De schaduwzijde van de dollar als reservemunt van de wereld

Regelmatig hoor ik klagen dat de buitenlandse verslaggeving vandaag op een veel lager niveau staat dan enkele decennia geleden. Kan zijn, maar er is in ons land ook heel wat minder aandacht voor zaken zoals de toestand van het internationale monetaire systeem.

Maar het is niet omdat over een onderwerp meer wordt geschreven dat de kwaliteit van de verslaggeving goed is. Een van de economische onderwerpen waarover nogal wat verwarring bestaat, betreft de handelsbalans en de sterkte van valuta. Dat de statistieken inzake betalingsbalans niet zo eenvoudig te interpreteren zijn, is al vele malen aangetoond. Heel bekende namen hebben in deze materie al pijnlijk geblunderd.

BRICS

Recent was er de zogenaamde BRICS – Brazilië, Rusland, India, China- conferentie in Zuid-Afrika. Deze was aangekondigd als een vergadering waar een ‘tektonische verandering’ in de mondiale geopolitieke wereldorde zou ingeluid worden. Velen schreven vooraf dat er een strategie zou opgesteld worden om de dominantie van de dollar in het internationaal monetair systeem te ondergraven.

Het is inderdaad zo dat de dollar als wereldreservemunt de Verenigde Staten een speciale positie geeft. Het is het geschikte moment om het citaat van de Amerikaanse minister van financiën uit 1971 in herinnering te brengen: ‘The dollar is our currency and your problem’. Valéry Giscard d’Estaing sprak al eerder over het ‘privilège exorbitant’ van de Verenigde Staten om te kunnen lenen in de eigen munt.

Dat de VS geen enkele limiet heeft inzake uitgaven omdat andere landen zoals China, Japan en Europa altijd Amerikaanse schuldtitels zullen kopen, klopt niet. Dat kan je ondermeer zien aan fluctuaties van de waarde van de dollar tegenover andere munten.

Nu is het wel zo dat de BRICS+ ook een forum zal zijn voor landen die minder afhankelijk willen worden van de Amerikaanse dollar. Ontwikkelingslanden zijn terecht al vele jaren ontevreden over hun invloed in multilaterale organisaties als de Verenigde Naties, het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank.

Reservemunt

We moeten wel eens kritisch kijken naar het verhaal van vooral politicologen dat de Verenigde Staten zo veel te winnen hebben bij hun positie als reservemunt. Dat dit voor veel politieke wetenschappers evident lijkt, zou ons ook net argwanend kunnen maken. De terminologie ‘dominante munt’ is ook suggestief. Waar we vooral over moeten nadenken is wie binnen de VS nu echt voordeel haalt uit die positie. Het antwoord is dat dit misschien goed is voor Wall Street maar niet per se voor de gewone Amerikaan.

Ik denk dat velen het begrijpen dat sommige groepen in de Amerikaanse maatschappij net baten zouden ondervinden van een goedkopere munt. Dat kan het geval zijn voor Amerikaanse producenten, werknemers en landbouwers. Kunnen de Amerikaanse tekorten op de begroting en betalingsbalans alleen gehandhaafd worden dankzij de internationale dominantie van de dollar? Het kan ook andersom zijn. Nogal wat landen kopen dollars bewust om de eigen munt te verzwakken en zo grotere exportaandelen te bekomen.

Betalingsbalans

Macro-economisch is het niet zo dat de instroom van buitenlands kapitaal in de VS zomaar omgezet kan worden in investeringen. Dat is alleen het geval als de totale binnenlandse vraag in de VS voldoende dynamisch is. Als dat niet zo is, dan leidt de instroom van buitenlandse kapitalen in de VS eerder tot hogere Amerikaanse schulden. Er is een direct economisch verband tussen buitenlandse kapitalen die toestromen in de VS en het ontsparen (of opbouwen van schuld) door de Amerikaanse spelers.

Het is veel genuanceerder dan dat de VS alleen maar baten kent van haar positie om zogenaamd haar schuld ‘altijd wel’ kwijt te geraken. Eerder is het zo dat de Amerikaanse schuldopbouw evengoed aangedreven wordt door de buitenlandse kapitaalinstroom. Die kapitaalstromen verzwakken de VS dus met financiële instabiliteit als gevolg. Er is een reden waarom China haar financieel systeem niet liberaliseert. Het land wil niet geconfronteerd worden met de problemen veroorzaakt door grote kapitaalinflux.

Crisissen

Je kan de financiële geschiedenis niet begrijpen als je de dynamiek erachter niet ziet. Als handelspartners met een zwakke dynamiek van de binnenlandse vraag worstelen, dan lopen zij handelsoverschotten op. De positie van reservemunt van de wereld vereist dat de VS die absorbeert. Dat kan vandaag alleen door de opbouw van Amerikaanse schulden.

China weet vandaag beter dan zijn financieel systeem kwetsbaar te maken door deze rol over te nemen van de VS.

Globalisten

Wat goed lijkt voor Wall Street en de ambities van Amerikaanse globalisten is daarom niet goed voor miljoenen Amerikaanse arbeiders en bedrijven. Die macro-economische dynamiek leidt tot meer ongelijkheid, schuldopbouw en problemen voor de Amerikaanse industriële toekomst.

Je kan het ook samenvatten als een systeem dat excessen in de financiële hoofdkwartieren in de VS mogelijk maakt ten koste van de bredere economie. Een perspectief dat heel zelden aan bod komt in onze media. Nochtans zou het al eerder moeten opgevallen zijn dat landen die geen dominante rol spelen in het financieel systeem soms een geloofwaardigere positie hebben dan de Verenigde Staten. Het is één van de problemen van onze tijd dat politici niet begrijpen dat economische processen wel eens complexer zijn dan ze denken.