Middelnederlandse satire als wapen tegen tirannie

De Middelnederlandse satire ‘Van den vos Reynaerde’, geschreven omstreeks 1260, spreekt nog altijd tot de verbeelding van velen. De tekst werd zonder discussie opgenomen in zowel de Nederlandse, als de Vlaamse literaire canon. Het is dan ook een wonderbaarlijk verhaal.

Een middeleeuwse tekst die ook toen al verwonderlijk genoeg een echte roman was: een fictief, afgerond verhaal waarin alles met elkaar verband heeft en die als dierenverhaal de ideale vorm was om de lezer een spiegel voor te houden. De tekst is afwisselend humoristisch, bijtend en gelaagd vanwege de dubbelzinnigheid, zeker op seksueel vlak. Een geraffineerd epos, die de feodale samenleving pijnlijk schetst.

Geoffrey Chaucer gebruikte het verhaal in zijn Canterbury Tales en Tybeert de kater komt ook voor bij Shakespeares Romeo and Julia. Ook Goethe gebruikte de sluwe vos Reynaert in zijn Reineke Fuchs. Om maar te zeggen: het verhaal sprak dus inderdaad tot veler verbeelding.

Weergaloos panorama

Wat is het geheim van deze klassieker, die in elke tijd ook leest als een moderne roman, en die zoveel heeft betekend voor zovelen?
‘Met de eruditie van de kenner en het enthousiasme van de liefhebber’, zoals het in de flaptekst staat, besloot Frits van Oostrom om een boek te wijden aan de Reynaert, met het doel te laten zien wat deze tekst zo uniek maakt voor al die generaties lezers en onderzoekers die – soms op het obsessieve af – met de Reynaert hebben geleefd.

Ondertussen is de discipline van de ‘reinardistiek’ een enorm brede en diepgaande tak geworden binnen de filologie en de heemkunde, aldus onze recensent Lode Goukens elders bij Doorbraak. Volgens de auteur Van Oostrom is de Nederlandse Van den Vos Reynaerde de best geschreven van alle varianten in vele talen. En dat is geen misplaatst taalchauvinisme. U zal in dit boek ontdekken waarom.

Emancipatie

Al bij de eerste hertaling en herberijming door Jan Frans Willems in 1834 kreeg ‘de Reynaert’ een belangrijke rol in de Vlaamse ontvoogding. Voor Willems die na de Belgische onafhankelijkheid zijn baan verloor en de Franse dominantie aan den lijve ervoer zelfs een kans op herwaardering van de Nederlandse taal.

Ook speelde een zeker revanchisme tegen de Franstaligen omwille van de spot met de Fransdolle elite in Van den Vos Reynaerde. Andere uitgevers van de tekst zouden hun antiklerikale frustraties kunnen botvieren. Van Oostrom legt het allemaal gemoedelijk uit, aldus Goukens in zijn recensie. Dit uitermate leerrijk en lezenswaardig boek over een levende klassieker die tot het collectieve geheugen van de Vlaming behoort, is verkrijgbaar in onze webwinkel.

Bestel hier uw exemplaar!