeuïge feuilletonschrijver haalde vooral de mosterd bij het eigen Nederlandse huis van Oranje maar ook bij dat van de Windsors én onze Saksen-Coburgs: ‘De Engelse, Spaanse, Belgische en Nederlandse koningshuizen voorzien ruimschoots in onze behoefte aan verhalen: een blunder hier, een politieke uitglijder daar, een neergeschoten olifant, een onecht kind, een met miljoenen euro’s gemeenschapsgeld gebouwd vakantiehuis in een ontwikkelingsland waar het gemiddelde dagloon van de plaatselijke bewoners lager ligt dan de prijs van een wc-rol bij ons.’

Enter de hoofdrolspeler koning Hendrik, duidelijk gemodelleerd naar de Nederlandse koning Alexander, die ‘s morgens in de echtelijke sponde wakker wordt naast Margarita (Maxima) die zich op haar beurt afvraagt wat ze in haar Nederlandse gemaal eigenlijk heeft gezien. Het was niet liefde op het eerste gezicht, zo blijkt, maar geleidelijk aan werd haar door ‘s mans adoratie toch het hoofd op hol gebracht.

Geen brave Hendrik

Al snel zal blijken dat Hendrik allesbehalve de brave Hendrik is voor wie hij wordt versleten en dat Margarita ook wel eens een ander blaadje lust. Terwijl ze incognito door de chique P.C.Hoofstraat in Amsterdam flaneert en er de plaatselijke Athenaeum-boekhandel op het Spui aandoet, valt haar oog op de charmante kunstschilder Joseph Bosman. Bosman vindt zichzelf een hele kwast en tracht Margarita in te palmen. Zijzelf bedenkt een plannetje om haar goedzakkige echtgenoot om de tuin te leiden en bestelt een portret bij hem zodat hij bij haar op de koffie kan en het ledikant in.

Maar dat is dus buiten de op het eerste gezicht brave Hendrik gerekend. Iets waarop in het voorwoord trouwens al wordt gealludeerd: ‘Maar welke koning na Lodewijk de Veertiende heeft er nog met zijn vuist op tafel geslagen? Wie is er gebaat bij al die tandeloze middelmatigheid?’

Allesbehalve politiek correct

Koch serveert zijn tragikomisch koningsdrama in tien afleveringen waarbij hij telkens met een cliffhanger eindigt. In de loop van het feuilleton komen de diverse hoofdrolspelers ieder op hun manier uit de verf waarbij vooral de Nederlandse originelen, gekruist en aangevuld met Spaanse, Engelse en Belgische details, duidelijk zichtbaar worden. Prins Arthur die tijdens de slag om Arnhem allesbehalve politiek correct zijn strijdershart kan ophalen, heeft duidelijk de trekjes van houwdegen prins Bernard. Dat hij samen chocolade eet met de Duitse minderjarige soldaat Karl, alias prins Claus, is ronduit hilarisch na de schokkende gebeurtenissen die ze tijdens deze episode van de Tweede Wereldoorlog meemaakten.

Met Het Koninklijk Huis bewijst Koch dat literatuur na het overlijden van de lichtvoetige Remco Campert best vermakelijk kan zijn. En dat hij daarbij allesbehalve politiek correct een lans breekt voor de gepassioneerde mens van vlees en bloed – verstopt achter het maatschappelijk opgedrongen rollenspel – is mooi meegenomen.