De klok van de geschiedenis doet tik tok

De Nederlandse regering besliste onlangs om rijksambtenaren te verbieden TikTok te installeren op hun werktelefoon. Vorige week besliste de Europese Commissie hetzelfde voor haar eigen Europese ambtenaren. Het lijken op het eerste zicht twee banale berichten die je zou kunnen wegstoppen bij ‘faits divers’, maar wie er even bij stilstaat merkt dat er meer aan de hand is.  

De beslissing van de Nederlandse regering en van de Europese Commissie is namelijk het zoveelste bewijs van de nieuwe breuklijn die aan het ontstaan is tussen ons, het Westen en China. Deze breuklijn is zich al een tijdje aan het vormen, maar blijkbaar hadden we iets visueels en fysiek nodig onder de vorm van witte ballonnen in het Amerikaanse luchtruim om deze breuklijn voor het grote publiek bevattelijk te maken en om regeringen daadwerkelijk beslissingen te laten nemen.

Pingpong

Een paar recente voorbeelden van het gepingpong over deze nieuwe breuklijn heen. De Amerikaanse regering legt strenge restricties op aan de uitvoer van chips naar China. Nederland sluit illegale Chinese politiebureaus die kritische Chinezen probeerden te intimideren. Het Nederlandse ASML, een chipmachinemaker, krijgt het verbod om de modernste modellen van zijn machines naar China te exporteren en liet recent nog weten dat er sprake was van spionage door een Chinese ex-werknemer. En het moet niet altijd Nederland zijn. Nog eentje dicht bij mij thuis: Oudenaarde vervangt alle Chinese beveiligingscamera’s door Europese modellen. En dan waren er dus nog de witte ballonnen boven Amerika.

En dan nu dus de ban op TikTok bij de Nederlandse en Europese ambtenaren. De reden? Het vermoeden dat TikTok, dat een Chinees moederbedrijf heeft en populair werd voor zijn virale dansjes, privé-gegevens versluist naar China waar de Chinese overheid vrij in kan snuisteren.

En uiteraard moet je bij het installeren van TikTok de app ook toegang geven tot je camera en microfoon, want anders valt er niet zo heel veel te dansen. Je mag je vergaderzaal dan misschien hermetisch afgesloten en iedere deelnemer gescreend hebben, als de Chinese overheid via de camera en microfoon van TikTok de vergadering mee kan volgen, is geheimhouding op zo’n moment ver te zoeken.

Chanteerbaar

Dat we afgeluisterd en bespied worden, hebben we al voor een deel aanvaard. Als ik een paar keer in de buurt van mijn smartphone verzucht dat ik verdoemd veel zin heb in Milka-chocolade, is gegarandeerd de eerste reclame die ik op YouTube te zien krijg eentje met een paarse koe.

Maar dat is nog iets anders dan weten dat je privé-gegevens en gesprekken ergens op een Chinees serverpark worden bewaard voor je-weet-niet-welk-doel.

Hoe chanteerbaar is bijvoorbeeld een westerse politicus door de Chinese overheid over twintig jaar als zijn tienerjaren met alle ongein die er bij hoort ergens op een Chinees serverpark geparkeerd staan? Of hoe veilig is het nog om over een jaar of twintig naar een land te reizen dat binnen de Chinese invloedsfeer terecht is gekomen als jij ooit anti-Chinese uitspraken hebt gedaan die via je TikTok-app op een server in China terecht zijn gekomen?

Kennisveiligheidsbeleid

Dat we nu veel meer dan vroeger de Chinese lange hand in onze samenleving zien, komt misschien niet alleen omdat we alerter zijn geworden, maar ook omdat de Chinezen zelf minder voorzichtig zijn geworden.

Ze ondervinden op dit ogenblik aan den lijve dat Europa en Amerika hun eigen technologie en kennis aan het beveiligen zijn. Elk land rolt versnelt zijn kennisveiligheidsbeleid uit. Elke Chinese onderzoeker die nu naar het Westen komt wordt tegen het licht gehouden, en niet alleen door de eigen Chinese staatsveiligheid.

En het is niet alleen op technologisch vlak dat China deze nieuwe westerse terughoudendheid voelt. Ook op economisch vlak begint Europa zijn naïviteit van zich af te werpen en onderneemt het de eerste voorzichtige pogingen om zijn industrie, die het tijdens de gloriedagen van de globalisering aan China verloor, terug te halen.

China beseft dan ook dat het nu of nooit is om definitief door te breken als een grootmacht die ze altijd al wilde zijn. Ze merkt hoe de westerse naïviteit afbrokkelt en er zich steeds meer deuren sluiten. Dat ze nu technologisch nog niet op haar eigen benen kan staan, doet haar misschien een versnelling hoger schakelen, onvoorzichtiger worden, waardoor we hier en daar de lange tentakels van de Chinese overheid zien verschijnen in onze samenleving (‘verdwaalde’ ballonnen boven het Amerikaanse vasteland bijvoorbeeld).

Taiwan

En zo wordt de nieuwe breuklijn die we vandaag zien ontstaan onherroepelijk definitief. Het einde van de globalisering zoals we ze kenden en het begin van een geopolitieke machtsorde met twee blokken die lijnrecht tegenover elkaar staan: het Westen en China (waar Rusland zich op termijn bij kan aansluiten als de oorlog in Oekraïne lang genoeg aansleept).

Want geven we de Chinezen wat we ze altijd al hebben gegeven, dan doen ze gewoon voort met datgene waar ze al jaren in stilte mee bezig zijn en zullen we hun tentakels meer en meer zien verschijnen. En als China de technologie niet meer vrij kan verkrijgen (zoals met het huidige Amerikaanse chips-exportverbod bijvoorbeeld) dan gaat ze ze zich die misschien eigenhandig gaan toe-eigenen. En daarvoor moeten ze niet ver gaan… Taiwan is vlakbij als het om chips gaat.

En wie deze gedachte te ver vindt gaan: dat vonden de meesten ook van Oekraïne en Poetin. Tot je tot het besef komt dat je met een westerse geest niet in het brein van een Russische president kan kijken. Alleen Chinees president Xi Jinping lijkt dat te kunnen. Dat zou genoeg moeten zeggen. Nog kort tijd voor een laatste viraal dansje dus. En niet alleen voor de Nederlandse en Europese ambtenaren.