Verdeeld Catalonië kiest, Rajoy verliest

Ondanks een opmerkelijke overwinning voor Ciutadans heeft het pro-onafhankelijkheidsblok in het Catalaanse parlement haar meerderheid behouden. Dat is nog opmerkelijke als de bijzondere omstandigheden van deze door Madrid opgelegde verkiezingen worden in acht genomen. De Catalaanse onafhankelijkheidspartijen riepen Spaans premier Rajoy uit tot verliezer.

Onafhankelijken winnen

Eerste opmerkelijke punt was de opkomst. 86% van de Catalanen ging stemmen, dat zijn zo’n 4,5 miljoen kiezers. Op een weekdag, een gewone werkdag. Verkiezingen met een hoge inzet dus en dat beseften blijkbaar veel Catalanen. In totaal meer dan twee miljoen opgekomen kiezers, of zo’n 48% stemden voor onafhankelijkheidspartijen. Die behalen daarmee wel een meerderheid van 70 op 135 zetels.

De partijen die pleiten voor een onafhankelijk Catalonië, Junts per Catalunya (JxC), ERC en CUP, wezen dan ook Mariano Rajoy en zijn ‘recept’ voor Catalonië, het beruchte artikel 155, als verliezer aan. Puigdemont zei het heel expliciet in zijn toespraak: ‘deze verkiezingen waren georganiseerd om meerderheid van het onafhankelijkheidsblok te breken en dat is niet gelukt.’ Hij riep op om zo snel mogelijk de eeuwenoude instituties van Catalonië, de regering en het parlement in ere te herstellen, de gevangenen vrij te laten en de ballingen naar huis te laten terugkeren.

Jordi Sole, een Europearlementslid van ERC zei het eerder op de avond ook treffend: ‘Rajoy rekende erop dat er een zwijgende meerderheid was. Die wou hij mobiliseren om de meerderheid van de independentisten te breken. Blijkbaar bestaat die pro-Spaanse zwijgende meerderheid niet.’ Marta Rovira i Vergés, die Oril Junqueras vervangt als voorzitter van ERC zolang Junqueras in de cel zit, onderstreepte de overwinning: nog nooit stemden zoveel Catalanen voor onafhankelijkheid, in totaal meer dan twee miljoen Catalanen.

Ciutadans

Naast de onafhankelijkheidspartijen claimde nog een partij de overwinning: Ciutadans. Die werd met 25% , 37 zetels en meer dan een miljoen stemmen de grootste partij van Catalonië. Ze zijn dan wel de grootste, maar zullen daar waarschijnlijk weinig kunnen mee doen. Ines Arrimadas, door haar aanhang toegejuicht als ‘president’ is erin geslaagd zich als dè kandidaat van de unionisten te profileren. Dat heeft Ciutadans in deze gepolariseerde verkiezingen veel stemmen opgeleverd. Maar de meerderheid van de onafhankelijkheidspartijen in het Parlement kon ze niet breken.

Tellen

Dat is eigenlijk niet onverwacht. Er was voorspeld dat de blokken vrij vast liggen. Het resultaat van de pro-onafhankelijkheidspartijen rond 48%, is vergelijkbaar met de vorige verkiezingen in 2015. Binnen dat blok is de CUP de grootste verliezer (10 naar 4 zetels). De andere partijen winnen. Junts pel Si, de coalitie van ERC en (nu) JxC haalde in 2015 62 zetels. In 2017 halen ERC en JxC 32 en 34 zetels en winnen ze er dus 4 bij. Daardoor haalt de coalitie 70 zetels in het Catalaanse parlement dat 135 zitjes telt. Dat zijn er 2 minder dan in 2015. Het zetelverlies van de CUP zal de onderhandelingen er niet makkelijker op maken.

Bij de unionisten zien we forse winst voor Ciutadans, van 25 naar 37 zetels. 1 zetel winst voor de socialisten, van 16 naar 17 zetels. De PP, de Catalaanse afdeling van de partij van Rajoy dondert van 11 naar 3 zetels, dat is -8. Het unionistische blok heeft dus 5 zetels bijgewonnen.

De vreemde eend in de bijt, Catalunya en Comú-Podem (een linkse coalitie van partijen die niet tot een blok behoren) verliezen 3 zetels vergeleken met 2015.

En nu?

Deze verkiezingen tonen dus een diep verdeeld Catalonië. Er is een duidelijke tweedeling over de vraag of Catalonië al dan niet onafhankelijk moet zijn. De kwestie is door deze verkiezingen zeker niet opgelost. Er zal naar een manier moeten gezocht worden om de politieke verdeeldheid in Catalonië te overstijgen. Door verder te gaan in het wederzijdse opbod en de criminalisering van de onafhankelijjheidspolitiek, zal de kloof enkel verdiepen.

Puigdemont riep Rajoy op om de uitzonderingstoestand in Catalonië op te heffen en de uitslag van de verkiezingen te respecteren. Hij legde de verkiezingen uit als een steun aan de afgezette regeringen en een oproep om de politieke gevangenen vrij te laten. Puigdemont voelde zich gesterkt door de parlementaire meerderheid om excuses te vragen voor het gedrag van de Spaanse overheid sinds 1 oktober in Catalonië. Het was een strijdvaardige speech, waarin hij op het einde wel opriep voor dialoog. ‘Zonder onderhandelen komen we er nooit.’

Volgens aanwezige journalisten zou Puigdemont deze verkiezingsresultaten ook willen gebruiken om het gesprek aan te gaan over Catalonië met Europa. Hij heeft nu een onbetwijfelbaar mandaat van de kiezer en hoopt dat dit een ticket kan zijn voor gesprekken in Europa. Of dat realistisch is valt af te wachten.

Spaanse regering

Het is nu wachten op een reactie van de Spaanse regering. Zullen zij inderdaad de maatregelen die genomen zijn in het kader van het art. 155 intrekken en opnieuw de Generalitat Catalonië laten regeren?

En er zit nog een adder onder het gras. Hoe zit het met de verkozen politici die in de gevangenis zitten? Kunnen die hun mandaat opnemen? Moeten die zich laten opvolgen? Dat zou kwalijk zijn, want het gaat om ministers, toppolitici.

Dezelfde vraag kan je stellen over de politici in ballingschap in Brussel. Wat moet er met hen gebeuren? De overwinning van het onafhankelijkheidsblok, kan al even snel een overwinningsnederlaag worden als bij Ciutadans. Winnen zonder dat je er echt iets mee kan. Ziet iemand hoe deze patstelling kan doorbroken worden?

Er zijn dus nog heel wat vraagtekens. De volgende dagen brengen raad. Maar het leidt geen twijfel dat Rajoy een blauwtje heeft opgelopen.