Catalonië is Hongkong niet

Succes heeft vele vaders. Als er geen succes wordt geboekt, is er niemand die de verantwoordelijkheid opneemt, al worden die wel aangewezen. Zo ook in Catalonië. Volgens de Guarda urbana kwamen er 600.000 Catalanen woensdag op straat, om de jaarlijkse Diada in het teken te plaatsen één compromisloos ‘doel: onafhankelijkheid’. Dat zijn er 400.000 minder dan gehoopt. De helft van 2016… Al beweerden organisatoren dat er 750.000 waren, lees 10 procent van de Catalaanse bevolking.

Zoals gewoonlijk beweerden Spaanse media dat er véél minder volk was. Een jaarlijks terugkerend ritueel om het Catalaanse verzet te marginaliseren.

Catalanisten rollen over elkaar om de cijfers te interpreteren. Nochtans, geen enkel ander land slaagt er jaar in jaar uit in honderdduizenden mensen te mobiliseren. In Spanje is er nog nooit een manifestatie geweest waar 10% van de bevolking op de been kwam. Buitenlandminister Alfred Bosch maakte die analyse woensdag al: ‘Er is geen land in Europa dat zo’n grote en overtuigde mobilisaties kende over zoveel tijd, waaraan tussen de 10 en 20% van de bevolking deelnam. Wanneer zagen we in Madrid een manifestatie van 9 miljoen mensen, of 12 miljoen betogers in de straten van Parijs?’’

Karl Drabbe/Doorbraak

Alfred Bosch en Quim Torra op de meeting met ‘Foreign Friends of Catalunya’, 11 september, in de Generalitat.

Iedereen zoekt nu ook redenen voor die mindere opkomst. Algemene moeheid, hoor je her en der. De verdeeldheid van de independentistische partijen. De verdeeldheid binnen de links-republikeinse ERC, die Pedro Sánchez in Madrid in het zadel wil helpen. De speculaties over nieuwe Catalaanse parlementsverkiezingen. De onverzettelijkheid van Madrid… Het zijn allemaal valabele argumenten.

Onweer

Inmiddels pakken de onweerswolken niet enkel letterlijk, maar ook figuurlijk samen boven Spanje.

Het lijkt er niet op dat Sánchez een meerderheid vindt voor een linkse Spaanse regering. Zoals de kaarten vandaag liggen, mag Spanje op 10 november opnieuw naar de stembus. Voor de derde keer in vier jaar tijd. En voor de zoveelste keer wordt Catalonië dan onderwerp van de stembusslag.

In de eerste of de tweede week van oktober wordt het verdict verwacht van het Spaanse Hooggerechtshof tegen de politieke gevangenen. Iedereen verwacht een harde en negatieve uitspraak. Wat het effect daarvan kan zijn op verkiezingen, laat zich raden. In Catalonië zou het voor meer eenheid kunnen zorgen. Niet enkel tussen de independentistische partijen en verenigingen. Ook de linkse ‘pluriformisten’ van En Comú – zeg maar de Catalaanse versie van Podemos (Podem) – zouden dan opnieuw kunnen aanschurken bij het radicale kamp. Op de Diada eergisteren, toonde Ada Colau, burgemeester van Barcelona, zich op de namiddagmanifestatie van Òmnium Cultural al solidair met de gevangenen. Een voorteken voor verzoening in het catalanistische kamp?

De Catalaanse regering dreigt voor het derde jaar op rij met eenzelfde begroting als gestemd in 2017 moeten werken. Dat blijkt onwerkbaar, vindt vooral coalitiepartner ERC. Die partij deed het in de laatste verkiezingen zo goed en in de recentste peilingen nog beter, zodat ze regelmatig een ballonnetje oplaat voor nieuwe verkiezingen. Ze kan de partij van Puigdemont, Junts per Catalunya, in de schaduw stellen en het laken naar zich toe trekken. Al is de vraag dan of ze kiest voor een voortzetting van de independentistische coalitie, dan wel voor een coalitie op links, met de Catalaanse sociaaldemocraten van PSC en En Comú/Podem. Dat laatste zou in het licht van een eventuele linkse regering in Madrid een piste kunnen zijn.

Eind deze maand wordt de zetelende minister-president van Catalonië, Quim Torra, voor de rechtbank gedaagd. Hij weigerde gele linten en een spandoek voor de vrijlating van de politieke gevangenen, te verwijderen van de Generalitat, de zetel van de Catalaanse regering. Het lijkt een akkefietje, maar maakt deel uit van het permanente Spaanse optreden met de bedoeling Catalonië op de knieën te krijgen.

Ook qua strategie zit Catalonië met een probleem. Na het referendum van 1 oktober 2017 en de moeizame manier waarop de onafhankelijkheid werd uitgeroepen, bleek dat de Catalaanse regering geen concreet plan had. Vandaag is er nog steeds geen plan. Een nieuw referendum, of toch maar niet? Een Spaanse regering in het zadel helpen om amnestie voor de gevangenen af te kondigen? Of een referendum onderhandelen met Madrid? De EU betrekken bij een dialoog, of zal die opnieuw aan de kant blijven staan?

