Boeren geen burgers?

De afgelopen week begon goed. Op maandag vonden twee incidenten plaats, die sindsdien de Nederlandse politieke berichtgeving domineren. Dit stuk gaat over het eerste incident: wat NRC Handelsblad onthulde over kabinetsplannen voor de landbouw. Het andere betrof Sigrid Kaag, buitenlandminister en huidig aanvoerder van het links-liberale D66. Die hield ’s avonds in Amsterdam de H. J. Schoo-lezing, jaarlijks georganiseerd door Elsevier Weekblad. Ze kon twee dingen doen: de al een half jaar durende formatie vereenvoudigen of bemoeilijken. Oordeel zelf. (Dat laatste dus…) Niet echt een verrassing.

Weg met de boeren?

Afgelopen maandag ontstond ophef in agrarisch Nederland. Volgens berichtgeving in NRC Handelsblad had het demissionaire kabinet niet enkel plannen gemaakt om boeren te onteigenen, maar leek het taboe op onteigening verdwenen.

De Nederlandse Tweede Kamer heeft een wekelijks vragenuurtje, dinsdag vanaf 14.00 u te zien op de Nederlandse publieke omroep. Het kan niet tippen aan het befaamde Britse Prime Minister’s Question Time op woensdag. Afgelopen dinsdag werden vragen gesteld aan landbouwminister Carola Schouten (ChristenUnie). Die stelde dat inderdaad – op verzoek van de Kamer – mogelijkheden in kaart werden gebracht om in bepaalde regio’s het aantal landbouwbedrijven te verminderen. Indien relocatie of uitkopen geen resultaat biedt, is onteigening een uiterst middel. Een instrument dat al bestaat. Of dit de sector geruststelt?

In Nederland ligt de agrarische sector al een tijd onder vuur. In 2019 oordeelde de Raad van State dat de aanpak van het stikstofprobleem niet deugde. Vanwege de stikstofcrisis dreigden geen bouwvergunningen meer te worden verleend. Sinds 2019 vinden een deel van de beleidsmakers en opiniemakers, dat inkrimpen van de veehouderij een probaat middel is om de uitstof van stikstof te reduceren. In politiek Den Haag stelde een D66-Kamerlid dat de veestapel gehalveerd moet worden. Bouw boven landbouw.

Wat de landbouwsector niet helpt, is dat een groepering genaamd Farmers Defence Force de sector onnodig publicitair schaadt. Landelijke media, gevestigd in grote steden (meestal Amsterdam), besteden vooral aandacht aan negatieve incidenten, zoals het rammen van de deur van het provinciehuis in Groningen. Er lijkt weinig liefde tussen boeren en journalisten. Maar ja, als een Farmers Defence Force -voorman tegenover de regionale Omroep Brabant boeren vergelijkt met Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog …

Nadenken over landbouw

Het wederzijdse onbegrip gaat ten koste van een ernstig debat over de toekomst van de landbouw. Landbouw vormt tegenwoordig een gering percentage van de economie. De sector krimpt jaarlijks met 3 procent. Veel boerenbedrijven stoppen sowieso al vanwege gebrek aan opvolger. Wat geproduceerd wordt, is eerder voor de export dan voor Nederlandse consumptie. Om die redenen kan het bestaansrecht betwijfeld worden.

De stikstofcrisis dateert van 2019. In 2020 kregen we te maken met de coronacrisis. De laatste toonde ook een praktisch nadeel aan van globalisering. Bij crisis kan de aanvoer van goederen stagneren. Afgelopen voorjaar leerde dat een incident daarvoor voldoende kan zijn: een schip blokkeerde het Suezkanaal.

Voedsel wordt nu over de hele wereld vervoerd. Als kortere aanvoerlijnen in het vervolg wenselijker worden geacht, geldt dat ook voor de agrarische sector. Kortere afstand = minder transport = minder vervuiling.

CDA niet langer landbouwpartij

Decennialang gold het christendemocratische CDA als dé verdediger van de agrarische sector. Hoe kan een kabinet waar die partij deel van uitmaakt dan onteigening overwegen?

Het antwoord: landbouw is niet meer belangrijk voor de partij. In het kabinet-Rutte I, waar het CDA deel van uitmaakte, werd het ministerie van Landbouw opgeheven. Ondergebracht in een ‘superministerie’ van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Inderdaad, met de toenmalige beoogde CDA-leider (Maxime Verhagen) als minister. Een (CDA-)staatssecretaris kon nog net.

In 2017, bij aanvang van Rutte III werd het ministerie van Landbouw heropgericht. Weliswaar zat het CDA in de coalitie, maar de ChristenUnie leverde de minister.

Het antwoord wordt gegeven op p. 141-142 van het boek Tand des Tijds van ‘CDA-watcher’ Pieter Gerrit Kroeger. Het handelt over het CDA vanaf het moment dat de christendemocraten in 1994 (voor het eerst in zeventig jaar) in de oppositie belandden tot zomer 2020. De auteur stelt nadrukkelijk dat de verkiezingsoverwinning van het CDA in 2002 (Balkenende premier) niet te danken was aan de landbouwregio’s. Die stemden weliswaar CDA, maar daar woonden weinig kiezers. Getalsmatig zat de electorale winst in stemmen uit stedelijk gebied. Vrij vertaald: liever veel stemmers dan trouwe stemmers.

Een goed verstaander heeft weinig woorden nodig. Kent u Nederlanders in de agrarische sector? Die stemden afgelopen maart geen CDA.

Derk Jan Eppink

Na de verklaring van de minister stelde Derk Jan Eppink twee vragen.  In zijn eerste vraag stelde hij dat onteigening in Zimbabwe, China en de Sovjet-Unie tot hongersnood had geleid. Zijn twee vraag was of de plannen van de minister niet een klap in het gezicht waren van de agrarische sector, noodzakelijk voor de voedselproductie.

Schouten antwoordde met Hollandse nuchterheid. Ze was het niet met hem eens. Eppink groeide op in de Achterhoek, een agrarische regio in het oosten van de provincie Gelderland. Tot voor kort woonde en werkte hij een kwart eeuw in het buitenland. Mogelijk is hij vergeten dat te grote woorden gebruiken bij ons averechts werkt.

7 juli, vlak voor het parlementaire reces, vond in Den Haag een boerenprotest plaats. Thierry Baudet (Forum voor Democratie) dacht die stemmen binnen te halen, maar schoot een bok. Het boerenverstand zei dat het Baudet niet om de boeren ging, enkel om aandacht voor zichzelf.

Caroline van der Plas

Een van de vier nieuwe partijen die afgelopen maart de Tweede Kamer betrad was BoerBurgerBeweging. Houd BBB in de gaten, want ze groeien in de peilingen. In tegenstelling tot wat de naam suggereert, is het geen landbouwpartij, maar een plattelandspartij. Beleid en nieuws gaan in Nederland doorgaans uit van de verstedelijkte Randstad. In de regio spelen andere zaken, die onvoldoende aandacht krijgen. Zeker nu ook het CDA de regio te min vindt.

BBB heeft nu één Kamerlid, Caroline (op zijn Engels uitgesproken; Ierse moeder) van der Plas. Haar moeder was CDA-wethouder (schepen). Vooralsnog doet ze het goed in Kamerdebatten. En in de media.