Coronacrisis toont dat Europa uit zijn keurslijf moet

Europa zou als transnationaal project een ongelofelijke meerwaarde kunnen beteken in het bestrijden van corona. Toch steken de lidstaten daar opnieuw een stokje voor. Geef Europa – zowel sanitair als economisch – de middelen en de bevoegdheden om pandemieën zoals Covid-19 te lijf te gaan.

Schengen

Jammer genoeg had het coronavirus een makkelijke klant aan Europa. Dankzij Schengen, de euro en de eengemaakte markt, geniet de gemiddelde Europeaan van het leven en zet zij of hij al graag een stapje buiten de eigen landsgrens voor een ski- of citytrip.

Helaas beletten de lidstaten steeds dat het Europese politieke niveau kan ingrijpen als het mis loopt. Dat was zo bij de terroristische aanslagen (geen akkoord over betere data-uitwisseling of een Europese FBI). Dat was zo bij de migratiecrisis  (asiel en migratie bleven nationale bevoegdheden). En dat is ook vandaag zo bij de corona-uitbraak.

Het enige wat Europa momenteel mag doen is ‘coördineren’ en handelen in de marge. Zo komt het dat het weken heeft geduurd voor de eerste  Europese, openbare aanbestedingen voor medisch materieel er kwamen. Of dat coronapatiënten naar een van de buurlanden konden worden overgebracht.

Pandemic Emergency Purchase Program

Economisch gezien heeft de ECB een Pandemic Emergency Purchase Program (PEPP) van 750 miljard EUR opgestart dat moet voorkomen dat de ‘spread’ tussen de lidstaten opnieuw gaat groeien. Maar de échte Europese actie bleef beperkt tot een noodfonds van 37 miljard euro. Ter vergelijking: de Verenigde Staten van Amerika lanceerden in enkele dagen tijd een hulpprogramma van 2.000 miljard dollar (!) – of zo’n 9 procent van het Amerikaanse BBP. Onze Europese regeringsleiders in de Raad kwamen niet verder dan een discussie zonder conclusie.

Laat ons wel wezen: de coronacrisis laat vooral zien hoe weinig het betekent ‘Europees te zijn’ in tijden van crisis. De eurosceptische mantra van de ‘Europese superstaat’ wordt met de dag belachelijker. Want mensen zien dat er zoiets bestaat als het Europese directoraat voor Gezondheid en Voedselveiligheid en het Europees Geneesmiddelenbureau en denken: ‘Europa heeft de instrumenten en het geld, waarom handelt het niet?’ Het antwoord is: omdat – net zoals Europol geen echte politiemacht is – deze Europese gezondheidsdiensten geen bevoegdheid hebben om op te treden. Het zijn ‘coördinerende’ organen die gegevens uit heel Europa verzamelen en aanbevelingen doen. Het zijn de 27 ministers van Volksgezondheid die het overnemen en dat leidt dan – zoals we de afgelopen weken hebben gezien – tot 27 verschillende strategieën over het sluiten van de scholen, van bars en restaurants, ‘niet-essentiële’ bedrijven, of de aanwezigheid op straat. Europa verloor zo kostbare tijd.

Eén duidelijke overheid

In tijden van een pandemie hebben we nood aan één duidelijke overheid die eensgezind actie onderneemt. In Europa wordt echter alles beslist met unanimiteit door een club van 27 lidstaten. Zo werd bijvoorbeeld een Europees reddingsprogramma (de zogenaamde corona-obligaties) afgelopen week geblokkeerd door één lidstaat: Nederland. We moeten ons Europees huis dus grondig verbouwen. Minder coördineren en palaveren tussen de 27 en meer beslissen bij meerderheid. Zoals in elke normale democratie.

Zo moet er ook één Europees gezondheidsagentschap komen dat naar behoren wordt gefinancierd en dat noodmaatregelen kan nemen om de Europeanen te beschermen. Van het uitvaardigen van verplichte gemeenschappelijke regels om de crisis in  te perken, tot het tijdelijk (gedeeltelijk of volledig) sluiten van onze grenzen. Als dat gebeurd was vlak na de uitbraak in Noord-Italië, was de uitval in de rest van Europa een pak minder groot geweest. Bovendien zou het surreële en gevaarlijke situaties hebben kunnen vermijden zoals we twee weken weken hebben gezien op de grens tussen België en Nederland, toen onverantwoordelijke Belgische burgers massaal op winkel- en cafébezoek gingen in Nederlandse steden om te ontsnappen aan de sluitingen in eigen land.

Europees tezamen doen

Hetzelfde zou moeten gebeuren op economisch vlak. De vorige economische crisis (2008) heeft ons toch geleerd dat wanneer we te laat en te weinig ingrijpen, dit ons op lange termijn veel meer kost. Terwijl Obama een economisch herstel- en investeringspakket van 900 miljard dollar doorvoerde en daardoor de Amerikaanse economie meteen uit het slop trok, bleef Europa al die jaren palaveren over de juiste strategie. Het gevolg was dat de economische groei in Amerika jaar na jaar boven die van de eurozone uittorende.

We riskeren vandaag exact dezelfde fout te maken. De ECB de economische crisis opnieuw in haar eentje laten bestrijden, zou niet minder dan politieke vaandelvlucht zijn. Er zijn deze keer geen ‘luie’ en  ‘vlijtige’ lidstaten, enkel getroffen patiënten, ondernemers en loontrekkenden. Als we in 2008 de banken hebben gered, moeten we vandaag absoluut hetzelfde doen voor de reële economie. En dan doen we dat beter tezamen, als één Europa, aan een lage rentevoet en een deel van de staatsschuld op gezamenlijke Europese schouders.

Deze coronacrisis toont aan hoe zwak en ongeloofwaardig het verhaal van de eurosceptici over de ‘Europese superstaat’ is. En het verplicht ons – pro-Europeanen – om deze crisis te gebruiken om een beter Europa te bouwen: het opgeven van de eeuwige, losse coördinatiemethode en een echte Unie te smeden die de capaciteit en de middelen heeft om ééndrachtig op te treden.

Dit is de vierde bijdrage in de opiniereeks Faalt Europa ?, Europese parlementsleden uit verschillende partijen, beantwoorden daarin die vraag. Lees hier de andere bijdragen.