Karl Drabbe/Doorbraak

De roep om eenheid op de Diada was immens.

Eenheid

Aan het slot van de manifestatie werd in talloze speeches vooral opgeroepen tot eenheid in het indepe kamp. ‘Laat ons niet meer verliezen in zinloze discussies,’ stelde Òmnium-ondervoorzitter Marcel Mauri (voorzitter Jordi Cuixart zit volgende maand twee jaar in de gevangenis). Gewone manifestanten, gezinnen vanuit heel Catalonië, afgezakt om een zonnige dag in de hoofdstad door te brengen, droegen opvallend veel bordjes met zich mee met één woord: ‘Unitat’. Ook de voorzitter van de organiserende Assemblea (ANC), Elisenda Paluzie, riep op tot eenheid. Ze gaf in haar slotspeech ook toe dat het de moeilijkste Diada tot dusver is, net omwille van die verdeeldheid.

Journalisten David González en Toni Piqué vinden eenheid evenzeer belangrijk, maar ook de grootste uitdaging voor het independentistische kamp. Al brengen ze ook de nuance aan dat het gebrek aan eenheid eerder regel dan uitzondering is. De politieke partijen hebben elkaar altijd al bestreden, stellen ze. De situatie die in 2010-2012 is ontstaan, waarbij de centrumpartijen van links en rechts elkaar vonden – uiteindelijk zelfs in een kartel in 2015 – is hoogst apart. ‘De rivaliteit is al zo oud als de democratie, het zit in hen, het zijn politieke partijen.’ Bovendien staan aan de top van de partijen niet meer de protagonisten van voor het referendum en het proces. De kopstukken zitten allen in de gevangenis of verblijven in ballingschap. ‘Het gebrek aan eenheid en leiderschap gaan hand in hand,’ stellen ze. De gewone mensen begrijpen dat niet, en dat verklaart dat er minder euforie is om nog op straat te komen.

Zelfbeschikkingsrecht

Dat neemt niet weg dat de roep om zelfbeschikking door zeer velen wordt gesteund. ‘Door meer mensen in Catalonië dan zichtbaar op de Diada,’ stelt José Antich, hoofdredacteur van El Nacional. ‘Je moet maar rondom je kijken en je vindt makkelijk independentisten die de manifestatie (op woensdag) niet bijwoonden, ontevreden als ze zijn over de oneindige discussies tussen de leiders, het gebrek aan een duidelijke politieke lijn en strategische eenheid.’ ANC-voorzitter Paluzie: ‘Ondanks de harde repressie van de Spaanse staat, blijft de onafhankelijkheidsbeweging overeind.’ Dat bewezen 600 tot 750.000 manifestanten, daarvoor hadden ook tal van internationale media aandacht. De Vlaamse media vonden het niet nodig erover te berichten.

Hongkong

Velen die ik sprak, gewone militanten, journalisten en politici, verwezen de voorbije dagen naar Hongkong. Zo ook in een gesprek dat ik op 7 september had met president Carles Puigdemont en prof. Bart Maddens.

Vele Catalanen kijken jaloers naar het kleine Hongkong dat schijnbaar de Chinese reus op de knieën heeft gekregen. Maar zo’n revolutie heeft een prijs, ook een menselijke prijs, stelt Maddens. ‘Elke revolutie kent een prijs.’ Een prijs die de inwoners van Hongkong wel wilden betalen – het bezetten van de luchthaven gebeurde niet ongestraft. Een prijs die de Catalanen echter niét willen betalen. Tijdens zijn slotspeech op de Diada zei Marcel Mauri: ‘geweldloosheid is de strategie van de Catalanen’. Ook journalisten González en Picqué achten geweld uitgesloten: ‘We leven in een welvaartsstaat en nemen geen risico. Catalanen zijn bang voor repressie en dictatuur. Wij zullen El Prat (de internationale luchthaven van Barcelona — red.) niet bezetten. We willen niet over de Berlijnse Muur springen, om dan gearresteerd te worden. We moeten Spanje dwingen om rond de tafel te gaan zitten, en – zonder Europese inmenging – tot een oplossing komen.’

Karl Drabbe/Doorbraak

Dat Spanje niét terugschrikt voor geweld, konden we nochtans zien bij het referendum van 1 oktober. Piqué: ‘Je kan je inderdaad de vraag stellen of je een revolutie kunt realiseren met manifestaties waar iedereen wordt opgeroepen niet één papiertje op de grond te gooien.’ Amper anderhalf uur na de manifestatie is het hele traject van de manifestatie al opgeruimd. Het gewone leven gaat door in Barcelona. De revolutie en de republiek zullen nog niet voor morgen zijn.