Beste Jan, conflictvermijding is geen politiek

Wat hebben we deze week nu gezien? Dat het federale niveau de Vlaamse regering de arm heeft omgewrongen om toch de scholen te sluiten. Terwijl, naar verluidt, de virologen daar geen vragende partij voor waren. Waarom zijn die scholen dan dicht, op het onnozele compromis met de kleuterscholen na? Politiek vermomd als niet-politiek.

De schijn van algemeen belang

We mogen niet naïef zijn. In politiek spelen altijd andere dingen mee onder de oppervlakte. Het is zaak om wat je echt wil goed te verbergen achter het gordijn van het algemeen belang. Je zegt in De kamer ‘Dit virus verdraagt geen politiek‘ en gebruikt de situatie ondertussen om aan politiek te doen.

De scholen zijn geofferd in de strijd tussen Vivaldi en N-VA. Aan Vivaldikant willen enkele partijen en kopstukken de pandemie gebruiken om de gezondheidszorg te herunitariseren. Daarvoor is het belangrijk dat ‘het commando’ centraal —lees: federaal — blijft. Dat moet achteraf een argument zijn. CD&V moet beseffen in welk spel ze meespeelt.

Federaal krachtig beleid

Het beeld dat moet overheersen is dat van een federale regering die krachtdadig de lijnen uitzet. Die stuurt deelstaatministers met opgeheven vingertje ‘terug naar de tekentafel‘. Als die deelstaatministers vervolgens hun middenvinger opsteken, reageer je eerst kalm om daarna terug te slaan. Je sluit de scholen toch en houdt de Ikea’s open. De fopspeen van de open kleuterscholen krijgen ze erbij.

Centraal in dit politieke spel staan de minister-presidenten, in Vlaanderen Jan Jambon (N-VA). In het Overlegcomité wordt bij consensus beslist. Jambon heeft dus een vetorecht. Als hij zegt dat de scholen in Vlaanderen niet sluiten, sluiten ze niet. Dat was ook wat de ministers van Onderwijs waren overeengekomen. Maar Caroline Désir (PS) de minister van Onderwijs van de Franstalige Gemeenschap en haar minister-president Pierre-Yves Jeholet (MR) gingen overstag. Dat is ook niet zo moeilijk. Zij behoren tot partijen die ook deel uitmaken van Vivaldi. Al doet MR moeilijk over de coronaregels van de regering, ze wil wel het unitaire commando.

Jambon moet kiezen

Jambon zit dan in een lastig parket. Hij is niet het type politicus die het hard speelt. Hij ontwijkt problemen in plaats van ze tot een crisis te kweken om er politiek voordeel uit te halen. Jambon had drie keuzes. Hij koos voor zich pragmatisch opstellen en toegeven. Zo speelt hij de Vivaldisten natuurlijk wel in de kaart. De kritiek en ontevredenheid blijven grotendeels intern. Ook zijn Vlaamse ministers zwijgen. Want ‘dit virus verdraagt geen politiek’.

Maar Jambon kon ook onderhandelen of neen zeggen. Als hij niet wil dat de scholen sluiten, en de anderen wel? Dan is de eerste vraag van een politicus op dat niveau toch: ok, en wat zit erin voor mij? Je doet geen toegevingen zonder compensatie, zonder duidelijke garanties. Het Overlegcomité is geen bestuur van het Davidsfonds, maar een politiek orgaan. Het is dus dé plaats bij uitstek om aan politiek te doen. Dat is hier niet gebeurd.

Bange kiezers

Daarnaast kon Jambon ook gewoon neen zeggen. Hij kon zeggen dat Vlaanderen de scholen niet sluit. Dat de andere Gemeenschappen kunnen doen wat ze willen met hun bevoegdheden. Ze hadden ook al een strengere avondklok.

Met dat laatste neem je een politiek risico. N-VA wil een verantwoordelijke beleidspartij zijn. In dit gecreëerde angstklimaat de politieke consensus verbreken is dus een risico. Dat de virologen en federale ministers dan aanschuiven in de studio’s om te wijzen op het onverantwoord gedrag van Jambon, zie je van ver aankomen. Zal die bange kiezer N-VA en Jambon niet als onverantwoord wegzetten? N-VA zal vast weten hoe groot het aantal bange kiezers is. In de Wetstraat circuleren altijd allerhande peilingen.

Overtuigen

Een risico dus. Maar als Jambon en minister van Onderwijs Ben Weyts overtuigd zijn van hun zaak, waarom durven ze daar dan niet voor gaan? Aan argumenten geen gebrek. Het onderwijs is het slachtoffer van goede contactopsporing en het vele testen. Over het openbaar vervoer, de draaiende fabrieken of zelfs de winkels en kappers, weten we niet zo veel.

Jambon hield voor het Overlegcomité ook vol dat de huidige verhogingen binnen de voorspellingen vielen. In Vlaanderen is ook vaak te horen dat het probleem vooral in Franstalig België zit, minder in Vlaanderen. Er was dus in Vlaanderen niet echt veel aan de hand. Als dat binnenkort blijkt te kloppen, dan was hij de politieke leider geweest die niet kraakt onder de druk.

Jambon kon altijd nog ontslag nemen

Stel dat die vermaledijde derde golf toch opduikt in Vlaanderen, dan had Jambon een probleem gehad. Hij zou daarvan de schuld gekregen hebben. Dan had hij nog altijd met opgeheven hoofd ontslag kunnen nemen. Zeggen dat hij altijd het belang van de Vlamingen heeft laten primeren, dat hij daarin een foute inschatting heeft gemaakt. Zijn politieke verantwoordelijkheid nemen en met opgeheven hoofd de arena verlaten. Het zou meer gedaan hebben voor het vertrouwen in de politiek dan dat eeuwige geschipper en domme compromissen. Of dan wegblijven van de persconferentie na het Overlegcomité.

Je hebt als conflictvermijder niets te zoeken in de politiek. Wie de lieve vrede wil bevorderen, moet pastoor worden, geen minister-president. Je kan niet aan politiek doen en proberen systematisch elke kans op verlies uit te schakelen. Je moet, zoals in de koers, bereid zijn te verliezen. Anders win je nooit iets.

Herunitarisering

N-VA moet beseffen dat de lijnen worden uitgezet voor de herunitarisering van de gezondheidszorg. CD&V moet zich afvragen of ze daaraan wil meewerken. Al het goede dat Vlaanderen de voorbije tijd daarin heeft gedaan, zal in de Belgische pot verdwijnen. Tot we na enkel tientallen jaren aanmodderen moeten besluiten om het toch te splitsen. Dan wel zodanig dat ook neobelgicisten kunnen zeggen dat het niet helemaal gesplitst is. Dan kunnen proffen boek schrijven over hoe erg ingewikkeld het is. Waarop er kan gepleit worden voor herunitarisering…

Als er een partij of regering is die ons uit deze dodelijke carrousel wil bevrijden, zal ze iets doortastender te werk moeten gaan dan vandaag. Een plan zou een goed begin zijn. En wat politiek lef. Het lef om te verliezen.